“4 Yên” vẫn... náo loạn

Khi đặt tên cho 4 xã bắt đầu bằng chữ "Yên", hẳn người xưa đã gửi gắm hy vọng về sự bình yên cho người dân ở vùng đất này. Vậy mà 5-7 năm trở lại đây, cuộc sống vùng "4 Yên" không một ngày bình yên.

Người dân sẽ làm gì khi ruộng đất, khe suối bị đào bới tan hoang?

Khoét núi, moi suối tìm vàng

Ông Mộng Văn Hoàn - bản Xiềng Líp, xã Yên Hòa, bức xúc phản ánh với chúng tôi: "Bình yên sao được khi có tới hàng trăm chiếc máy khai thác vàng ngày đêm nổ đinh tai, nhức óc. Bình yên sao được khi khe suối bị băm nát và nhuộm một màu đỏ quạch. Và không thể bình yên khi bao hiểm họa đang rập rình...".

Đúng như lời ông Hoàn, chúng tôi nhận thấy những sông suối lớn nhỏ nơi đây như sông Huổi Nguyên, khe Chà Hạ, khe Líp, khe Chon... giờ đây đều chung một màu ngầu đục bởi tình trạng khai thác vàng sa khoáng ở tầm "đại quy mô".

Thêm vào đó là các loại máy móc thường xuyên thải dầu xuống dòng nước, thủy ngân dùng để xử lý quặng vàng cũng được thải ra các khe suối làm cho ô nhiễm nguồn nước càng trở nên nghiêm trọng.

Ông Vi Văn Tùng (bản Pa Ty, xã Yên Tĩnh) cho biết: "Thời gian đầu, trâu bò trong bản có hiện tượng trướng bụng rồi chết mà không ai biết rõ nguyên nhân. Tìm hiểu mới hay là do chúng uống nước khe Chà Hạ, nơi có dòng nước đục quánh và nổi đầy váng dầu".

Khe suối bị đào xới tan hoang gây ô nhiễm nặng. Nhiều nơi hệ thống đường ống dẫn nước tự chảy bị "vàng tặc" phá hoại khiến các bản làng vùng "4 Yên" thiếu nước sinh hoạt. Tuy nằm giữa hệ thống sông suối chằng chịt nhưng người dân nơi đây phải chắt chiu từng can nước sạch.

“Cơn lốc” tìm kiếm, đào đãi vàng ở vùng "4 Yên" đã kéo hàng trăm, thậm chí hàng nghìn người tứ xứ về đây. Nhiều người dân bản địa thấy vậy cũng chung tiền mua máy nổ và "vòi rồng" để tranh giành với cánh "vàng tặc".

Rập rình hiểm họa

Cách đây 5 năm, có dịp đi qua các xã Yên Na và Yên Hòa, dễ dàng bắt gặp những thửa ruộng xanh mướt nằm dọc đôi bờ khe Chà Hạ. Những thửa ruộng đã giúp người dân nơi đây ổn định cuộc sống. Vậy mà giờ đây nó đã trở thành những bãi sỏi khổng lồ, ngổn ngang bề bộn.

Cụ Lương Văn Tuyền (bản Bón, xã Yên Na) lo âu: "Không biết ai được hưởng lợi trong việc khai thác vàng, còn dân bản phải nhận về sự mất mát. Mất mát lớn nhất là ruộng đất màu mỡ đã bị xới tung. Không biết rồi đây chúng tôi sẽ cày cuốc ở đâu?”.

Việc khai thác vàng sa khoáng bất chấp những quy định của pháp luật chắc chắn sẽ để lại nhiều hệ lụy lâu dài. Và những tai họa lớn đang treo lơ lửng ở vùng "4 Yên" chính là nguy cơ sạt lở và lũ quét. Nhiều gia đình cư trú dọc các khe suối đã bị các loại máy xúc, máy ủi khai thác vàng tiến sát đến tận móng nhà. Việc bạt núi, xới tung các sông suối làm biến đổi dòng chảy và sạt lở đất chính là "điều kiện lý tưởng" để hình thành các trận lũ quét.

Điển hình là trận lũ quét cuối tháng 5.2009 khiến 5 người dân xã Yên Tĩnh bị thiệt mạng, hàng trăm ngôi nhà bị sập hoặc bị cuốn trôi, hàng trăm ha lúa và hoa màu bị nước nhấn chìm, gia súc gia cầm bị trôi theo nước lũ... Mới đây nhất, trận lũ quét cuối tháng 6.2011 đã gây thiệt hại hàng tỷ đồng cho người dân vùng đất "4 Yên".

Chúng tôi nhớ tới lời của cụ Tuyền ở bản Bón: "Sự "nổi giận" của núi rừng và sông suối là hết sức ghê gớm, sẽ không lường trước được điều gì". Mặc dù chính quyền tỉnh, huyện, xã đã nhiều lần vào cuộc ngăn chặn, xua đuổi “vàng tặc”, nhưng lực lượng chức năng rút đi thì “vàng tặc” lại đến. Vậy là “cơn lốc vàng” vẫn nổi, và “4 Yên” vẫn chưa thể bình yên...

Công Kiên