Hóa giải thách thức ngành chế biến thức ăn chăn nuôi

LTS: Việt Nam là nước đứng đầu khu vực ASEAN về sản lượng thức ăn chăn nuôi công nghiệp, nhưng sự phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu nhập khẩu, trong khi chưa khai thác hết tiềm năng sản xuất nguyên liệu nội địa khiến chi phí sản xuất thức ăn chăn nuôi tăng cao. Một đề án về phát triển công nghiệp chế biến TĂCN giai đoạn 2021 – 2030 được kỳ vọng sẽ hóa giải những thách thức này.

Bài 1: 8 lần giá thức ăn chăn nuôi tăng phi mã, nông dân lỗ "kép"

Giá thức ăn chăn nuôi đã tăng tới 8 lần kể từ tháng 11/2020 đến nay, trong khi giá gia cầm, giá lợn hơi giảm mạnh khiến người chăn nuôi thua lỗ nặng. 

Giá thức ăn chăn nuôi tăng tới 8 lần

Trong cuộc họp với tổ công tác của Bộ NNPTNT tìm giải pháp sản xuất, tiêu thụ nông sản trong điều kiện Covid-19, ông Nguyễn Đình Xuân - Giám đốc Sở NNPTNT tỉnh Tây Ninh nêu một thực tế, giá lợn hơi, giá gia cầm đang giảm mạnh trong khi giá vật tư nông nghiệp tăng quá cao khiến người nông dân dè dặt đầu tư sản xuất.

"Hiện, giá lợn hơi đã giảm 20%, giá gà thịt lông trắng chỉ còn 13.000 - 15.000 đồng/kg, trong khi giá thức ăn chăn nuôi tăng quá cao, ảnh hưởng đến việc tái đàn của người dân" - ông Xuân nói.

Trong khi đó, ông Nguyễn Kim Đoán - Phó Chủ tịch Hiệp hội Chăn nuôi Đồng Nai cho rằng, với giá lợn hơi như hiện nay (khoảng 54.000 - 55.000 đồng/kg) thì người chăn nuôi lợn vẫn chịu thua lỗ "kép", nhất là với những người không chủ động được con giống và phải mua với giá rất đắt trước đây. 

"Từ tháng 11 đến nay, giá thức ăn chăn nuôi đã tăng 8 lần, mỗi lần thêm 300 - 400 đồng/kg, nên mỗi con lợn bán ra phải chịu thêm 400.000 đồng tiền cám. Như vậy, nếu không chủ động được con giống, giá thành chăn nuôi lợn lên đến 70.000 đồng/kg, còn tự sản xuất được con giống thì giá thành cũng lên đến 60.000 đồng/kg, với giá lợn hơi như hiện nay thì nông dân lỗ nặng" - ông Đoán phân tích.

Theo báo cáo của Cục Chăn nuôi (Bộ NNPTNT), một trong những nguyên nhân khiến giá thức ăn chăn nuôi tăng quá cao trong thời gian qua và chưa có dấu hiệu dừng lại là do ngành chế biến thức ăn chăn nuôi đang phụ thuộc quá nhiều vào nguyên liệu nhập khẩu.

 Thống kê cho thấy, số lượng nguyên liệu thức ăn chăn nuôi nhập khẩu lớn và ngày càng gia tăng. Nếu như năm 2010 Việt Nam mới nhập khẩu 7,8 triệu tấn nguyên liệu thức ăn chăn nuôi, tương đương 2,7 tỷ USD thì đến năm 2020 đã nhập về 20,2 triệu tấn, tương đương 6 tỷ USD.

"Mỗi năm Việt Nam nhập khoảng 9,5 triệu tấn ngô, 4 triệu tấn khô dầu đậu tương, gần 2 triệu tấn lúa mì và cám các loại, 1 triệu tấn DDGS (bã rượu khô) và gần 1 triệu tấn thức ăn nguồn gốc động vật" - báo cáo của Cục Chăn nuôi nêu rõ.

Ông Dương Tất Thắng - Cục trưởng Cục Chăn nuôi cũng chỉ rõ nhiều nghịch lý của ngành chế biến thức ăn chăn nuôi khi phụ thuộc vào nước ngoài về mặt nguyên liệu, một số loại nguyên liệu như bột máu, bột thịt xương, chế phẩm vi sinh trong nước đã sản xuất được nhưng sản lượng và chất lượng còn thấp, chưa đáp ứng được nhu cầu sản xuất. 

"Vậy mới có chuyện chúng ta xuất khẩu bột cá sang Trung Quốc rồi lại nhập khẩu bột cá về chế biến thức ăn chăn nuôi" - ông Dương Tất Thắng nói.

Có thể thấy, Việt Nam đang là nhà cung cấp bột cá lớn thứ 2 cho Trung Quốc. Trong 4 tháng đầu năm 2021, Trung Quốc đã nhập khẩu 597.000 tấn bột cá, trị giá 855 triệu USD, tăng 58% về lượng so với cùng kỳ năm ngoái.

 Trong đó, khoảng 373.000 tấn là từ Peru, trị giá 542 triệu USD, chiếm 63% lượng bột cá nhập khẩu của Trung Quốc. Nhà cung cấp lớn thứ hai là Việt Nam, cung cấp 35.900 tấn.

Trong khi đó, lượng bột cá Việt Nam nhập khẩu về để chế biến thức ăn chăn nuôi cũng đang tăng mạnh. 

Theo thống kê, chỉ trong 2 tháng đầu năm 2020, lượng nhập khẩu bột cá của Việt Nam đã đạt 33.600 tấn, trị giá 41 triệu USD, tăng 84,8% về lượng và tăng 73,1% về trị giá so với cùng kỳ năm 2019.

Giảm giá thức ăn chăn nuôi bằng cách nào?

Theo Cục Chăn nuôi, giá thức ăn chăn nuôi trong nước chịu ảnh hưởng trực tiếp bởi giá nguyên liệu nhập khẩu, do đó việc giảm các chi phí liên quan đến nguyên liệu nhập khẩu là cần thiết. 

Các chi phí này bao gồm chi phí vận chuyển quốc tế, phí kho bãi tại cảng nhập, phí vận chuyển trong quá trình phân phối lưu thông trong nước (phí logistics).

"Trung bình trên thế giới, chi phí logistics chiếm khoảng 5% giá thành TĂCN, trong khi tại Việt Nam chi phí này là trên 10%. 

Điều này là do hệ thống hạ tầng kho bãi tại cảng chưa đáp ứng nhu cầu, hệ thống vận chuyển trong nước chủ yếu bằng đường bộ, đường sắt nên công suất thấp, giá thành cao, trong khi vận chuyển bằng đường biển tiết kiệm được chi phí và thời gian thì chưa được quan tâm phát triển" - báo cáo của Cục Chăn nuôi nêu.

Điều đáng lo ngại, theo ông Nguyễn Thanh Sơn - Chủ tịch Hiệp hội Chăn nuôi gia cầm Việt Nam, đã có hiện tượng, để cạnh tranh thì các doanh nghiệp sản xuất thức ăn phải giảm giá bán, dẫn đến chất lượng giảm. 

"Nhiều doanh nghiệp của chúng tôi đã phản ánh chi phí tăng trọng 1kg sản xuất của gà phải tăng 20% về số lượng thức ăn. Điều đó chứng tỏ chất lượng thức ăn chăn nuôi có vấn đề" - ông Sơn nêu thực tế được doanh nghiệp phản ánh. Theo ông Sơn, ở đây đang thiếu hẳn một chiến lược phát triển bền vững nguyên liệu thức ăn chăn nuôi.