Chỉ tôn vinh chưa đủ để giữ chân người tài

GS Trần Văn Nhung - nguyên Thứ trưởng Bộ GĐ-ĐT trao đổi với Nông thôn Ngày nay.

GS Ngô Bảo Châu nhận giải thưởng Fields

Với tư cách là Tổng thư ký Hội đồng chức danh giáo sư nhà nước, GS nhận định thế nào về sự tôn vinh dành cho GS Ngô Bảo Châu?

- GS Ngô Bảo Châu là một người kiệt xuất và rất đặc biệt. Tôi nghĩ với những tài năng đặc biệt, thì phải có sự tôn vinh đặc biệt. Không chỉ vì chính con người đó, mà thông qua sự tôn vinh ứng xử đó, các nhân tài ở trong nước và người Việt Nam ở nước ngoài sẽ hiểu dù ở đâu họ cũng được cộng đồng xã hội và nhà nước ta thừa nhận, tôn trọng.

Ngay sau khi GS Ngô Bảo Châu nhận giải thưởng tại Ấn Độ, Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã gửi thư chúc mừng. Tại buổi khai mạc phiên họp Thường vụ Quốc hội sáng 20-8, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Phú Trọng cũng đã gửi lời chúc mừng GS Châu. Ngày 29-8, tại Trung tâm Hội nghị quốc gia sẽ diễn ra buổi lễ chúc mừng GS. Ngô Bảo Châu.

Theo GS, nhà nước cần có cơ chế chính sách nào để GS Ngô Bảo Châu cống hiến tài năng của mình cho đất nước?

- Đúng là không chỉ tôn vinh, chúng ta sẽ phải tạo cơ chế đó. Tôi xin “bật mí”, Chính phủ đã cho phép thành lập Viện Nghiên cứu và đào tạo cao cấp về Toán. Dự kiến mỗi năm Chính phủ sẽ mời GS Ngô Bảo Châu về nước 3 tháng và trực tiếp tham gia điều hành, nghiên cứu và đào tạo. Hiện nay, GS Ngô Bảo Châu là người Việt Nam, vẫn mang hộ chiếu phổ thông Việt Nam. Vừa qua Thủ tướng đã chỉ đạo cấp hộ chiếu ngoại giao cho GS Ngô Bảo Châu, cung cấp nhà ở, điều kiện làm việc cho GS Châu trong thời gian ở Việt Nam.

Làm tất cả điều này là chúng ta đang thực hiện Chỉ thị 36 của Bộ Chính trị về chính sách đối với người Việt Nam ở nước ngoài. Nhưng tôi nghĩ, với những tài năng đặc biệt như Ngô Bảo Châu, quan trọng nhất là tạo điều kiện cơ chế chính sách và môi trường để họ cùng làm việc, cống hiến với nhà khoa học trong nước. Môi trường ấy, Chính phủ đang nỗ lực hoàn thiện.

Thực tế thì nhiều tài năng của ta khó phát triển trong nước mà thường ra nước ngoài. Về trường hợp GS Ngô Bảo Châu, đang có tranh cãi nên nên hay không nên mời anh về hẳn để phát triển khoa học đỉnh cao. GS nghĩ sao về vấn đề này?

- Hiện tượng chảy máu chất xám không chỉ xảy ra ở Việt Nam mà khá phổ biến ở các nước đang phát triển như: Trung Quốc, Ấn Độ, Brazil. Ngay cả những nước phát triển, Nhật Bản, Hàn Quốc vẫn có hiện tượng chảy máu chất xám tới Mỹ. Nguyên nhân các nhà khoa học bị lôi kéo không chỉ vì lương cao, mà họ có nhiều trường phái khoa học mạnh, cộng thêm điều kiện nghiên cứu tốt. GS Ngô Bảo Châu cũng đang ở trong tình trạng ấy.

Vậy thu hút nhân tài Việt Nam ở nước ngoài về tham gia nghiên cứu ứng dụng trong nước như thế nào? Tôi nghĩ không phải bằng cơ chế cứng, là buộc họ phải về nước sinh sống và làm việc. Ta phải tạo cơ chế mềm, bằng chính sách thuận lợi và môi trường tốt để mỗi năm họ có thể về nước một thời gian nhất định để làm việc.

Nhìn ra thế giới, một số nước đã làm rất tốt đối với việc thu hút nhân tài về lại đất nước như Nhật Bản, Trung Quốc, Israel... Chúng ta cần nghiên cứu để áp dụng.

Xin cảm ơn Giáo sư!

Khánh Gia (thực hiện)