Cảnh báo lỗi hệ thống

Thiệt hại kinh tế có thể ước tính sơ bộ lên đến hàng trăm triệu USD. Đó là chưa kể thiệt hại do hỏng máy móc, thiết bị, vật liệu đang trong quá trình sản xuất, ùn tắc giao thông… và sức khỏe thân thể, tâm lý của hàng chục triệu người dân bị ảnh hưởng.

Theo đại diện của Tập đoàn Điện lực Việt Nam, nguyên nhân của sự cố là do một chiếc xe cẩu bốc một cây lên xe và cây bị chạm vào dây diện 500 kV gây ra phóng điện và làm cho hệ thống sập. Người lái xe bị điện giật và phải nằm viện. Chứng cứ rành rành còn gì nữa? Lỗi là do vi phạm quy định an toàn hành lang điện!

Chắc chắn phải nghiêm trị việc vi phạm hành lang điện, nhưng phải điều tra nghiêm túc mới rõ các nguyên nhân chính là gì. Trong mọi trường hợp các lỗi chính nằm ngay trong cấu trúc mạng lưới điện.

Một sự cố cục bộ, không lớn, có thể kích một bộ phận sập (bị hỏng hay bị ngắt khỏi hệ thống), bộ phận này lại kéo theo bộ phận khác và cứ như thế làm cho một bộ phận lớn của mạng tan rã (bị cắt rời ra). Vấn đề ở đây là rủi ro hệ thống, là sự lây lan, là sự cố không được cô lập, không mang tính cục bộ, mà trở nên toàn cục. Hệt như sự lây lan của bệnh dịch thời xưa, của tin đồn, hay sự đổ vỡ lây lan của hệ thống tài chính 6 năm về trước mà hệ quả của nó cả thế giới đang phải chịu, kể cả từng người dân Việt Nam.

Những hiện tượng như thế không lạ, và người ta đã nghiên cứu nhiều. Các hệ thống kỹ thuật như hệ thống điện, hệ thống giao thông, hệ thống điện thoại cũng gặp các sự cố tương tự nhưng đơn giản hơn rất nhiều. Các lỗi, hay những nguyên nhân chính gây đổ vỡ luôn nằm chính trong cấu trúc của hệ thống.

Nếu đúng cái cây đã là nguyên nhân của sự cố cực kỳ nghiêm trọng này, thì đấy cũng chỉ là nguyên nhân phụ. Tất cả những rủi ro như vậy đều phải được tính đến trong thiết kế và nâng cấp hay bảo trì hệ thống. Những lỗi chính nằm chính trong cấu trúc của mạng lưới điện (các đường dây, các trạm biến áp, các thiết bị ngắt).

Với một cấu trúc cho trước (như mạng điện hiện tại) có thể dễ dàng làm các mô phỏng trên máy tính với các rủi ro giả định (như sét đánh, chập dây, cháy trạm biến áp, phá hoại hay cái cây gây phóng điện,…) để phát hiện ra các nguyên nhân của sự lây lan và sửa cấu trúc mạng sao cho khả năng lây lan là ít nhất, giảm thiểu rủi ro hệ thống. Đó là lỗi hệ thống! Lo chữa các lỗi ấy mới là việc chính để làm cho hệ thống vững chãi, không dễ vỡ.

Nguyễn Quang A