Thương mại điện tử Việt Nam phát triển "nóng" nhưng "khát" nhân sự

Trong hai năm 2020- 2021, mặc dù dịch Covid-19 nhưng lĩnh vực thương mại điện tử tiếp tục duy trì được đà phát triển nhanh. Ước tính, năm 2021 lĩnh vực này đạt tốc độ tăng trưởng vượt 20% và đạt quy mô trên 16 tỷ USD. Tốc độ này sẽ cao hơn nhiều trong bốn năm 2022 - 2025 nhờ kiểm soát tốt đại dịch Covid-19 và những động lực tăng trưởng từ Làn sóng thứ hai của thương mại điện tử.

Thực tế này cũng khá tương đồng với báo cáo kinh tế số của Google khi khẳng định thương mại điện tử Việt Nam giai đoạn 2020-2025 tăng trên 30%. Đến năm 2025, giá trị của nền kinh tế số Việt Nam 57 tỷ USD trong đó thương mại điện tử chiếm 39 tỷ USD. Đến năm 2030 nền kinh tế số Việt Nam có thể đạt 220 tỷ USD, trong đó thương mại điện tử chiếm khoảng 150 tỷ USD.

NHU CẦU NHÂN LỰC SẼ TIẾP TỤC TĂNG CAO

Sự phát triển bùng nổ của thương mại điện tử đã kéo theo nhu cầu về nguồn ngân lực chất lượng cao phục vụ ngành cũng tăng lên. Đặc biệt, qua 2 năm đại dịch, số lượng người mua sắm trực tuyến tăng mạnh. Cùng với đó, các doanh nghiệp tích cực triển khai chuyển đổi số, đẩy mạnh hoạt động kinh doanh trên thương mại điện tử. Khi bước vào giai đoạn bình thường mới, phát triển ổn định, nhu cầu về nhân lực thương mại điện tử thời gian tới sẽ tăng mạnh cả về số lượng và chất lượng.

Trao đổi tại buổi công bố báo cáo đào tạo thương mại điện tử năm 2022 ngày 24/8, đại diện Hiệp Hội thương mại điện tử Việt Nam (Vecom) đánh giá nhu cầu tuyển dụng nguồn nhân lực thương mại điện tử chất lượng cao giai đoạn 2016-2020 tăng nhanh và dự đoán nhu cầu này sẽ tiếp tục tăng nhanh hơn nữa trong giai đoạn 2021-2025.

Ông Nguyễn Thành Hưng, nguyên Chủ tịch Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam, nhấn mạnh  từ thực tế cho thấy, thời gian qua các doanh nghiệp thương mại điện tử tăng trưởng mạnh mẽ. Ngành thương mại điện tử đang rất khát nhân lực. Nhu cầu tuyển dụng nhân sự thương mại điện tử của các doanh nghiệp là rất lớn. Các doanh nghiệp, hội viên của Hiệp hội liên tục tuyển nhân sự và việc tuyển dụng rất khắt khe. “Nhu cầu nguồn nhân lực cho thương mại điện tử ở Việt Nam đang tăng rất nhanh và sẽ còn tiếp tục tăng nhanh hơn nữa”, ông Hưng dự báo.

Bổ sung quan điểm này, TS Nguyễn Trần Hưng, Trưởng khoa hệ thống thông tin kinh tế và thương mại điện tử, Đại học Thương mại, cho rằng thương mại điện tử là lĩnh vực thúc đẩy khởi nghiệp sáng tạo. Các sinh viên sau thời gian đi làm thường tự tạo viêc làm, mở doanh nghiệp, tuyển dụng nhân sự. Điều này khiến nhu cầu nhân lực sẽ tiếp tục “khát”.

Từ góc độ doanh nghiệp, đại diện Lazada cũng khẳng định thực tế gia tăng nhu tuyển dụng nhân lực thương mại điện tử. Không chỉ các sàn thương mại điện tử có nhu cầu mà ngay cả các doanh nghiệp bán lẻ đang chuyển đổi số, chuyển dịch kinh doanh lên thương mại điện tử cũng cần nhân lực chuyên ngành để triển khai. Đây là lý do nhu cầu nhân lực chất lượng cao trong thương mại điện tử liên tục tăng nhanh.

ĐÀO TẠO CÓ THEO KỊP NHU CẦU TĂNG TRƯỞNG "NÓNG" CỦA NGÀNH?

Báo cáo Chỉ số Thương mại điện tử năm 2020 và 2022 đã nhấn mạnh nguồn nhân lực chất lượng cao về thương mại điện tử tại hàng triệu doanh nghiệp vừa và nhỏ cũng như các hộ kinh doanh trên cả nước là một trong các yếu tố quyết định tới sự phát triển nhanh và bền vững của thương mại điện tử nước ta trong giai đoạn tới. Kênh chủ yếu để đào tạo nguồn nhân lực thương mại điện tử chuyên nghiệp, chất lượng cao là các trường đại học.

Là đơn vị tiên phong đào tạo nhân lực trong ngành, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Thương mại Nguyễn Thị Bích Loan, cho biết nhiều năm qua, thương mại điện tử là một trong những ngành thu hút tỷ lệ sinh viên vào học rất đông. Nhà trường liên tục phải điều chỉnh chỉ tiêu cho phù hợp và điểm đầu vào không chênh lệch quá cao với các ngành khác. Qua khảo sát, tỷ lệ sinh viên khoa/ngành thương mại điện tử của trường tìm kiếm được việc làm trong nhiều năm qua luôn đạt trên 95%.

Điều này phản ánh thực tế, thương mại điện tử là một trong những ngành trọng điểm không chỉ trong đào tạo của nhà trường mà cả nhu cầu xã hội về nguồn nhân lực thương mại điện tử chất lượng cao, bà Loan nói.

Từ kết quả khảo sát tình hình đào tạo thương mại điện tử tại 132 trường đại học của Vecom đã cho thấy có những bước tiến rất lớn của lĩnh vực này. Thông tin về thực trạng đào tạo thương mại điện tử trong các trường đại học hiện nay, ông Trần Văn Trọng, Tổng Thư ký Vecom, cho biết số trường đào tạo ngành thương mại điện tử trình độ đại học đã liên tục tăng nhanh và đến nay đã lên tới 36 trường.

Cùng với đó có 53 trường đã giảng dạy học phần thương mại điện tử tại nhiều ngành liên quan như quản trị kinh doanh, hệ thống thông tin quản lý, công nghệ thông tin, tiếp thị số, tài chính ngân hàng, logistics và quản lý chuỗi cung ứng, kinh doanh thương mại. Phần lớn các trường được khảo sát đã giảng dạy các học phần liên quan trực tiếp tới thương mại điện tử như tiếp thị số (digital marketing), công nghệ tài chính (fintech), logistics và quản lý chuỗi cung ứng...

Mặc dù có những bước tiến lớn trong đào tạo nhân lực thương mại điện tử nhưng báo cáo cũng chỉ ra, đội ngũ giảng viên thương mại điện tử chưa đáp ứng nhu cầu đào tạo cả về số lượng và chất lượng. Trong khi số trường đại học mở ngành thương mại điện tử hay chuyên ngành thương mại điện tử tăng nhanh, số lượng giảng viên chỉ đáp ứng quy định ở mức tối thiểu.

Số lượng các trường đại học đào tạo ngành thương mại điện tử tăng nhanh chưa tương xứng với chất lượng của chương trình đào tạo.

Tỷ lệ các trường có chương trình đào tạo chính quy trình độ đại học ngành thương mại điện tử đã được kiểm định chất lượng và đạt yêu cầu còn thấp. Không những thế, học liệu phục vụ đào tạo thương mại điện tử chưa đáp ứng đòi hỏi giảng dạy và học tập…

Một số chuyên gia nhìn nhận, mặc dù tốc độ đào tạo nhân lực thương mại điện tử trong các trường đại học đã tăng nhanh (gần 30%) nhưng vẫn chưa theo kịp nhu cầu tăng trưởng, phát triển “nóng” của ngành. Điều này đòi hỏi các trường đại học nỗ lực, nâng cao hơn nữa chất lượng, chương trình đào tạo, gắn đào tạo với nhu cầu thực tiễn của xã hội và doanh nghiệp.

Ông Hưng cho rằng, với tốc độ tăng trưởng thương mại điện tử ở Việt Nam hơn 20% thì công tác đào tạo phải phấn đấu nhiều hơn nữa mới có thể đáp ứng được nhu cầu của lĩnh vực này.