Đại biểu Quốc hội: Một rừng luật kém chất lượng, gây ách tắc thiệt hại nhiều hơn luật rừng

Sáng 24/5, Kỳ họp thứ ba, Quốc hội khóa XV thảo luận về dự kiến Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2023, điều chỉnh Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2022.

Kỷ luật, kỷ cương trong công tác xây dựng pháp luật chưa nghiêm

Tại phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng thừa nhận, công tác lập và triển khai thực hiện Chương trình vẫn còn một số hạn chế, bất cập, như: Một số hồ sơ đề nghị xây dựng luật, nghị quyết chưa bảo đảm chất lượng, chưa đầy đủ theo quy định, chưa được Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) chấp thuận đưa vào Chương trình để có thời gian hoàn thiện thêm.

Bên cạnh đó, việc gửi hồ sơ dự án, dự thảo đến cơ quan thẩm tra, UBTVQH, Quốc hội không ít trường hợp chưa bảo đảm thời gian theo quy định; vẫn còn tình trạng dự án đã được đưa vào Chương trình nhưng không chuẩn bị kịp để trình Quốc hội theo đúng kế hoạch.

Những hạn chế này có cả nguyên nhân khách quan và chủ quan, nhưng chủ yếu là do công tác tổ chức thực hiện chưa tốt, kỷ luật, kỷ cương trong công tác xây dựng pháp luật chưa nghiêm.

Cũng băn khoăn về kỷ cương lập pháp, Đại biểu Lê Thanh Vân – Ủy viên thường trực Ủy ban Tài chính – Ngân sách cho rằng, việc điều chỉnh thường xuyên cho thấy tính ổn định của chương trình chưa bền vững, trong khi đây là gốc rễ thuộc quyền lập pháp của Quốc hội.

"Quốc hội thông qua rồi thì hạn chế tối đa việc điều chỉnh mới tôn trọng Quốc hội" – ông Vân nói.

Ông Vân kiến nghị, nghiên cứu sửa đổi, bổ sung Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, đặc biệt là luật hóa sáng kiến của Đảng đoàn Quốc hội về chiến lược lập pháp.

Đại biểu cũng cho rằng, cần mở rộng thành phần soạn thảo các dự án, chú trọng các chuyên gia, nhà khoa học và đặc biệt là đối tượng chịu tác động để họ lên tiếng. Lấy ý kiến nhân dân rộng rãi về dự án có tác động rộng. "Không đưa vào chương trình các dự án mà Quốc hội đã không tán thành" – ông Lê Thanh Vân nêu quan điểm.

Đại biểu Trịnh Xuân An (đoàn Đồng Nai) lưu ý, các dự án luật thường có nội dung giao Chính phủ quy định chi tiết và nguyên tắc phải có văn bản dưới luật đi kèm để Quốc hội xem xét, song văn bản này lâu nay chưa được quan tâm.

Cũng theo ông An, ý kiến của các bộ, ngành liên quan về dự án luật là rất quan trọng. Song, thực tế khi thẩm tra, có dự án luật lớn, cả trăm điều song có cơ quan tham gia chỉ mấy câu như "hoàn toàn nhất trí với dự thảo".

Dưới góc nhìn về phí tổn và lợi ích, Đại biểu Trương Trọng Nghĩa cho rằng, một trong những nguyên nhân là Nhà nước, doanh nghiệp, người dân phải chịu chi phí quá nhiều, trong đó có công tác lập pháp, từ xây dựng đề án, soạn thảo, thông qua đến thực hiện luật.

Do đó, việc đánh giá chi phí và lợi ích khi xây dựng dự án luật phải được coi là nguyên tắc xuyên suốt công tác lập pháp. Các cơ quan của Quốc hội cần mời chuyên gia phản biện chuyên môn, nhất là về so sánh phí tổn và lợi ích – theo ông Nghĩa.

"Tôi đề nghị như vậy là vì cho đến nay, khi đề xuất các sáng kiến lập pháp hay dự án luật, trong phần đánh giá tác động, các thông tin về phí tổn thường bị xem nhẹ, không đánh giá hết, hoặc đánh giá rất chung chung. Chủ yếu nói đến cái lợi mà cũng chỉ nói một chiều, rất khó để các đại biểu, nhất là các đại biểu không chuyên ngành, có không đủ thông tin để đánh giá hay phản biện" - Đại biểu Nghĩa lý giải cho đề xuất của mình.

Cũng theo vị Đại biểu Quốc hội TP.HCM, có những quy định khiến cho các lợi ích mâu thuẫn, triệt tiêu nhau, được về ngắn hạn nhưng hại về dài hạn; lợi cho quản lý nhà nước nhưng thiệt hại quyền tự do, dân chủ, hiến định của người dân. Vì vậy, Quốc hội cần yêu cầu cơ quan trình sáng kiến lập pháp hoặc dự án luật phải cung cấp thông tin được lượng hóa, đánh giá nhiều chiều khách quan, khoa học. Trên cơ sở này, Thường vụ và Quốc hội sẽ quyết định có đưa dự án luật vào chương trình xây dựng hoặc thông qua dự luật hay không.

Theo ông Nghĩa, có những vấn đề chỉ cần một nghị quyết của Quốc hội, hay một nghị định của Chính phủ là đủ để điều chỉnh, thậm chí hiệu quả điều chỉnh cao hơn thì không nên làm luật.

"Bác Hồ nói cái gì có lợi cho dân thì hết sức làm, có hại cho dân thì hết sức tránh. Luật rừng là có hại nhưng một rừng luật với hiệu quả, chất lượng kém, chồng chéo, xung đột gây ách tắc thì thiệt hại còn nhiều hơn" - ông Nghĩa nhấn mạnh.

Đại biểu Quốc hội Trương Trọng Nghĩa (TP.HCM). Ảnh: QH

Đại biểu Quốc hội đề xuất Luật Bảo vệ người dám nghĩ, dám làm

Dẫn chứng từ mục tiêu phát triển kinh tế tại phiên họp sáng 24/5, Đại biểu Quốc hội Nguyễn Văn Cảnh (Bình Định) đề nghị thể chế hóa chủ trương của Bộ Chính trị về bảo vệ cán bộ năng động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dám vì lợi ích chung.

Ông Cảnh phân tích, Đại hội XIII của Đảng đã đặt mục tiêu cụ thể đến năm 2030 Việt Nam là nước công nghiệp; chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2021-2030, yêu cầu tăng trưởng GDP bình quân đạt 7%/năm. Trong bối cảnh hiện nay, để về đích mục tiêu, cần phải có đột phá về chính sách, công tác điều hành.

"Muốn có đột phá thì chúng ta cần có Luật Bảo vệ người dám nghĩ, dám làm. Luật này có thể xung đột với nhiều luật khác như Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, Luật Đất đai, Luật Bảo vệ môi trường... nhưng sẽ có giá trị pháp lý cao hơn. Có thế thì chủ trương bảo vệ những người dám nghĩ, dám làm, bảo vệ lợi ích chung mới sớm đi vào cuộc sống", ông Cảnh nói.

Hiến kế về nội dung của luật, ông Cảnh cho rằng, Luật Bảo vệ người dám nghĩ, dám làm sẽ có hai phần. Phần một là phần cá nhân, tổ chức quyết định những công việc chưa được pháp luật quy định. Hai là phần cá nhân, tổ chức quyết định những công việc trái với pháp luật hiện hành quy định. Trong mỗi trường hợp sẽ quy định cụ thể việc xin ý kiến tập thể, mặt trận, lãnh đạo, cấp trên. Trên cơ sở đó sẽ cân nhắc vì lợi ích chung, như với quyết định này sẽ giúp tăng trưởng địa phương là bao nhiêu phần trăm, ngân sách tăng bao nhiêu phần trăm, đẩy nhanh tốc độ xây dựng hạ tầng bao nhiêu... Những con số này sẽ được tính toán khoa học.

"Quyết định này sẽ không làm ảnh hưởng đến lợi ích hợp pháp của người dân, doanh nghiệp. Cá nhân, tổ chức đưa ra quyết định đột phá, dám nghĩ, dám làm mang lại lợi ích sẽ được tuyên dương, khen thưởng để lan tỏa trong xã hội", ông Cảnh nói.