Đàn ông người Dao đỏ không qua lễ này đừng mong trưởng thành

Do tập quán canh tác và cuộc sống sinh hoạt gắn bó mật thiết với thiên nhiên, nên các nét văn hóa của cộng đồng người Dao đỏ có những nét riêng biệt. Đặc biệt người Dao đỏ rất coi trọng việc thờ cúng và làm nghi lễ truyền thống của dân tộc mình.

Nghi lễ cấp sắc của người Dao đỏ.

Trong câu chuyện với nghệ nhân Chảo Kim Sài, người dân tộc Dao đỏ sống ở bản Chu Cang Hồ (xã Tòng Sành, huyện Bát Xát, tỉnh Lào Cai), một người rất am hiểu về phong tục tập quán, văn hóa sinh hoạt của người Dao, được biết. Cấp sắc là nghi lễ quan trọng không thể thiếu được trong văn hóa của người Dao đỏ. Đối với người Dao đàn ông mỗi người ít phải trải qua một lần lễ cấp sắc mới được coi là người trưởng thành.

Người Dao quan niệm rằng, khi trải qua các lễ cấp sắc thì con người mới thấu hiểu được các đạo lý ở đời, khi chết hồn mới về đoàn tụ với tổ tiên và được tham gia các công việc hệ trọng của bản làng của cộng đồng.

Trong lúc hành lễ cấp sắc đàn ông đứng vòng trong, còn phụ nữ đứng vòng ngoài.

Theo nghệ nhân Chảo Kim Sài: Lễ cấp sắc thường được tiến hành vào những tháng cuối năm. Trước khi hành lễ, người cấp sắc phải kiêng nói tục, chửi bậy, quan hệ vợ chồng hay để ý đến phụ nữ... trong một thời gian nhất định. Chủ nhà có con cháu cấp sắc phải nuôi 2 con lợn (1 đực 1, cái), chuẩn bị gà, rượu, gạo… để làm cỗ và vài trăm nghìn tiền mặt. Sau đó hẹn thời điểm tiến hành lễ cấp sắc.

Thường thì con cái trong nhà có độ tuổi từ 12 – 18 tuổi gia đình sẽ tổ chức cấp sắc lần đầu. Thời gian tiến hành lễ cấp sắc 3 đèn kéo dài từ 1 đến 2 ngày, cấp sắc 7 đèn kéo dài 3 đến 5 ngày. Nếu gia đình nào có điều kiện thì trong năm đó có thể tổ chức tiếp lễ 7 đèn cho con cháu, với điều kiện năm đó phải là năm nhuận. Năm nhuận là năm thuận lợi có thể mang lại nhiều may mắn cho gia đình cả về sức khỏe, công việc.

Trống, khèn là hai vật không thể thiếu trong buổi lễ cấp sắc.

“Khi gia đình nào định tiến hành lễ cấp sắc cho con cháu, công việc đầu tiên là đi mời các thầy về hành lễ, thông thường cấp sắc 3 đèn thì mời 3 thầy, 7 đèn mời 7 thầy, còn 12 đèn thì phải mời rất nhiều thầy. Ông thầy cả gọi là "chí chẩu sai", các thầy phụ gọi là “dần chái, tình mình, pá tạn, tông tàn”. Sau đó, mời anh gọi anh em họ hàng và cộng đồng về dự. Một buổi cấp sắc có thể làm cho một hoặc vài người anh em họ hàng trong nhà, nhưng phải là số lẻ” ông Sài cho biết thêm.

Đặc biết người được cấp sắc 7 đèn trở lên phải là người đã có vợ. Thời gian diễn ra lễ cấp sắc, chủ nhà mổ lợn để cúng tổ tiên, trước khi hành lễ các thầy cúng phải tẩy uế xong mới đánh trống mời tổ tiên về dự. Sau đó, thầy cúng làm lễ khai đàn báo cho tổ tiên biết lý do của buổi lễ. Sau đó, đánh trống, khèn nhảy hành lễ trước bàn thờ tổ tiên.

Thổi khèn trong buổi lễ cấp sắc.

Tiếp đó, tại lễ thụ đèn, người được cấp sắc phải ăn mặc chỉnh tề ngồi trước bàn thờ, hai tay giữ một cây tre, nứa ngang vai có đục và xuyên một thanh ngang dài vừa tầm vai để thầy đốt đèn, đặt nến để làm lễ. Người thụ lễ được cấp đạo sắc với 10 điều cấm và 10 điều nguyện, tên của người thụ lễ cũng được ghi luôn trong đó để khi chết về được với tổ tiên.

Điều quan trọng nhất trong các buổi lễ này là cấp pháp danh cho người thụ lễ. Người thụ lễ lấy vạt áo để hứng gạo từ thầy cả và cha đẻ, sau đó quan sát và học một số điệu múa từ các thầy. Kết thúc nghi lễ, các thầy múa dâng rượu, lễ vật tạ ơn thần linh, gia đình, anh em, hàng xóm quây quần ăn cơm, uống rượu chúc mừng.

Ngoài việc có ý nghĩa là lễ trưởng thành, lễ cấp sắc còn có ý nghĩa cầu mong mọi người trong gia đình luôn khỏe mạnh, vợ chồng sống hạnh phúc, làm ăn thuận lợi, vươn lên.