Cò mỏ thìa lâm nguy

Nạn nhân của biến đổi khí hậu

Trước khi thành lập VQG, tháng 1.1989 khu vực này đã được UNESCO chính thức công nhận gia nhập Công ước bảo vệ những vùng đất ngập nước có tầm quan trọng quốc tế (Ramsar). Ông Nguyễn Viết Cách - Giám đốc VQG Xuân Thủy cho biết: "Hàng năm có khoảng 100 loài chim di cư chọn nơi đây là điểm lưu trú trên đường di cư về phương Nam trú đông. Trong đó, có tới 1/6 số lượng cò mỏ thìa của toàn thế giới.

Hiện trong VQG Xuân Thủy ước tính có 215 loài chim nước sinh sống, nhiều loài gần như tuyệt chủng có tên trong Sách Đỏ thế giới như rẽ mỏ thìa, bồ nông, cò mỏ thìa, choi choi mỏ thìa... ngoài ra còn có khoảng 165 loài động vật nổi và 154 loài động vật đáy, 120 loài thực vật bậc cao".

Gia đình cò mỏ thìa đang kiếm ăn trong VQG Xuân Thủy (Giao Thủy, Nam Định).

Nhưng đó là "ngôi nhà" của các loài chim cách đây gần chục năm về trước. Còn nay, sự biến đổi khí hậu đang khiến hàng chục ha phi lao, sú, vẹt bị chết, làm mất nơi kiếm ăn, trú đậu, cùng với nạn chặt phá rừng để làm ao, hồ nuôi trồng thuỷ sản, săn bắn và sự quản lý lỏng lẻo của Ban quản lý VQG khiến số lượng chim giảm đi đáng kể (khoảng 20 - 30%) so với trước.

Chứng kiến hàng chục ha phi lao, sú, vẹt… bị sóng biển đánh giập nát, chỉ còn lại gốc nằm chỏng chơ trên bãi cát, xơ xác như một "sa mạc" tại cửa Ba Lạt, mới thấy sự hoang tàn của nơi đây. Những cây còn đứng, lá cũng đang ngả dần sang màu vàng vì bị nhiễm mặn. Xa xa rất nhiều cây phi lao đổ ngổn ngang, và một rừng sú, vẹt… chỉ còn lại những thân khô, không cành lá đang mục nát theo thời gian…

Người lái thuyền đưa chúng tôi ra cồn chỉ tay ra phía biển ngậm ngùi: "Cách đây chục năm, tôi vẫn thả lưới bắt tôm, cá dưới những gốc cây tít ngoài kia, giờ biển ngày càng "gặm nhấm" sâu vào đất liền. Cứ đà này chim có muốn trú, cũng chẳng có cây mà đậu".

Khó khăn bảo vệ... chim Sách Đỏ

Đi dọc bờ biển, nhiều cánh rừng bị nước biển xâm lấn vào sâu hàng trăm mét. Ông Cách cho biết: "Hiện có khoảng 6 - 10 ha rừng bị nước biển xâm thực, trong đó khoảng 5 ha rừng phi lao bị chết trắng. Do biến đổi khí hậu, so với năm 2000 mực nước đã dâng cao hơn từ 50 - 70cm, nên ảnh hưởng không nhỏ đến hệ sinh thái, đặc biệt là loài cò, rẻ, choi choi mỏ thìa… vì không có nơi trú ngụ".

Theo ông Nguyễn Trọng Trải - chuyên gia nghiên cứu chim Việt Nam, thì số lượng chim ở VQG Xuân Thủy giảm khoảng 30 - 35% so với chục năm gần đây.

Ông Trải đánh giá: "Do rừng bị nước biển xâm thực thu hẹp dần, các khu đầm là nơi kiếm thức ăn lý tưởng của chim, đã bị biến thành các đầm nuôi tôm, ngao. Và nạn săn bắn, đánh bẫy chim, khiến số lượng chim giảm rõ rệt, nhất là cò mỏ thìa. Năm 1994, có 102 con, năm 1996 còn 75 con, năm 2010 chỉ còn 49 con. Ngoài ra việc cho các hộ dân tự do vào rừng để khai thác thuỷ sản và họ lợi dụng để bẫy, săn bắn chim cũng là một nguyên nhân".

Lội ven vùng đệm, chúng tôi còn nhìn thấy cả những chùm lưới giăng để bẫy chim. Lưới được giăng trên những lùm cây phi lao, cây sú, vẹt… chờ lúc thủy triều lên ngập hết rừng, chim không còn chỗ đậu bay lên và dính lưới.

Anh Lê Văn Thành - một người dân ở đây cho biết, với cách bẫy này, một người có thể kiếm được 25 - 30 con chim/ngày, trong đó có cả cò, rẽ, choi choi mỏ thìa… Ngoài ra, chúng còn bị người dân dùng súng hơi săn bắn. Ước tính, ở VQG Xuân Thuỷ mỗi năm có đến hàng chục nghìn con chim bị bẫy, bắn hạ. Tìm hiểu, chúng tôi được biết số chim săn bắn, bẫy được bán cho các nhà hàng ở một số huyện lân cận.

Việt Tùng