Bi tráng số phận những anh hùng tuổi 20 hy sinh tại hang Tám Cô

Huyền thoại

Ngược dòng lịch sử, năm 1965, lực lượng vận chuyển bằng cơ giới của Đoàn 559, bộ đội Trường Sơn thường xuyên phải chịu cảnh ngập lụt tại túi nước Xiêng Phan (Lào), từ Pắc Pha Năng tới bản Na Nô- Na Nhom, có chỗ ngập sâu tới 6 mét. Nhiều lúc hàng trăm xe mắc kẹt tại địa điểm này. Cần phải có một tuyến đường khác từ bến phà Xuân Sơn, vượt tây Trường Sơn, qua Lùm Bùm kết nối với đường 128 rồi nhập vào đường 9.

Thực hiện chủ trương này, năm 1966, Bộ Tư lệnh Đoàn 559 phát lệnh khởi công chiến dịch mở đường mang tên "Chọc thẳng Trường Sơn, mở đường thắng lợi" gọi tắt là "đường 20 Quyết Thắng". Hàng ngàn cán bộ, chiến sỹ, chủ yếu là lực lượng TNXP ngày đêm đào, cuốc, san bằng mặt đường. Sau 77 ngày đêm lao động khẩn trương, tuyến đường hoàn thành.

Tháng 6/1971, 8 TNXP quê ở huyện Hoằng Hóa (Thanh Hóa) đã cùng hàng nghìn TNXP khác tình nguyện vào chiến đấu và phục vụ chiến đấu trên đất lửa Quảng Bình. Họ được biên chế vào Đội 163, Ban 67 phụ trách cung đường 20 Quyết Thắng.

Năm 1972, phát hiện ra đường 20 Quyết Thắng, đế quốc Mỹ điên cuồng tập trung mọi phương tiện chiến tranh hiện đại nhằm hủy diệt con đường.

Chiều ngày 14/11/1972, máy bay B.52 ném bom rải thảm dọc tuyến đường 20 Quyết Thắng. Tiểu đội TNXP 163 của Ban 67 đang bám trụ đường gồm các đồng chí: Nguyễn Văn Huệ, Trần Thị Tơ, Lê Thị Lương, Hoàng Văn Vụ, Nguyễn Văn Phương, Đỗ Thị Loan, Nguyễn Mậu Kỷ, Lê Thị Mai chạy vào một hang đá bên đường (nay gọi là hang Tám Cô) trú ẩn. Cả quãng đường qua Km16,5 trên đường 20 Quyết Thắng bị bom cày nát, cắt đoạn, đất đá tung lên mù mịt. Những vách núi đá dựng đứng lắc lư.

Sau một loạt bom, 5 chiến sĩ pháo binh hy sinh trước cửa hang. Cùng lúc đó một tảng đá nặng hàng trăm tấn trên cao đổ ập xuống bịt kín miệng hang…

Tiếng máy bay, tiếng bom nổ vừa dứt, đồng đội lao đến dùng cuốc, xẻng, xà beng... đào bới nhưng không thể lay chuyển được khối đá khổng lồ án ngữ trước miệng hang. Nghe rõ tiếng kêu cứu của các đồng chí TNXP vọng ra từ khối đá nhưng tất cả đều bất lực…

Không chịu bó tay, những chiếc ống thông rỗng ruột được luồn qua qua kẽ nứt để đổ cháo loãng, những viên thuốc B1, những bánh lương khô đã được nghiền nát vào trong hang nhằm kéo dài sự sống cho các anh chị. Nhưng tất cả đều tuyệt vọng bởi những ống dẫn cũng bất lực không đủ để cứu sống các anh các chị. Thế rồi, tiếng kêu cứu yếu dần, đến ngày thứ 7, đồng đội chỉ thoáng nghe một giọng nữ gọi yếu ớt "Bầm ơi cứu con..."!, rồi tất cả rơi vào im lặng vĩnh viễn.

Trước thời điểm các anh chị hy sinh thì ở tuyến đường 20 Quyết Thắng tại Km16 +200 có một hang lớn, sâu và rộng, rất thuận lợi cho bộ đội và TNXP tránh máy bay địch. Cũng chính vì địa thế thuận lợi của nó mà các đơn vị TNXP thường nhường cho các nữ TNXP vào ẩn nấp. Có thời gian dài một tiểu đội nữ TNXP gồm 8 cô gái vẫn thường vào tránh máy bay địch. Mọi người quen gọi là hang "Tám Cô".

Khi 8 chiến sỹ TNXP mất cũng chính tại hang đá này, đồng đội các anh, các chị không muốn đổi tên. Thế là, hang "Tám Cô" trường tồn mãi mãi cho đến ngày hôm nay.

Mãi mãi với thời gian

Ngày 22/3/1996, lực lượng tìm kiếm đã nổ quả mìn đầu tiên phá hòn đá lớn chắn cửa hang. Ngày 11/5/1996, phát hiện thấy bộ hài cốt đầu tiên được xác định là của liệt sỹ Hoàng Văn Vụ và một cụm xương, tóc, răng cùng một số kỷ vật lẫn lộn. Do liệt sỹ Hoàng Văn Vụ là người Công giáo, có đeo tượng thánh giá trên cổ, khi phát hiện vẫn còn nên hài cốt của anh được để riêng. 7 tiểu sành khác tách từ cụm xương, tóc, răng, được cho là hài cốt 7 thanh niên xung phong còn lại và không xác định được cụ thể tên tuổi từng liệt sỹ.

Ngày 4/6/1996, tỉnh Quảng Bình đã làm lễ bàn giao, đưa tiễn 8 liệt sỹ về an táng tại nghĩa trang liệt sỹ ở quê nhà huyện Hoằng Hóa. Cuộc tìm kiếm hài cốt liệt sĩ hang Tám Cô kết thúc. Tại cửa hang một nhà bia tưởng niệm được xây dựng để tri ân 8 liệt sỹ.

Năm 2010, Chủ tịch Nước đã truy tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng Vũ trang Nhân dân cho tập thể liệt sỹ TNXP hy sinh tại hang Tám Cô.

Trao đổi với PV, ông Hoàng Hải Vân – Phó Giám đốc Ban Quản lý Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng cho biết, năm nay, tỉnh Quảng Bình sẽ tổ chức lễ Tưởng niệm 50 năm ngày hy sinh của các Anh hùng liệt sỹ (AHLS) tại hang Tám Cô và đường 20 Quyết Thắng từ 8h30' - 10h30' ngày 14/11 (nhằm ngày 21/10 năm Nhâm Dần).

Lễ Tưởng niệm diễn ra tại Đền Tưởng niệm các Anh hùng liệt sỹ đường 20 Quyết Thắng (thuộc Km16 trên đường 20, địa phận xã Tân Trạch, huyện Bố Trạch, thuộc lâm phần của Vườn Quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng), gồm 2 chương trình chính là hoạt động dâng hương, dâng hoa và tưởng niệm.

Phần tưởng niệm sẽ bao gồm các hoạt động mang ý nghĩa sâu sắc như: chiếu clip phóng sự về hang Tám Cô và đường 20 Quyết Thắng; phát biểu của các nhân chứng, đồng đội các AHLS...

Trước đó, từ 7h sáng 12/11 (nhằm ngày 19.10 năm Nhâm Dần) đến 17h ngày 13/11, lễ cầu siêu cho anh linh các AHLS theo phong tục tập quán, tín ngưỡng truyền thống sẽ được tổ chức trang trọng.

Lễ tưởng niệm là hoạt động có ý nghĩa đặc biệt nhằm thể hiện lòng tôn kính, tri ân công lao các AHLS đã cống hiến và hy sinh cho sự nghiệp bảo vệ độc lập dân tộc. Qua đó, giáo dục lòng yêu nước và động viên, cổ vũ các tầng lớp nhân dân noi theo tấm gương các AHLS, tiếp tục cống hiến cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ quê hương, đất nước.