Thứ trưởng Bộ NNPTNT Nguyễn Quốc Trị: Chuyển đổi tư duy để nền nông nghiệp phát triển bền vững

Nhiều doanh nghiệp, HTX, nông dân vẫn có tư duy coi phát triển bền vững là một gánh nặng với họ. Bên cạnh đó là những hạn chế về nhân lực, tiếp cận nguồn vốn… khiến việc chuyển đổi chỉ là yếu tố để cân nhắc chứ chưa phải là ưu tiên lựa chọn. Ông có ý kiến gì về điều này?

- Theo tôi, để đáp ứng yêu cầu của sản xuất xanh, chuyển đổi từ tư duy sản xuất nông nghiệp sang kinh tế nông nghiệp, cần trả lời được các câu hỏi: Tư duy sản xuất nông nghiệp là gì? Tại sao phải chuyển đổi tư duy sản xuất nông nghiệp? Tư duy kinh tế nông nghiệp là gì? Định hướng, giải pháp chuyển đổi trong thời gian tới?

Theo đó, tư duy sản xuất nông nghiệp hiện nay chủ yếu là sản xuất tập trung vào sản lượng. Chú trọng tăng năng suất để tăng sản lượng, qua đó hy vọng gia tăng giá trị sản phẩm. Cùng với đó là sản xuất đơn ngành, đơn giá trị, không hợp tác liên kết với các ngành, các khu vực khác; không gắn với chế biến, tiêu thụ theo chuỗi giá trị. Tư duy sản xuất nông nghiệp của nhiều nông dân vẫn chỉ sản xuất dựa trên cái mình có chứ không hoặc ít theo tín hiệu của thị trường.

Chính vì lối tư duy sản xuất như vậy mà còn tồn tại tình trạng "được mùa rớt giá, được giá thì không có sản phẩm". Sản phẩm thường bán dưới dạng thô nên không có lợi nhuận cao, phó mặc hoặc phụ thuộc hoàn toàn và thương lái. Người sản xuất cũng không chú ý đến nhãn hiệu hàng hóa hay truy xuất nguồn gốc…

Do đó, cần thiết phải chuyển từ tư duy sản xuất nông nghiệp sang tư duy kinh tế nông nghiệp.

Xin ông cho biết cụ thể hơn tư duy kinh tế nông nghiệp thì cần chú trọng những vấn đề gì?

- Tư duy kinh tế nông nghiệp là tư duy để sản xuất ra những sản phẩm đáp ứng yêu cầu thị trường và đạt được lợi nhuận cao nhất có thể. Chuyển từ sản xuất "nâu" sang xản xuất "nông nghiệp xanh" gắn với chế biến, đáp ứng như cầu của thị trường theo hướng "tiêu dùng xanh". 

Có tích hợp các giá trị văn hóa, xã hội và môi trường vào sản phẩm nông nghiệp. Có sự hợp tác, liên kết đa ngành, liên ngành theo chuỗi giá trị và gia tăng giá trị trong tất cả các mắt khâu của quá trình tái sản xuất mở rộng. Là hoạt động sản xuất nông nghiệp có trách nhiệm, phát triển nông nghiệp sinh thái, hữu cơ, tuần hoàn, phát thải carbon thấp, thân thiện với môi trường và thích ứng với biến đổi khí hậu. Chuyển từ chuỗi cung ứng nông sản sang chuỗi giá trị ngành hàng...

Về phía Bộ NNPTNT sẽ làm gì để giúp doanh nghiệp, người dân chuyển đổi tư duy sản xuất, đáp ứng các đòi hỏi mới của kinh tế xanh?

- Để chuyển đổi từ tư duy sản xuất nông nghiệp sang kinh tế nông nghiệp, cần hoàn chỉnh cơ cấu sản xuất nông nghiệp gắn với lợi thế cạnh tranh và yêu cầu thị trường. Định hướng theo nhóm sản phẩm chủ lực và đối với từng lĩnh vực sản xuất chiến lược.

Phải tổ chức các khâu quan trọng trong sản xuất nhằm nâng cao hiệu quả, bảo đảm phát triển bền vững.

Phải xây dựng các vùng chuyên canh đảm bảo tiêu chuẩn bền vững. Hình thành một số khu cụm công nghiệp và dịch vụ phục vụ sản xuất nông nghiệp. Ưu tiên phát triển công nghiệp chế biến, hình thành vùng nguyên liệu tập trung.

Phải thúc đẩy hợp tác, liên kết, phát triển chuỗi giá trị ngành hàng; thu hút doanh nghiệp đầu tàu vào dẫn dắt chuỗi giá trị, liên kết với các hợp tác xã, tổ hợp tác. Phát triển các mô hình nông nghiệp tiên tiến như nông nghiệp sinh thái, nông nghiệp hữu cơ, tuần hoàn, nông nghiệp giảm phát thải, nông nghiệp thông minh, nông nghiệp công nghệ cao, nông nghiệp du lịch trải nghiệm.

Phát triển cảnh quan nông thôn gắn với làng sinh thái, đảm bảo môi trường xanh sạch thân thiện với thiên nhiên. Giảm sức ép và tái tạo nguồn tài nguyên cơ bản. Chủ động thích ứng với biến đổi khí hậu. Áp dụng biện pháp giảm phát thải khí nhà kính thông qua quản lý và sử dụng tiết kiệm hiệu quả nguồn tài nguyên, xử lý phế phụ phẩm, quản lý rừng bền vững, tăng trồng mới; Xây dựng hệ thống cảnh báo dự báo, xác định rủi ro.

Phát triển thị trường trong và ngoài nước đảm bảo đầu ra ổn định cho nông sản. Trong nước, đổi mới hệ thống phân phối, cơ sở hạ tầng, kết nối vùng sản xuất chuyên canh với hệ thống tiêu thụ, hình thành hệ thống chợ đầu mối gắn với chuỗi sản xuất logistics ở vùng trọng điểm. Xuất khẩu, chủ động phát huy cơ hội các hiệp định thương mại tự do, phát triển xuất khẩu chính ngạch. Phân cấp trao quyền, nâng cao năng lực cho hiệp hội ngành hàng. Xây dựng hệ thống thông tin cung cầu, nâng cao năng lực phân tích, dự báo…

Xin cảm ơn Thứ trưởng!