Thực tế và thần thoại về nhật thực

Nhật thực toàn phần lớn nhất trong vòng 16 năm sẽ diễn ra vào 20/3, chặn tới 90% ánh sáng Mặt Trời tại nhiều khu vực ở châu Âu. Tại phía bắc Scotland, Mặt Trăng sẽ che khuất 95% Mặt Trời. London và vùng đông nam của Anh sẽ trải nghiệm cảm giác "chìm trong bóng tối" đến 85%.

Mặt Trăng di chuyển vào vị trí che khuất hoàn toàn năm 2012. Ảnh: NASA

Trong lịch sử, hiện tượng này gắn liền với nhiều câu chuyện thần thoại, truyền thuyết của người xưa, hoặc ở một số khu vực hẻo lánh trên thế giới ngày nay. Một số nền văn hóa coi đây là điềm xấu.

Nhật thực là gì

Nhật thực là hiện tượng tự nhiên, xuất hiện khi Mặt Trăng di chuyển vào quỹ đạo giữa Trái Đất và Mặt Trời. Lúc này, Mặt Trời bị Mặt Trăng che khuất và bóng Mặt Trăng phủ lên Trái Đất.

Nhật thực toàn phần xảy ra khi Trái Đất cắt ngang phần trung tâm tối sẫm của bóng Mặt Trăng. Trong khi đó, nếu phần này không vươn tới được bề mặt hành tinh của chúng ta, Mặt Trời chỉ bị che khuất một phần hay còn gọi là nhật thực hình khuyên. Nhật thực một phần xảy ra khi người xem ở trong vùng nửa tối.

Ngày 11/8/1999, nhật thực khiến Mặt Trời bị bao phủ 100% được nhìn từ Cornwall, Anh. Theo các nhà khoa học, hiện tượng che khuất hoàn toàn có thể kéo dài lâu nhất 7,5 phút. Hiện tượng che khuất có thể xuất hiện 2-5 lần mỗi năm. Chu kỳ nhật thực giống nhau kéo dài 18 năm 11 tháng.

Khi Mặt Trăng còn ở vị trí rất gần Trái Đất, nó chặn hoàn toàn đĩa Mặt Trời. Tuy nhiên theo thời gian, khi quỹ đạo Mặt Trăng thay đổi với tốc độ 2cm/năm, sự sắp xếp thẳng hàng của ba thiên thể gần như hoàn hảo chỉ thi thoảng xuất hiện. Giới chuyên gia dự đoán trong vài triệu năm tới, khi quỹ đạo này tiếp tục mở rộng, nhật thực toàn phần sẽ không còn xảy ra. Trong tương lai, người quan sát sẽ chỉ nhìn thấy nhật thực hình khuyên.

Các câu chuyện thần thoại

Nhật thực năm 1133 trước Công nguyên từng được gọi là nhật thực vua Henry của Anh. Khi Henry I qua đời không lâu sau hiện tượng này, nó càng khẳng định niềm tin rằng đây là một dấu hiệu xấu đối với các vị vua.

Nhật thực toàn phần tại Pháp năm 1999. Ảnh: Wikipedia

Người Trung Quốc từng cho rằng việc dự đoán nhật thực rất quan trọng, vì chúng có thể là mối đe dọa đối với các hoàng đế. Năm 2134 trước Công nguyên, vì không thể dự đoán, hai nhà chiêm tinh học đã bị chặt đầu.

Trong thần thoại của Ấn Độ giáo, những con quỷ rắn Rahu và Ketu được cho là nuốt Mặt Trời, hút ánh sáng và và là nguyên nhân làm xuất hiện nhật thực. Trong khi đó đối với người Hy Lạp cổ đại, đây là dấu hiệu của một thảm họa. Chúng xảy ra do sự tức giận và phẫn nộ của các vị thần.

Theo sách Phúc Âm, vào ngày chúa Giêsu bị đóng đinh, bầu trời trở nên tối sầm và đen kịt. Nhiều người giả định rằng đây là một phép màu hoặc dấu hiệu của một thời kỳ đen tối. Các sử gia cho rằng nó có liên quan đến hiện tượng nhật thực năm 29 hoặc 33 trước Công nguyên.

Nhật thực xuất hiện ngày 27/1 năm 632 trước công nguyên trùng với ngày con trai của nhà tiên tri Mohammed qua đời. Theo các học giả Hồi giáo, điều này dẫn đến suy đoán rằng đây là điều kỳ lạ để đánh dấu cái chết.

Trong văn học dân gian của Hàn Quốc, Mặt Trời bị những con chó đánh cắp. Còn tại một số khu vực hẻo lánh của Ấn Độ, ăn chay được áp dụng ở các cộng đồng người nơi mà người dân lo sợ nhật thực sẽ làm nhiễm độc thức ăn.