Cố đô cổ xưa có từ thời ông nội vua Hùng nằm ở đâu?

Truyền thuyết kể lại rằng, vua Kinh Dương Vương sau khi lên ngôi đã đích thân đưa lính đi về phía Nam xem phong thủy mọi nơi. Ngài muốn tìm vùng đất tốt để đóng đô, lập ấp. Đến vùng đất xứ Nghệ, ngài nhìn thấy 99 ngọn núi sừng sững, kỳ vĩ như trường thành. Nơi đây xưa gọi là Cựu Đô, sau gọi là Ngàn Hống. Chính là núi Hồng Lĩnh nổi tiếng.

Địa thế vùng này rất đẹp, giáp với biển, có đường sông uốn khúc, đường núi quanh co. Thế rồng cuộn, hổ ngồi, bốn hướng cùng trông, đồng điền đủ rộng nên dự sẽ là nơi con người có thể làm ăn lâu dài. Vua đứng trên đỉnh núi có thể nhìn thấy khung cảnh phía dưới, nắm bắt mọi thứ. Từ đó Kinh Dương Vương quyết định đặt đô tại đây, lấy tên nước là Xích Quỷ (nghĩa là ngôi sao đỏ).

Sau khi thành xây xong, Kinh Dương Vương kết hôn với Thần Long và sinh ra Lạc Long Quân. Lạc Long Quân về sau nối ngôi làm vua, xưng là Hùng Hiền Vương. Có thể nói, kinh đô Ngàn Hống chứng kiến giai đoạn khởi đầu dân tộc Việt.

Thế nhưng một lần nọ vua đi du ngoạn trên sông Thanh Long (nay là sông Lam) thì thấy 100 con Phượng Hoàng bay tìm chỗ đậu trên núi Hồng Lĩnh (rú Ngàn Hống). Nhưng đáng tiếc núi chỉ có 99 ngon nên chim đầu đàn đành cất cánh bay đi. Thấy vậy cả đàn cũng bay theo nó.

Nghĩ đây là điềm báo nên vua đã phế bỏ kinh đô này, dời ra vùng châu thổ sông Hồng, cụ thể là đất Phong Châu (Phú Thọ).

Núi Hồng Lĩnh có tên nôm là Ngàn Hống, đây cũng là dãy núi nổi tiếng nhất xứ Nghệ ngày nay. Nhà Nguyễn đã khắc nó vào Anh đỉnh (một trong cửu đỉnh ở Huế). Ngọn núi này cũng lọt top 21 danh thắng của nước Nam xưa.

Núi Hồng Lĩnh có từ khoảng 1 triệu năm trước và có rất nhiều tên gọi khác nhau như Ngàn Hống, Rú Lớn, Núi Hồng, Rú Cao, Hồng Sơn, Hương Tượng… Nó dài 30km, rộng 15km, trải rộng trên địa bàn 3 huyện là Nghi Xuân, Can Lộc và Đức Thọ.

Trong số các đỉnh của núi Hồng Lĩnh, đỉnh cao nhất là 678m (so với mực nước biển). Truyền thuyết kể rằng người khổng lồ tên là ông Đùng đã gom tất cả các quả núi mọc đơn lẻ ở vùng châu thổ sông Lam, sông La rồi xếp thành núi Hồng Lĩnh. Đáng tiếc là khi xếp được 99 ngọn thì ông lại đánh rơi 1 ngọn cuối ở bờ bắc sông Lam, sau này nó trở thành rú Rum.

Ngoài ra, tương truyền ông Đùng còn đào quặng sắt ở Hồng Lĩnh, dạy dân làng Vân Chàng, Minh Lương nghề đúc, rèn. Thế nhưng thực tế theo khảo sát ngày nay, núi Hồng Lĩnh chỉ có 60 đỉnh mà thôi.