Cháy chùa Phổ Quang hơn 800 năm tuổi ở Phú Thọ: Đã xác định được nguyên nhân vụ cháy?

Thứ trưởng Bộ VHTTDL Hoàng Đạo Cương vừa ký công văn gửi UBND tỉnh Phú Thọ đề nghị chỉ đạo Sở VHTTDL Phú Thọ, UBND huyện Lâm Thao và các đơn vị liên quan thực hiện các giải pháp bảo vệ, bảo quản, tu bổ, phục hồi di tích, di vật tại chùa Xuân Lũng - chùa Phổ Quang (xã Xuân Lũng, huyện Lâm Thao, Phú Thọ), trong đó có Bảo vật Quốc gia Bàn thờ Phật bằng đá (Bệ đá hoa sen).

Công văn ghi rõ, liên quan đến vụ cháy chùa Xuân Lũng ngày 23/10 làm hư hại nhiều di vật, cổ vật có giá trị tại ngôi chùa có tuổi đời gần 800 năm tuổi, ngày 24/10, Bộ VHTTDL đã cử đoàn công tác gồm Cục Di sản văn hóa, Bảo tàng Lịch sử quốc gia, Viện Bảo tồn di tích phối hợp với Sở VHTTDL tỉnh Phú Thọ, Phòng VHTT huyện Lâm Thao, UBND xã Xuân Lũng tiến hành kiểm tra hiện trường vụ cháy Di tích Quốc gia chùa Xuân Lũng.

Căn cứ báo cáo của đoàn công tác và thực trạng hiện trường cháy chùa Xuân Lung, Bộ VHTTDL có ý kiến như sau: Chùa Xuân Lũng (còn có tên gọi là chùa Phổ Quang) được Bộ Văn hóa và Thông tin (nay là Bộ VHTTDL) xếp hạng di tích quốc gia ngày 10/7/1980, bao gồm các hạng mục: Tam bảo, mặt bằng hình chữ "Công" (I); gác chuông (cách Tam bảo 29m); nhà Tổ. Chùa còn lưu giữ được nhiều hiện vật có giá trị, trong đó có Bàn thờ Phật bằng đá được công nhận Bảo vật Quốc gia năm 2021.

Dự án tu bổ, tôn tạo di tích chùa Xuân Lũng được Bộ VHTTDL phê duyệt chủ trương ngày 30/8/2012. Ngày 21/4/2016, UBND tỉnh Phú Thọ có Quyết định số 909/QĐUBND duyệt Dự án đầu tư tu bổ, tôn tạo di tích chùa Phổ Quang. Cơ quan của Bộ VHTTDL là Cục Di sản văn hóa thẩm định Thiết kế bản vẽ thi ngày 26/10/2020.

Đánh giá thực trạng và thiệt hại chùa Phổ Quang sau vụ cháy

Vụ cháy xảy ra tại công trình Tam bảo của chùa, theo đánh giá của đoàn công tác, về kiến trúc, công trình Tam bảo có mặt bằng hình chữ "Công" (I), tường hồi bít đốc xây gạch Thất, mái ngói mũi hài. Phần hoành, rui, cửa gỗ bị cháy toàn bộ. Tường mặt ngoài có vết nứt, bề mặt không thấy hư hại, nhưng mặt trong đã bị hư hỏng, đặc biệt là phần Ống muống, Hậu cung.

Toàn bộ cột bị đã cháy bề mặt. Hoành, rui, các cấu kiện vì mái, hệ thống cửa bị cháy toàn bộ. Chân tảng bị bong vỡ, hư hỏng hết. Kết cấu công trình đã rất yếu không còn khả năng chịu lực.

Về hệ thống hiện vật, gồm có: Bảo vật quốc gia Bàn thờ Phật bằng đá, hệ thống tượng bằng đất, hệ thống tượng gỗ, trong đó Bảo vật quốc gia Bàn thờ Phật bằng đá bị ám khói đen toàn bộ bề mặt bàn thờ; đài sen bị gãy vỡ hai góc bên trái (cả cánh sen trên và dưới), bên phải có một vết nứt lớn; phần thân và đế bàn thờ một số chỗ bị sứt vỡ, tách lớp; một số vị trí còn bị biến đổi về mặt hóa học.

Hầu hết hệ thống tượng đất bị hư hỏng nặng, đã mất hoàn toàn lớp sơn thếp; bị rơi gãy các bộ phận; một số tượng bị đổ ngả vào tường; một số tượng bề mặt bị mềm. Tượng gỗ đã bị cháy hoàn toàn, bị than hóa.

Với thực trạng di tích nêu trên, Bộ VHTTDL đề nghị UBND tỉnh Phú Thọ giao cơ quan chức năng và chính quyền địa phương cần sớm có đánh giá, kết luận về nguyên nhân của vụ cháy để làm rõ trách nhiệm; tăng cường công tác bảo vệ, giữ gìn các di tích khác trên địa bàn toàn tỉnh. Tiếp tục đánh giá, kiểm đếm, bảo vệ tối đa các cấu trúc và thành phần của di tích còn tồn tại.

Đối với kiến trúc công trình phải bao che công trình nhưng không căng bạt trực tiếp lên kiến trúc vì kết cấu công trình đã rất yếu.

Đối với Bảo vật quốc gia Bàn thờ Phật bằng đá cần phải thực hiện ngay các biện pháp kiểm kê các mảnh đá của bàn thờ bị rơi, rụng; đánh số, mã hóa và có giải pháp bảo quản an toàn tất cả các mảnh vỡ này; dọn dẹp toàn bộ các mảnh ngói, gạch vụn rơi phía trên bàn thờ; gia công khung cứng để bao che toàn bộ Bàn thờ (lưu ý có khoảng trống để không khí lưu thông, tránh hiện tượng om nhiệt, ẩm trong khung).

Không di dời các hiện vật, đối với các hiện vật bị đổ, thận trọng định vị lại hiện vật. Gia công khung lưới thép có mái che cứng bên trên để bảo vệ hiện vật, bảo đảm thông thoáng cho hiện vật, tránh gây hiện tượng om nhiệt, ẩm.

Cần sớm đề xuất các biện pháp cấp thiết, xem xét đến sự phù hợp, đồng bộ với các giải pháp về bảo quản, tu bổ lâu dài sau này.

Về lâu dài, đối với Bảo vật quốc gia Bàn thờ Phật bằng đá và hệ thống các hiện vật cần được nghiên cứu, đánh giá một cách khoa học, thận trọng, kỹ lưỡng cấu trúc vật liệu để đề xuất giải pháp bảo quản, tu bổ (tham khảo và lấy ý kiến các chuyên gia có chuyên môn liên quan).

Đề xuất giải pháp tu bổ, phục hồi di tích đảm bảo thực hiện theo quy định của pháp luật về di sản văn hóa, phù hợp với nguyện vọng của nhân dân và chính quyền địa phương.