Công nghệ mới khiến công tác cứu trợ nhân đạo trong chiến tranh gặp nhiều phức tạp, nguy hiểm

Thực tế cho thấy, các cuộc chiến tranh ngày nay không chỉ được tiến hành thông qua các hoạt động động lực học trên chiến trường. Chúng còn được chiến đấu trên nhiều lĩnh vực chứng kiến các công nghệ mới tinh vi được khai thác cùng với các loại vũ khí truyền thống hơn. Ở đây, cuộc chiến sự Nga-Ukraine chỉ là một ví dụ mới nhất.

Trong đó, dữ liệu và phần mềm, bao gồm cả trí tuệ nhân tạo và các công cụ học máy, mang lại những lợi ích tiềm năng cho những người cứu trợ nhân đạo. Ví dụ, chúng có thể được sử dụng để giúp đoàn tụ gia đình bằng cách phân tích một lượng lớn dữ liệu hoặc để thông báo cho việc thiết kế và cung cấp các biện pháp can thiệp nhân đạo. Đồng thời, AI và máy học cũng có thể được sử dụng để tự động hóa các quyết định về ai hoặc cái gì sẽ bị tấn công và khi nào.

Tác động của công nghệ mới đối với xung đột, hành động nhân đạo và luật nhân đạo quốc tế (IHL) ngày càng có tầm quan trọng đối với Ủy ban Chữ thập đỏ Quốc tế (ICRC). Bởi công nghệ mới không chỉ thay đổi các phương tiện và phương pháp chiến tranh, mà còn cả cách trong đó các tổ chức nhân đạo đáp ứng nhu cầu cứu trợ khẩn cấp của mình.

Trong số rất nhiều vấn đề và mối quan tâm mà công nghệ mới gây ra cho dân thường trong cuộc xung đột, bốn lĩnh vực đáng được quan tâm đặc biệt đó là: bảo vệ dữ liệu; thông tin sai lệch, xuyên tạc và ngôn từ kích động thù địch; chiến tranh mạng; và các hệ thống vũ khí tự động.

*An ninh mạng cho dân thường khi công nghệ mới làm cho chiến tranh trở nên nguy hiểm hơn

Theo Balthasar Staehelin- giám đốc chuyển đổi kỹ thuật số và dữ liệu tại Ủy ban Chữ thập đỏ Quốc tế (ICRC), dữ liệu thường được gọi là chất dầu mới. Với tư cách là những nhà nhân đạo, họ thu thập dữ liệu từ những người cực kỳ dễ bị tổn thương - những người tị nạn, tù nhân chiến tranh, những người bị giam giữ, những người có nguy cơ bị ngược đãi, và một số ít trường hợp tương tự khác. 

Mặc dù việc thu thập và quản lý dữ liệu cá nhân này có thể giúp nhà nhân đạo nhận được sự giúp đỡ hiệu quả hơn cho những cá nhân liên quan, nhưng nó có thể là vấn đề sinh tử nếu nó rơi vào tay kẻ xấu. Do đó, các tổ chức nhà nhân đạo phải cực kỳ cẩn thận trong việc giảm thiểu tối đa việc làm rò rỉ dữ liệu mà nhóm đã thu thập, và bảo vệ thông tin nắm giữ một cách tuyệt mật nhất có thể.

Vì thế, những công cụ mới này sẽ đòi hỏi sự điều chỉnh tích cực và kiến thức ngữ cảnh để được điều chỉnh cho phù hợp với các cuộc khủng hoảng nhân đạo cụ thể, nhằm bao gồm bảo vệ cho những người cần được hỗ trợ nhân đạo. Trong một số trường hợp, các công cụ như đăng ký sinh trắc học hoặc lập bản đồ các khu định cư ngẫu nhiên có thể không phù hợp, với các phương pháp bảo vệ dữ liệu kém mang lại những rủi ro không thể chấp nhận được đối với các nhóm dân cư dễ bị tổn thương do bắt bớ, xung đột hoặc bị di dời do tác động bởi chiến sự.

Trong khi các công cụ này cũng đã tạo ra những cân nhắc mới về bảo vệ nhân đạo, nhiều người trong ngành vẫn hiểu sai về mức độ rủi ro liên quan và tác động của các công nghệ như vậy đối với động lực của ngành vẫn chưa được phân tích rõ ràng.

Ủy ban Chữ thập đỏ Quốc tế (ICRC) khẳng định, họ phải hoạt động trong một số bối cảnh nguy hiểm nhất trên thế giới; do đó, cơ quan này luôn tìm cách xây dựng lòng tin và sự tôn trọng với các chiến binh để họ không tấn công các thành viên tình nguyện của Ủy Ban. Tuy nhiên, vẫn không có gì đảm bảo rằng họ sẽ thoát khỏi các cuộc tấn công. Bởi thật không may, tình huống tương tự đã được áp dụng trực tuyến. Đầu năm nay, ICRC đã phát hiện ra một cuộc tấn công mạng tinh vi nhằm vào các máy chủ ICRC lưu trữ dữ liệu của hơn 515.000 người trên toàn thế giới.

Tất nhiên, có những bài học được rút ra về việc cải thiện khả năng phòng thủ không gian mạng của ICRC, và Balthasar Staehelin thừa nhận rằng, an ninh mạng cấp quân sự không thể là một tham vọng thực tế đối với các tổ chức nhân đạo. Có lẽ cũng đã đến lúc ICRC bắt đầu tương tác với các nhóm có liên quan thực hiện giải quyết phòng vệ các cuộc tấn công mạng để xây dựng lòng tin và sự tôn trọng đối với sứ mệnh nhân đạo thuần túy, khi ứng xử với các chiến binh có vũ trang gặp nạn trên chiến trường.

Thậm chí, trong những năm gần đây, nhiều sự cố mạng đã ảnh hưởng đến cơ sở hạ tầng dân sự. Thông thường, những sự cố này xảy ra trong bối cảnh căng thẳng chính trị hoặc xung đột vũ trang. Nhưng giờ đây, các hoạt động mạng làm gián đoạn các cơ sở y tế hoặc làm gián đoạn nguồn cung cấp năng lượng và nước gây ra rủi ro đáng kể cho dân thường. Quan điểm của ICRC rất rõ ràng: các công cụ mạng phải tuân thủ luật nhân đạo quốc tế (IHL). Nói cách khác, các cuộc tấn công mạng không nên nhằm vào cơ sở hạ tầng dân sự, giống như cách mà các bệnh viện hoặc nhà máy điện không nên bị đánh bom.