Trước thông tin Việt Nam nhập 100.000 tấn thuốc BVTV, dân sử dụng vô tội vạ, Cục trưởng Cục BVTV nói gì?

Trước thông tin hàng năm Việt Nam nhập khẩu và sử dụng 100 nghìn tấn thuốc BVTV và  nhiều vùng, nhiều địa phương dùng quá mức cần thiết, vô tội vạ, ông Hoàng Trung, Cục trưởng Cục BVTV khẳng định: "Chúng ta không thể nào nói một cách tùy tiện rằng người dân có thể sử dụng thuốc BVTV một cách vô tội vạ, tràn lan được".

Là cơ quan có trách nhiệm quản lý về thuốc BVTV, ông có thể nói rõ hơn về cơ cấu thuốc BVTV nhập khẩu cũng như việc sử dụng hiện nay trong sản xuất nông nghiệp?

Trong 10 năm gần đây, lượng thuốc BVTV chúng ta nhập khẩu dao động từ 70.000-100.000 tấn với giá trị thương mại khoảng 700-800 triệu USD/năm. 

Phải khẳng định Việt Nam không sản xuất được các thuốc BVTV và gần như phải nhập khẩu. Do vậy, công tác quản lý chất lượng thuốc BVTV ngay từ đầu vào được làm một cách rất chặt chẽ, 100% lô hàng khi nhập khẩu đều phải thực hiện việc kiểm tra chất lượng nhà nước.

Trong số 70.000 - 100.000 tấn thuốc nhập khẩu về có rất nhiều loại khác nhau, gồm: thuốc trừ sâu, trừ bệnh, trừ tuyến trùng, thuốc bảo quản, khử trùng, thuốc trừ cỏ… Tôi xin nhắc lại, riêng thuốc trừ cỏ đã chiếm 30%; các thuốc bảo quản nông sản, khử trùng, tức là không sử dụng ra đồng ruộng cũng chiếm khoảng 20%.

50% số thuốc còn lại được hiểu là thuốc trừ bệnh, thuốc trừ sâu, nhưng không phải các doanh nghiệp, nông dân sử dụng hết ở trong nước. Các doanh nghiệp đã gia công, chế biến và xuất khẩu thuốc BVTV đi 50 nước, đặc biệt là Campuchia thị phần Việt Nam chiếm 100%. 

Chúng ta cũng xuất khẩu ngược đi Đài Loan, Nhật Bản và Israel với tổng kim ngạch mỗi năm từ 100 - 200 triệu USD. 6 tháng đầu năm Việt Nam đã xuất khẩu trên 6.000 tấn trên tổng số hơn 30 000 tấn thuốc nhập khẩu.

Đó là con số xuất và nhập khẩu thuốc BVTV tại Việt Nam, còn thực tế việc người dân sử dụng thuốc BVTV trên đồng ruộng thì như thế nào, thưa ông?

Với trình độ canh tác và nhận thức của người dân và doanh nghiệp hiện nay, chúng ta không thể nào nói một cách tùy tiện rằng người dân có xu hướng sử dụng thuốc BVTV một cách vô tội vạ, tràn lan được, vì nó liên quan trực tiếp đến chi phí sản xuất. 

Nhiều năm nay hệ thống BVTV của Việt Nam, đặc biệt là Cục BVTV đã chỉ đạo các địa phương hàng năm đều mở các lớp tập huấn liên quan đến việc sử dụng thuốc BVTV an toàn và hiệu quả. 

Một năm trung bình có ít nhất vài chục nghìn nông dân được tham gia các lớp đào tạo, tập huấn sử dụng thuốc BVTV. Chúng tôi vẫn đang tiếp tục tập huấn cho người dân nên không thể nói người dân không biết cách sử dụng mà thực tế người dân sử dụng một cách rất thành thục.

Cùng với đó, chúng tôi yêu cầu các doanh nghiệp khi đưa thuốc về trên địa bàn bất cứ một tỉnh nào thì phải phối hợp với các cơ quan chuyên môn ở địa phương tổ chức tập huấn và hướng dẫn người dân sử dụng. 

Nhiều chương trình hợp tác quốc tế với FAO, Croplife…, họ cũng hỗ trợ Cục BVTV, các địa phương tổ chức nhiều lớp sử dụng thuốc BVTV an toàn, hiệu quả.

Với sự chỉ đạo của Bộ trưởng, chúng tôi cũng đã xây dựng đề án "Đẩy mạnh ứng dụng quản lý dịch hại tổng hợp (IPM) trên cây trồng giai đoạn 2015-2020, trong đó các lớp học về IPM cũng như nông dân tham gia thí nghiệm rất nhiều. Ngay trong năm 2020, chúng tôi đã và đang tổ chức 2 lớp IPM cho tất cả các tỉnh thành phía Nam và phía Bắc.

Đã nói tới IPM là người ta áp dụng đầy đủ các biện pháp tổng hợp và chỉ sử dụng thuốc BVTV  trong trường hợp thực sự cần thiết. Khi cần thiết rồi, người dân vẫn đưa ra lựa chọn, một là sử dụng thuốc BVTV sinh học trước, trong trường hợp không có mới hướng tới lựa chọn nhóm thuốc BVTV thế hệ mới và phổ chọn lọc cao để sử dụng.

Ngoài ra, một số chương trình hỗ trợ khác chúng ta nghe rất nhiều như "1 phải, 5 giảm", chương trình "ruộng lúa bờ hoa" sử dụng các loại hoa để hấp dẫn, thu hút các loại côn trùng và cũng dẫn tới việc giảm việc sử dụng thuốc BVTV hóa học trên đồng ruộng và tôn thêm vẻ đẹp của đồng ruộng tại các làng quê.

Như vậy, chúng ta đang hướng tới một nền sản xuất nông nghiệp an toàn, sạch và thân thiện với môi trường?

Hàng năm chúng tôi đều có chương trình giám sát dư lượng thuốc BVTV trên các cây trồng chính, số liệu đưa ra đều khá an toàn. Thỉnh thoảng có một hai mẫu vượt thì chúng tôi điều chỉnh ngay lập tức. 

Trong số hơn 40 tỷ USD xuất khẩu nông, lâm, thủy sản thì riêng ngành trồng trọt chiếm hơn 50%, khoảng 20 tỷ USD và mặt hàng cũng nằm  ở ngành trồng trọt nhiều nhất.

Chúng ta xuất khẩu bất kỳ sản phẩm trồng trọt nào thì đều phải đáp ứng đầy đủ hai rào cản cơ bản là kiểm dịch thực vật và an toàn thực phẩm - đó là dư lượng thuốc BVTV. Thực tế, tiêu chuẩn của các nước như: EU, Mỹ, Nhật Bản rất  cao và gắt gao.

 Chúng ta phải có cách thức hướng dẫn người dân sử dụng thuốc BVTV một cách bài bản thì các sản phẩm mới đáp ứng và xuất khẩu đi được. Đó là số liệu minh chứng rất rõ.

Mới đây nhất, chuyện quả vải cũng vậy. Nhật Bản là một trong những nước yêu cầu rất khắt khe nhất về thuốc BVTV. Cây vải thiều có nhiều sâu bệnh và chúng ta vẫn phải sử dụng thuốc, nhưng sử dụng thuốc sao cho đúng và không có dư lượng tối đa vượt mức cho phép. 

Chuyên gia Nhật Bản sang tận nơi thấy chúng ta quản lý việc sử dụng thuốc BVTV rất tốt. Hàng hóa xuất khẩu sang Nhật Bản người ta kiểm tra, kiểm định không có một lô hàng nào vi phạm yêu cầu về mức dư lượng tối đa cho phép cả.

Liên quan đến tình hình buôn lậu thuốc BVTV, Cục đã có những chỉ đạo và hoạt động gì để kiểm soát, ngăn chặn?

Về buôn lậu thuốc BVTV, ngay từ năm 2017, Bộ NNPTNT đã yêu cầu Cục BVTV phối hợp cùng Ban chỉ đạo 389 và các lực lượng chức năng của 6 tỉnh biên giới tiếp giáp với Trung Quốc để truy tìm các đường dân buôn lậu lớn, nhưng không phát hiện ra. 

Việc buôn bán thuốc BVTV chủ yếu do người dân đi làm thuê xách 1-2 can thuốc về hoặc bán nhỏ lẻ một hai chai, gói ở các chợ phiên dọc biên giới. 

Về việc này, Chi cục các địa phương đã cử cán bộ, công chức lên tuyên truyền, phổ biến để dân không buôn bán thuốc BVTV lậu nữa. 

Hồi cuối năm 2017, đầu năm 2018, Cục BVTV đã thu gom 1 lượng bao gồm thuốc không rõ nguồn gốc, thuốc hết hạn và thuốc nhập lậu ở tất cả các tỉnh được 7 tấn. Trong 2 năm (2018-2019), các địa cũng quyết liệt vào cuộc, đi bắt thuốc lậu nhưng không có để mà bắt.

Vừa rồi, có thông tin thuốc BVTV nhập lậu từ facebook xuống đồng ruộng, buôn bán trên facebook, tôi hỏi cụ thể ở chỗ nào, chúng tôi sẵn sàng phối hợp với cơ quan công an để cùng với báo chí để vào thì lại không thấy có.

 Tôi xin nhắc lại, thuốc BVTV là mặt hàng không chịu thuế, thuế bằng 0% thì lý do gì họ đi nhập lậu làm gì trong khi nhập khẩu chính ngạch sẽ có chi phí thấp hơn. 

Đối với các thuốc BVTV độc hại, kém hiệu quả thì Cục BVTV đã tiến hành loại bỏ như thế nào?

Hơn 4 năm qua, chúng ta mới quan tâm chú ý vấn đề loại bỏ các hoạt chất vô cùng độc ra khỏi danh mục thuốc được phép sử dụng tại Việt Nam. 30-40 năm trước kia không ai để ý, chỉ có vào, không có ra thì không ai kêu. 

Những năm vừa rồi, với sự chỉ đạo của Bộ trưởng, chúng ta áp dụng đúng theo Luật Bảo vệ và Kiểm dịch thực vật có hiệu lực từ 1/1/2015, cương quyết loại bỏ những loại thuốc độc hại.

Đó là những loại thuốc nhóm I, nhóm II; thứ hai các loại thuốc mà Công ước Rotterdam đưa vào phụ lục 3; thứ ba, các loại thuốc chúng ta có đầy đủ các bằng chứng khoa học mà nó gây độc, ảnh hưởng sức khỏe con người, môi trường thì chúng ta xem xét, thành lập hội đồng có đủ căn cứ thì loại bỏ. Cùng với đó, là những loại thuốc BVTV có hiệu lực thấp.

Đến nay, chúng ta đã loại được 1.706 sản phẩm với 14 hoạt chất. Như vậy, Cục BVTV đã làm rất cương quyết - danh mục chỉ có 4.000 thì Cục đã loại bỏ đến hơn 1.700. 

Tới đây, theo quy định tại Thông tư 21/2015/TT-BNNPTNT, doanh nghiệp chỉ được đăng ký 1 hàm lượng hoạt chất cho mỗi dạng thành phẩm của thuốc BVTV thì còn phải tiếp tục loại bỏ nhiều khác phẩm ra khỏi danh mục.

Xin cảm ơn ông!

CHUYÊN TRANG CÓ SỰ PHỐI HỢP CỦA BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN