Chọn trường cho con: Ưu nhược điểm cực hay từng mô hình trường

Chị Phạm Thu Hằng, làm công chứng viên tại Hà Nội, là một người rất quan tâm đến chuyện học hành của con. Chia sẻ với PV báo Dân Việt, chị Hằng cho biết, con trai đầu của chị là Bùi Khắc Lâm, sinh năm 2000, từng học chuyên Hóa trường THPT Chuyên Hà Nội-Amsterdam, hiện đang du học tại Mỹ. Dự kiến năm sau Lâm sẽ tốt nghiệp với 2 bằng đại học về toán và kinh tế, sau đó sẽ học lên tiến sĩ.

Con gái của chị là Bùi Tuệ Minh, sinh năm 2006, đang học lớp 10 tại một trường quốc tế ở Hà Nội. Chị Hằng cũng đang định hướng cho con đi du học Mỹ hoặc Úc sau khi tốt nghiệp phổ thông.

Chọn trường cho con thế nào?

Về việc chọn trường cho con, chị Hằng cho biết: "Mình có 2 đứa con nhưng các con mình học đủ các mô hình: trường công, trường chuyên, trường bán công, trương dân lập và trường quốc tế. Mình chia sẻ một số kinh nghiệm, hi vọng giúp ích cho các bạn bè có con nhỏ.

Cấp 1

Bạn sẽ có 3 lựa chọn: Trường quốc tế, trường tư thục và trường công. Phải nói trước, không có mô hình trường học nào là hoàn hảo mà chỉ có thể chọn trường học phù hợp với khả năng, điều kiện của học sinh và gia đình. Còn mỗi trường sẽ có một ưu, nhược điểm riêng.

Trường công: Ưu điểm là có nhiều trường, có thể chọn trường gần nhà, có thể chọn lớp có cô giáo dạy giỏi, học phí rẻ. Tuy thế khuyết điểm là lớp quá đông, học sinh phải nỗ lực để theo các bạn trong lớp, chế độ chăm sóc của cô giáo cũng chỉ ở chừng mực nhất định, không thể như ở nhà 1 mẹ chăm 1, 2, 3 con được.

Trường dân lập: Ưu điểm là học sinh được chăm sóc tốt hơn, được chiều hơn, có rất nhiều trường tốt, nhưng cũng phải thi đầu vào và cạnh tranh khá cao. Trường phải thi đầu vào đồng nghĩa với việc dạy và học khá ổn, các gia đình cho con vào đều khá giả và quan tâm con cái.

Nếu học sinh được ở lớp chọn thì khá hoàn hảo vì đa phần là cô giáo tốt và các bạn cùng lớp cũng thông minh. Tuy nhiên, đây cũng là áp lực của học sinh. Nếu học sinh không theo kịp bạn mình sẽ đuối sức và nản. Nếu học sinh giỏi thì sẽ có nhiều cơ hội tham gia các cuộc thi, được các giải thưởng vì đây cũng là cách mà các trường lựa chọn để xây dựng thương hiệu. 

Khuyết điểm: Đây là sự lựa chọn dung hòa giữa trường công và trường quốc tế nhưng chất lượng các trường dân lập chênh nhau khá nhiều. Bạn sẽ thấy nhiều luông ý kiến "trường đấy học nặng lắm, như học chuyên" hoặc "trường đấy giáo viên chiều học sinh lắm, toàn chơi, chả học gì". Học phí tùy từng trường như cũng khá cao, phù hợp với các gia đình khá giả.

Trường quốc tế: Ưu điểm là con được học theo cách tương đối thoải mái, được thể hiện bản thân, sử dụng ngoại ngữ là chính và áp lực học hầu như không có. 

Khuyết điểm: Tuy không có áp lực học ganh đua, học sinh lại có áp lực khó hơn là vượt lên chính mình và phải tự ý thức vì thầy cô không giục giã nhắc nhở. Học phí quá cao, phù hợp với gia đình nào có kinh tế ổn định bởi vì nếu học công lập hoặc dân lập, nếu con thích học quốc tế thì chuyển sang khá dễ dàng. 

Nhưng học sinh đang học quốc tế chuyển sang dân lập hoặc công lập thì không phải bạn nào cũng thích nghi được. Và một khuyết điểm khá lớn nữa là tiếng Việt của học sinh không tốt lắm, không hiểu nghĩa nhiều từ. Mọi người có thể nói, sau này đi làm cần dùng tiếng Anh, nhưng cá nhân mình thấy, mình là người Việt Nam mà tiếng Anh không phải là ngôn ngữ thứ 2. Cũng chưa chắc học sinh sẽ du học và ở lại nước ngoài làm việc, nên muốn gì thì cũng phải sử dụng tốt tiếng Việt.

Lời khuyên cho sự lựa chọn: 

Nếu cha mẹ có thời gian dạy con, điều kiện kinh tế tốt thì chọn trường nào cũng được. Nếu bạn ít thời gian, không muốn con áp lực và điều kiện kinh tế ổn định thì chọn trường quốc tế. Tuy nhiên, bạn phải tính học phí cho 12 năm phổ thông và 4 năm đại học, chứ đừng tính theo năm. 

Nếu bạn muốn con học tốt tiếng Việt, học hành vừa phải thì có thể chọn các trường dân lập không yêu cầu thi đầu vào. Nếu bạn thấy con có khả năng đặc biệt nào đó, hãy chọn các trường công có tiếng (đồng nghĩa với việc chọn cả cô giáo cho con, gọi là chọn lớp), hoặc các trường dân lập có thi đầu vào và có luyện thi để tiếp tục học chuyên ở cấp 2.

Nếu bạn không có điều kiện kinh tế, cũng không nhiều thời gian, thì nên chọn cho con trường gần nhà, con có thể tự đi học. Chọn trường hợp này cũng không có gì đáng lo ngại, nếu con bạn thông minh và có tố chất, con vẫn học giỏi bình thường. Trường nào dù bình thường nhất cũng vẫn có bạn học giỏi, chứ không có trường nào toàn bạn yếu kém.

Cá nhân mình chọn trường theo khả năng của con: Con trai thông minh, có tố chất nên chọn trường công, sau đấy cho học thêm để mục tiêu học chuyên cấp 2 và cấp 3. Con gái đơn giản hơn, cũng thích được chiều chuộng nên mình chọn trường dân lập và ưu tiên dân lập gần nhà, đỡ mất thời gian đi lại. 

Mục tiêu chung của 2 con là đều phải học tiếng Việt tốt và có cuộc sống hòa đồng với bạn cùng trang lứa, không ai được đối xử đặc biệt cả. Con gái hết lớp 3, mình thấy sức học không khá, mình quyết định đầu tư học tiếng Anh để lên cấp 2 sẽ học trường quốc tế. Nếu không học giỏi được thì ít nhất cũng sử dụng được tiếng Anh thông thạo.

Cấp 2

Nếu con bạn học xuất sắc, hãy cố gắng động viên con thi chuyên. Môi trường này cũng người khen người chê, nhưng cơ bản, đứa trẻ xuất sắc sẽ phát triển rất nhanh do môi trường đào tạo và bạn bè đa phần đều giỏi, tự con sẽ biết phải đặt ra yêu cầu cao đối với bản thân.

Nếu con bạn học giỏi, có thể thi vào các lớp chọn ở các trường công có tiếng về chất lượng, hoặc vào các trường dân lập có yêu cầu thi đầu vào cao. Môi trường này các bạn được rèn học không kém gì trường chuyên và tính kỷ luật rất cao. Nhưng phải theo dõi con, nếu con không theo được, đừng sĩ diện, hãy chuyển con ra lớp bình thường càng sớm càng tốt, con sẽ không bị nhụt chí và bố mẹ cần phải đầu tư xác định mục tiêu cho con như đa số những đứa trẻ khác.

Đối với 2 môi trường học trên, áp lực của các bạn chuyên là phải tiếp tục đỗ vào chuyên, khẳng định được khả năng của mình. Còn các bạn trường ngoài cũng chịu áp lực đỗ chuyên, nhưng dù gì, việc đỗ cũng chỉ là ước mơ chứ không phải là hiện thực như các bạn chuyên mà buộc phải giữ. Cứ tin mình, con đang học chuyên mà không đỗ chuyên, cảm giác như con bị "thải" trong khi con học bên ngoài không đỗ chuyên, vẫn cay cú nhưng nếu suýt soát điểm thì chỉ xuýt xoa vì không may mắn, còn cách xa thì "trượt là phải".

Mình nhớ mãi, con trai mình học cấp 2 Ams khi thi lên cấp 3 đã viết "con học để đỗ Ams là vì danh dự chứ không phải để thực hiện ước mơ, vì con đã có nó suốt 4 năm cấp 2 rồi, nên con không thể trượt Ams 3". Các bố mẹ nên cân nhắc để con không thành đứa trẻ "thất bại" ngay khi mới chập chững thành người lớn. Muốn thế nào thì cũng phải để con đỗ một trường nào đó khi thi lên cấp 3 nhé. Cái này không thừa vì có một số bạn trượt tất cả các trường và bố mẹ nháo nhào lên xin suất trường dân lập hoặc học trường làng rất bình thường. Nhà có điều kiện thì lại chuyển con sang học quốc tế.

Nếu con học bình thường, tùy theo điều kiện kinh tế và khả năng của con để chọn trường, nên ưu tiên môi trường tốt và gần nhà.

Cấp 2 thì cũng có một sự phân chia đối với các bạn ngoài trường chuyên. Nếu con bạn muốn thi chuyên cấp 3 và chịu được áp lực, chăm học và sức khỏe tốt, nên ưu tiên chọn trường cấp 2 học nửa ngày vì thời gian đi học thêm và làm bài tập khá nhiều. Nếu bạn chọn cho con học cả ngày, bạn sẽ phải chứng kiến cảnh con học cả ngày, hết giờ bổ nhào tới các lớp học thêm, đêm về triền miên bài tập. Khoảng thời gian này có thể kéo dài 2 năm từ lớp 8 đến lớp 9 nên các bạn đừng coi thường chi tiết này. Không phải đứa trẻ nào cũng chịu được áp lực.

Nếu cấp 2 học quốc tế, nhiều khả năng bạn sẽ phải xác định con muốn du học sớm vì đa số các bạn đều đi, số lượng học sinh cấp 3 ở trường quốc tế rất ít. Theo cá nhân mình, ít bạn học cũng là một nhược điểm của trường quốc tế.

Cấp 3

Nếu con bạn đỗ chuyên thì chúc mừng. Tuy nhiên, con bạn xuất sắc thì hãy cố vào chuyên. Trường chuyên thường có 2 lựa chọn: thi giải quốc gia để vào thẳng đại học bằng 1 môn học. Ngoài ra, một số bạn xác định du học là lựa chọn số 2, sẽ học nhàng nhàng ở trường, dành đa số thời gian để học và hoàn thiện hồ sơ du học. 

Vì thế, nếu con bạn đỗ chuyên mà học bình thường thì xác định vẫn phải học đều các môn và đi học thêm bên ngoài để thi đại học. Bởi vì các thầy cô giáo trường chuyên hầu như không dạy để thi đại học trừ các trường chuyên của khối đại học. 

Nhưng cũng không vì thế mà từ chối trường chuyên, vì danh xưng "cựu học sinh chuyên" vẫn đi theo con cả đời và mọi người đều mặc nhiên công nhận, hồi bé con học giỏi. Chưa kể, bạn bè cũng rất ổn nữa. Mà khi trưởng thành, bạn bè cực kỳ quan trọng đấy. Con trai mình bảo "xét cho cùng, người làm con vui nhất là bạn bè chứ không phải gia đình, bởi bạn bè là do con lựa chọn mới chơi mà". Rất đúng, gia đình là "số phận" rồi, và không nhiều bố mẹ có thể làm bạn với con.

Với các lý do trên, nếu con bạn không đỗ chuyên cũng đừng buồn, vì khả năng con bạn cũng khó có thể vào thẳng đại học bằng 1 môn. Khi đó, bạn nên hỗ trợ con xác định trường đại học mà con dự kiến muốn học, tìm hiểu xem môn học nào con có khả năng nhất để đạt được mục tiêu, các môn không thi đại học cũng không cần học nhiều vì sẽ lấy đi của con bạn khá nhiều quỹ thời gian cho việc học ôn thi đại học. Có thể con sẽ trượt các trường mà con mong muốn nhất nên cha mẹ cân nhắc thứ nào hơn.

Đối với các con xác định du học: Lên kế hoạch ngay từ lớp 10, hết lớp 10 hoặc hết học kỳ 1 của lớp 11 là muộn nhất phải có các chứng chỉ ielst, toefl, sat..., để sang học kỳ 2 lớp 11 tập trung viết bài luận. Mọi nhu cầu cá nhân, ăn chơi nhảy múa để sang lớp 12 thực hiện vì nếu du học thì đầu lớp 12 là con bạn đã có kết quả, rất nhàn. Chưa kể các chứng chỉ tiếng Anh và SAT, học sinh giỏi 3 năm giờ cũng được một số trường đại học nhận thẳng, con bạn không du học được thì vẫn có cơ hội vào các trường đại học tốt ở Việt Nam.

Và cứ tin, mỗi đứa trẻ có một khả năng riêng, những đứa trẻ sau này thành đạt có thể là đứa học giỏi hoặc học bình thường, thậm chí kém... Vấn đề chung với tất cả bọn trẻ là bạn nên hướng dẫn con biết cách sắp xếp việc học, chơi sao cho khoa học, tự lập để khi trưởng thành con tự tin hơn. Việc này là phải làm hàng ngày, từ việc nhỏ chứ đừng mong hết cấp 3 vụt một cái con thay đổi.

Các bố mẹ có con giỏi có thể tự hào về con, nhưng nếu con không giỏi thì hãy AQ, vì học không phải là việc cứ cố mà được. Hãy cứ nhớ, cả lớp 40 bạn nhưng chỉ 1, 2 em giỏi thôi, con mình trong số còn lại cũng là bình thường. Nhưng luôn luôn động viên con phải chăm chỉ, cố gắng và xác định mục tiêu cụ thể cho mình".