Ukraine trông cậy vào Trung Quốc để chấm dứt chiến tranh nhưng Bắc Kinh là để tâm đến Gaza

 Binh sĩ Ukraine trong cuộc pháo kích dữ dội vào tiền tuyến ở Bakhmut. Nguồn CNN

Việc tăng áp lực lên Bắc Kinh - đồng minh chính trị quyền lực nhất của Moscow - dường như là chủ đề thảo luận chính của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky và các quan chức khác trong tuần này trong cuộc họp của Diễn đàn Kinh tế Thế giới ở Davos, Thụy Sĩ.

Ở đó, ông Zelensky nói với các phóng viên rằng ông "rất muốn Trung Quốc tham gia" vào kế hoạch hòa bình của Ukraine. Bộ trưởng Ngoại giao Ukraine cho biết nước này muốn tiếp xúc nhiều hơn với Trung Quốc ở "mọi cấp độ", Interfax-Ukraine đưa tin , trong khi chánh văn phòng của ông Zelensky để ngỏ khả năng ông Zelensky thậm chí có thể gặp đại biểu hàng đầu của Trung Quốc bên lề cuộc họp.

Nhưng Thủ tướng Trung Quốc Li Qiang dường như đã rời Diễn đàn Kinh tế Thế giới vào đầu tuần này mà không gặp ông Zelensky – và không trực tiếp giải quyết xung đột trong bài phát biểu dài khoảng 25 phút, tập trung chủ yếu vào việc trấn an các đối tác về nền kinh tế đang suy thoái của Trung Quốc.

Ngay cả khi các quan chức Trung Quốc năm ngoái đã tăng cường nỗ lực thể hiện nước này là một nhà môi giới hòa bình tiềm năng trong cuộc chiến, các nhà phân tích cho rằng khó có khả năng Bắc Kinh coi bây giờ là thời điểm để tận dụng các mối quan hệ sâu sắc và ngày càng tăng với Nga để tăng cường thúc đẩy kết thúc cuộc chiến - đặc biệt là theo các điều kiện của Ukraine.

"Trung Quốc cho rằng họ đã đóng một vai trò quan trọng trong việc hướng tới hòa bình", Yun Sun, giám đốc chương trình Trung Quốc tại Trung tâm nghiên cứu Stimson có trụ sở tại Washington cho biết, đó chỉ là phiên bản hòa bình của Trung Quốc không phải là điều mà Zelensky muốn thấy.

Năm ngoái, sau khi nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình nói chuyện với ông Zelensky lần đầu tiên khoảng 14 tháng sau khi chiến tranh bắt đầu, Bắc Kinh đã cử một đặc phái viên tới cả Kiev và Moscow. Họ cũng đã đưa ra đề xuất hòa bình của riêng mình, không giống như yêu cầu của Ukraine, kêu gọi ngừng bắn mà không cần rút quân Nga trước khi chiếm đóng trái phép lãnh thổ Ukraine.

Các nhà phân tích cho rằng, các sự kiện mới nhất tại Davos làm nổi bật cách tiếp cận chờ đợi của Trung Quốc trong bối cảnh giao tranh vẫn bế tắc và không bên nào có dấu hiệu lùi bước - và một bên khác lầ xung đột lớn ở Trung Đông thu hút sự chú ý toàn cầu.

"Trung Quốc trước đây có thể muốn hòa giải vì không muốn Nga thua quá nặng. Nhưng giờ đây, mặt trận đó đã bớt lo lắng hơn… Trung Quốc có nhiều động lực hơn để quan sát quá trình phát triển trên chiến trường sẽ diễn ra như thế nào, điều này sẽ tạo nền tảng cho bất kỳ cuộc đàm phán (hòa bình) nào",  Yun Sun nhận định. 

"Bây giờ Mỹ đang bị phân tâm bởi Gaza và các nguồn lực dành cho Ukraine ngày càng hạn chế, mọi thứ đã chuyển sang hướng có lợi cho Nga. Thậm chí còn có ít lý do hơn để Trung Quốc 'thúc đẩy một nền hòa bình công bằng như phương Tây và Ukraine ủng hộ'", bà nói.

 Trung Quốc đáp trả xung đột ở Gaza

Trong khi ông Lý tập trung vào nền kinh tế ở Davos thì đầu tuần này Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị lại tập trung vào Gaza.

Tại Cairo, trong khuôn khổ chuyến đi đầu tiên trong năm theo thông lệ của ngoại trưởng tới châu Phi, ông Vương đã đưa ra tuyên bố chung với Liên đoàn Ả Rập kêu gọi "lệnh ngừng bắn ngay lập tức và toàn diện" ở Gaza để chấm dứt hơn ba tháng chiến tranh – lặp lại lập trường của Bắc Kinh về vấn đề này từ những ngày đầu của cuộc xung đột.

Ông Vương cũng cho biết Trung Quốc kêu gọi triệu tập một "hội nghị hòa bình quốc tế quy mô lớn hơn, có thẩm quyền hơn và hiệu quả hơn" cũng như thời gian biểu cụ thể để thực hiện giải pháp hai nhà nước cho Israel và Palestine.

Mặc dù không rõ Trung Quốc có ảnh hưởng đến mức nào trong khu vực để đóng vai trò mạnh mẽ ủng hộ nỗ lực như vậy, nhưng việc thành lập một nhà nước Palestine độc lập cùng với nhà nước Israel là phù hợp với chính sách đối ngoại lâu dài của Bắc Kinh. Trung Quốc là một trong những quốc gia đầu tiên công nhận Palestine là một quốc gia có chủ quyền vào cuối những năm 1980 và từ lâu đã ủng hộ giải pháp hai nhà nước.

Tuy nhiên, các nhà phân tích cho rằng, cuộc xung đột cũng mang đến cơ hội cho Tập Cận Bình khi ông vận động đưa Trung Quốc trở thành một nhà lãnh đạo quốc tế thay thế cho Mỹ, đặc biệt là đối với Bán cầu Nam – và những nhận thức của người hâm mộ rằng các chính sách của Mỹ đã phá vỡ sự ổn định toàn cầu.

Giám đốc Trung tâm Á-Âu Carnegie Russia Alex Gabeuv ở Berlin cho biết: "Quá nhiều sự thất vọng và tức giận (toàn cầu) đã chuyển sang cuộc xung đột ở Gaza… và đó là lúc Trung Quốc ghi điểm khi cố gắng khẳng định mình là một lực lượng ngoại giao tốt đẹp".

"Khi nói đến cuộc chiến ở Gaza, phần lớn các quốc gia Nam Bán cầu phản đối mạnh mẽ những gì Israel đang làm… đó là một cuộc xung đột trong đó việc thể hiện mình là tác nhân vì hòa bình và một giải pháp thương lượng mang lại cho bạn nhiều thiện cảm hơn (trong khu vực Nam Bán cầu)… không giống như cuộc chiến tranh Ukraine, nơi mà hầu hết các quốc gia đang ngồi trên hàng rào và chỉ có phương Tây là đoàn kết như vậy", ông nói.

Hội nghị thượng đỉnh hòa bình

Liệu Bắc Kinh có quan tâm đến việc gia nhập ngày càng nhiều quốc gia - bao gồm cả những quốc gia từ Nam Bán cầu - sẵn sàng ngồi vào bàn đàm phán với Ukraine và nghe rằng các điều kiện hòa bình của nước này sẽ được thử thách tại hội nghị thượng đỉnh hòa bình sắp tới hay không.

Cuộc họp mà Thụy Sĩ cho biết họ sẽ tổ chức vào một ngày không được tiết lộ theo yêu cầu của ông Zelensky, dự kiến sẽ thu hút các nhà lãnh đạo thế giới thảo luận về cách chấm dứt xung đột khi nó sắp bước sang năm thứ ba. Tổng thống Ukraine Zelensky miêu tả đây là một sự kiện "nơi mà tất cả các quốc gia tôn trọng sự toàn vẹn lãnh thổ của Ukraine đều được chào đón tham dự".

Khi được hỏi liệu lời mời có được gửi tới Bắc Kinh hay không, Bộ Ngoại giao Trung Quốc hồi đầu tuần đã từ chối trả lời trực tiếp, nói rằng lập trường của Trung Quốc "tập trung vào việc thúc đẩy các cuộc đàm phán vì hòa bình" và ủng hộ "bất kỳ nỗ lực nào vì hòa bình".

Các nhà phân tích cho rằng điều đó khó có thể dẫn đến sự tham dự cấp cao tại các cuộc đàm phán mà quan điểm của Ukraine, chứ không phải của Nga, sẽ là điểm khởi đầu.

Cho đến nay, Nga chưa có đại diện tham gia bất kỳ cuộc đàm phán hòa bình quốc tế kín nào trong số 4 cuộc đàm phán hòa bình quốc tế kín, mặc dù sự tham gia của nước này là cần thiết để đạt được một thỏa thuận hòa bình. Trong số ba hội nghị đó, Trung Quốc chỉ tham dự một hội nghị được tổ chức bởi đối tác chiến lược ngày càng thân thiết là Ả Rập Saudi.

Bắc Kinh coi Moscow là đối tác quan trọng trong việc cân bằng những gì họ coi là phương Tây thù địch và hai nước đã tiếp tục tăng cường quan hệ an ninh, ngoại giao và kinh tế kể từ khi Nga tiến hành chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine.

"Chỉ cần Nga không chấp nhận thì bất cứ điều gì xảy ra tại hội nghị hòa bình đều không liên quan. Trung Quốc sẽ không ủng hộ những điều kiện mà Nga phản đối", Yun Sun nói tại Washington. "Bất kỳ nỗ lực nào nhằm lôi kéo Trung Quốc vào một bối cảnh như vậy sẽ thất bại vì Trung Quốc cũng hiểu rõ ý nghĩa của việc tham gia một phiên họp như vậy".

Hiện tại, điều đó có thể khiến Trung Quốc ngồi ngoài lề, cho đến khi nước này cảm thấy đã đến lúc phải thỏa hiệp giữa Kiev và Moscow - một cơ hội để nước này có thể tìm cách tăng cường vai trò của mình.

Nhưng khi nói đến cách Bắc Kinh có thể vận động để môi giới hòa bình ở Gaza, Trung Quốc có thể chưa thấy mình chưa nắm bắt được cơ hội "thể hiện mình là một nhà hòa giải xung đột", theo Yun Sun. "Vì vậy, Trung Quốc đang tìm cách để thể hiện nhiều hơn nữa", bà Sun nhận định.