Cố vấn An ninh Quốc gia Ấn Độ là ai và tại sao TT Putin quyết định gặp riêng ông?

Cuộc gặp trực tiếp gần đây giữa Cố vấn An ninh Quốc gia Ấn Độ (NSA) Ajit Kumar Doval và Tổng thống Nga Vladimir Putin tại Moscow đã nhấn mạnh tầm ảnh hưởng của Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi  ngày càng tăng trong việc xử lý các vấn đề đối ngoại và đối nội.   

Tổng thống Nga Putin đã khiến một số chuyên gia chính sách đối ngoại ngạc nhiên khi dành thời gian gặp Doval, Cố vấn An ninh Quốc gia Ấn Độ và là Giám đốc Cục Tình báo (IB) đã nghỉ hưu. Cuộc gặp kéo dài một giờ của họ diễn ra bên lề một hội nghị về Afghanistan, được tổ chức dưới sự bảo trợ của Tổ chức Hợp tác Thượng Hải. Doval chỉ là NSA Ấn Độ thứ hai có cuộc gặp riêng với tổng thống Nga. Cuộc gặp đầu tiên như vậy là buổi khai mạc của NSA Brajesh Mishra vào năm 2001. Trong số tất cả các quan chức cấp cao của Ấn Độ, chỉ có các Thủ tướng từng có cuộc gặp trực tiếp với Putin. Ngay cả các Bộ trưởng Ngoại giao của Ấn Độ bao gồm cả Subrahmanyam Jaishankar đương nhiệm cũng chưa có cuộc gặp trực tiếp với Putin.

Năm 2005, Doval hết nhiệm kỳ Giám đốc IB, sau đó, ông thành lập một nhóm chuyên gia cố vấn theo chủ nghĩa dân tộc, Tổ chức Quốc tế Vivekananda (VIF). Năm 2014, ông trở thành NSA sau khi Thủ tướng Narendra Modi đắc cử.

Vào tháng 6 năm đó, ông đã thương lượng để thả 46 y tá người Ấn Độ bị mắc kẹt trong một bệnh viện ở Tikrit, Iraq, nơi đang quay cuồng dưới sự tấn công dữ dội của Nhà nước Hồi giáo (IS). Vào ngày 5/7/2014, các y tá đã được đưa trở lại Ấn Độ. Thành công của chiến dịch là một trong những thành tựu đầu tiên của ông với tư cách là NSA, đánh dấu sự gia tăng quyền lực và ảnh hưởng của ông.

Sinh ra ở bang Uttarakhand của Ấn Độ - lúc đó là một phần của Các tỉnh thống nhất ở Ấn Độ trước khi độc lập - Doval gia nhập Sở cảnh sát Ấn Độ vào năm 1968. Ông đóng một vai trò nổi bật trong các hoạt động chống nổi dậy ở Mizoram và Punjab trong suốt cuối những năm 1970 và 1980 .

Doval là một trong những nhân vật chủ chốt trong việc thu thập thông tin tình báo cho "Chiến dịch Ngôi sao xanh" nhằm loại bỏ lực lượng dân quân Khalistani, hay người Sikh, vào năm 1984. Ông đến Jammu và Kashmir (J&K) vào năm 1990 và thuyết phục các chiến binh theo đường lối cứng rắn trở thành quân nổi dậy, điều này đã khiến giai đoạn tổ chức các cuộc thăm dò ở bang biên giới gặp khó khăn vào năm 1996.

Vào cuối năm 1999, Doval với tư cách là Giám đốc bổ sung của IB, là một trong ba nhà đàm phán để trả tự do cho 155 hành khách từ Chuyến bay 814 của Hãng hàng không Ấn Độ, bị cướp ở Kandahar do Taliban kiểm soát. Vụ bắt giữ con tin kéo dài bảy ngày do nhóm khủng bố Pakistan Jaish-e-Mohammed chủ mưu, và Doval cáo buộc Cơ quan Tình báo Liên ngành của Pakistan hỗ trợ vụ không tặc. Ngoài vụ việc này, ông đã giải quyết thành công ít nhất 14 vụ cướp máy bay Ấn Độ khác kể từ năm 1971.

Sự nghiệp đi lên

Doval với phong cách làm việc nhẹ nhàng và cách tiếp cận không vô lý đối với những gì Ấn Độ coi là mối đe dọa an ninh – và nhận thức về mối đe dọa của ông hoàn toàn phù hợp với chính phủ Modi. Dấu ấn tầm nhìn chiến lược của Doval đã được phổ biến rộng rãi trước khi ông trở thành NSA.

Trong một bài báo năm 2011 có tiêu đề "An ninh nội bộ: Cần điều chỉnh lộ trình", Doval đã viết: "Hành động khủng bố 26/11 tại Mumbai mô tả một trật tự sát thương mới trong cuộc tấn công bí mật không suy giảm của Pakistan chống lại Ấn Độ. Trong gần ba thập kỷ, Ấn Độ đã chấp nhận một cách thụ động những hành động khiêu khích như vậy. Nó đã thất bại trong việc trả đũa một cách chủ động có thể làm tăng chi phí cho Pakistan và buộc nước này phải thu hồi cơ sở hạ tầng khủng bố chống Ấn Độ. Ấn Độ đã nhượng lại sáng kiến chiến lược và chiến thuật cho Pakistan khoảng ba thập kỷ trước và cần điều chỉnh đường lối trước khi gây ra mối đe dọa hiện hữu".

Không có gì ngạc nhiên khi quan điểm của ông đã gây được tiếng vang với quan điểm của Modi, người đã biến ông thành một trong những người bạn tâm giao quan trọng của mình trong việc theo dõi chính sách láng giềng – từ Myanmar ở phía đông bắc đến Pakistan và Trung Quốc ở biên giới phía tây và phía bắc, tương ứng – cùng với sự kiên quyết không ngừng của New Delhi đấu tranh chống khủng bố xuyên biên giới và các mối đe dọa an ninh nội bộ.

Doval đã lãnh đạo một chiến dịch quân sự thành công ở Myanmar vào năm 2015, cùng với Tướng quân đội Ấn Độ lúc bấy giờ là Dalbir Singh Suhag, chống lại các chiến binh Hội đồng Xã hội Chủ nghĩa Quốc gia Nagaland (NSCN) bị cấm.

Các cuộc tấn công xuyên biên giới gần đây của Ấn Độ vào lãnh thổ Pakistan - "cuộc tấn công phẫu thuật" năm 2016 vào bệ phóng của các chiến binh và cuộc không kích năm 2019 vào các trại huấn luyện khủng bố bị cáo buộc - đều được tiến hành dưới sự giám sát của Doval. Ông cũng giúp chấm dứt cuộc đối đầu Doklam giữa lực lượng quốc phòng Ấn Độ và Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Quốc vào năm 2017.

Ông cũng được biết là đã dành bảy năm ở Pakistan để thu thập thông tin tình báo về các nhóm chiến binh đang hoạt động.

Quan chức quyền lực nhất Ấn Độ

Vào tháng 10/2018, chính quyền Thủ tướng Modi đã quyết định hồi sinh Nhóm Chính sách Chiến lược - một cơ quan được giao nhiệm vụ cố vấn cho Thủ tướng về các vấn đề an ninh quốc gia và lợi ích chiến lược và giao cho Doval làm chủ tịch. Nhóm được giao nhiệm vụ hỗ trợ Hội đồng An ninh Quốc gia và giúp đánh giá quốc phòng chiến lược dài hạn. Động thái này đã khiến Doval trở thành quan chức quyền lực nhất ở Ấn Độ kể từ năm 1998 khi chức vụ NSA được thành lập.

Nhóm đã trở thành cơ chế chính để phối hợp liên bộ trong việc hình thành các chính sách an ninh quốc gia và khả năng tiếp cận Thủ tướng không bị gián đoạn của ông khiến ông trở nên quyền lực hơn nhiều so với nhiều bộ trưởng trong nội các Modi.

Năm 2019, Doval được bổ nhiệm lại làm NSA trong 5 năm nữa và được xếp hạng Nội các trong nhiệm kỳ thứ hai của chính phủ Liên minh Dân chủ Quốc gia do Modi lãnh đạo.

Thu hút các thế lực nước ngoài

Trong cuốn sách "Những câu chuyện gián điệp: Bên trong thế giới bí mật của RAW và ISI", các nhà báo người Anh, Adrian Levy và Cathy Scott-Clark, đã mô tả cách cơ sở hạ tầng an ninh của Ấn Độ trở nên linh hoạt và nhạy cảm hơn dưới sự giám sát của Doval. Họ nói: "Trò chơi nhận thức và kiểm soát trở nên phức tạp hơn nhiều khi bán câu chuyện về Ấn Độ cho các đối tác nước ngoài.

"Dưới thời Doval, các cường quốc nước ngoài theo truyền thống nghi ngờ Ấn Độ đã bị thu hút... Khi nào nên chiến đấu, chiến đấu như thế nào và ai sẽ đọc về nó, tất cả đều là những chỉ số trong tính toán của Doval", các nhà báo viết.

Người ta ước tính rằng Học thuyết Doval đã thành công trong việc ngăn chặn các thách thức an ninh nội bộ trong J&K. Tuổi thọ trung bình của một phần tử ly khai cứng rắn sau khi xuất hiện trên radar của lực lượng phòng vệ đã giảm xuống chỉ còn 4-12 tuần so với ước tính trước đó là 6 tháng đến 2 năm.

Một số nhà báo chuyên mục, nhà phân tích quốc phòng và đồng nghiệp cũ của Doval đã gán cho ông biệt danh "diều hâu". Ông cũng bị chỉ trích vì cố tình thúc đẩy chủ nghĩa dân tộc cứng rắn phù hợp với chính sách của Đảng Bharatiya Janata cánh hữu cầm quyền của Ấn Độ và ảnh hưởng của nó đang được cảm nhận trong chính sách đối ngoại của nước này. Đặc biệt, những tuyên bố của ông về Pakistan và Trung Quốc đã được coi là "câu chuyện kể về người Hindutva cơ bắp" của Ấn Độ.

Doval cũng đã được kêu gọi vì tham vọng kho tiền của mình. Amarjit Singh Dulat, người đứng đầu cơ quan gián điệp của Ấn Độ, Research and Analysis Wing (R&AW) từ năm 1999 đến 2000, gần đây đã nói với The Wire trong một cuộc phỏng vấn rằng "Ajit (Doval) rất giỏi trong việc đánh hơi sức mạnh...Đó là lý do tại sao tôi nói rằng ông ấy chưa bao giờ có thể hạnh phúc hơn trong sự nghiệp của mình như ngày hôm nay bởi vì ông ấy và Modi sinh ra là để dành cho nhau."

Doval thường bị những người gièm pha chỉ trích vì coi thường việc quản lý xung đột và bị cáo buộc vi phạm nhân quyền. Ông bị cáo buộc đã nhanh chóng ra lệnh loại bỏ những phần tử ly khai đang đặt ra những thách thức an ninh nội bộ ở các vùng của Ấn Độ, bao gồm cả J&K, tổ chức từng là nạn nhân của chủ nghĩa khủng bố xuyên biên giới do các chủ thể phi nhà nước từ nước láng giềng Pakistan thực hiện.

Tuy nhiên, Doval cũng nhận được nhiều lời khen ngợi bất ngờ.

Lời khen ngợi của Pompeo

Vai trò nổi bật của Doval trong chính sách đối ngoại đã được cựu Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo nhấn mạnh. Trong cuốn sách của mình, "Không bao giờ nhường một inch: Chiến đấu vì nước Mỹ tôi yêu", ông nhớ lại sự chấp nhận chung của Doval từ Washington đến Moscow.

Ông Pompeo, từng là Giám đốc Cơ quan Tình báo Trung ương (CIA) trong chính quyền Trump từ năm 2017 đến năm 2018 và sau đó giữ chức Ngoại trưởng từ năm 2018 đến năm 2021, đã viết: "Về phía Ấn Độ, người đồng cấp ban đầu của tôi không phải là người đóng vai trò quan trọng trong nhóm chính sách đối ngoại của Ấn Độ. Thay vào đó, tôi đã làm việc chặt chẽ hơn nhiều với NSA Ajit Doval, một người thân cận và đáng tin cậy của Thủ tướng Narendra Modi".

Ngoại giao không theo kịch bản

Thông tin chính thức về nội dung cuộc trò chuyện của Putin và Doval hầu hết chỉ giới hạn ở những tuyên bố chung chung rằng hai người "đã có các cuộc thảo luận rộng rãi về các vấn đề song phương và khu vực" và "đồng ý tiếp tục làm việc hướng tới triển khai quan hệ đối tác chiến lược đặc biệt và đặc quyền Ấn Độ-Nga".

Tuy nhiên, điều quan trọng là cuộc họp diễn ra ngay sau chuyến thăm của Doval tới Washington và London, hai quốc gia đang dẫn đầu liên minh phương Tây hỗ trợ Ukraine chống lại hoạt động quân sự của Nga. Người ta tin rằng các cuộc đàm phán của Doval và Putin đã vượt ra ngoài mối quan hệ chiến lược giữa Nga và Ấn Độ, vì NSA đã cố tình thông báo cho nhà lãnh đạo Nga về tâm trạng ở Washington và London, theo một quan chức của Bộ Ngoại giao.

Ấn Độ, trong khi không có lợi ích trực tiếp trong cuộc xung đột Nga-Ukraine, phải đứng giữa mối quan hệ đối tác với Nga và Mỹ, đồng thời tìm kiếm một vai trò toàn cầu nổi bật hơn cho mình với tư cách là tiếng nói hàng đầu của Nam bán cầu. Cuộc trò chuyện trực tiếp hiếm hoi giữa tổng thống Nga và một trong những nhân vật có ảnh hưởng nhất ở New Delhi, cùng với chuyến công du trước đó của người này đến Washington, có thể là dấu hiệu cho thấy nỗ lực của Ấn Độ nhằm tạo ra sự công nhận và ảnh hưởng sẽ đến bằng cách đóng một vai trò trong việc chấm dứt cuộc xung đột kéo dài một năm đã làm rung chuyển chính trị toàn cầu.

Mặt khác, Nga muốn duy trì và phát triển hơn nữa quan hệ đối tác của mình sau khi các biện pháp trừng phạt và hạn chế đã cắt đứt nước này khỏi hầu hết các thị trường phương Tây. Cuộc gặp Putin-Doval, bên cạnh bất kỳ ý nghĩa thực tế nào của nó, có thể được coi là một dấu hiệu của sự tin tưởng đặc biệt. Là một cựu sĩ quan KGB, Putin có thể cảm thấy gần gũi hơn với Doval. Cuộc gặp bất ngờ của họ cho thấy rằng cả hai đều hiểu tầm quan trọng của chính sách ngoại giao không theo khuôn mẫu vào thời điểm mà nỗ lực của Mỹ nhằm củng cố cấu trúc thế giới đơn cực đang bị Moscow, Bắc Kinh và Nam bán cầu phản đối.