Đề xuất quy định "lương đủ sống tối thiểu cho gia đình 4 người" để khuyến sinh

Tại Hội thảo quốc tế tham vấn chính sách, giải pháp ngăn chặn xu hướng mức sinh thấp do Bộ Y tế tổ chức ngày 28/8, ông Nguyễn Thiện Nhân – Đại biểu Quốc hội khóa 15, nguyên Phó Thủ tướng Chính phủ đã đề xuất chuyển quy định từ lương tối thiểu sang quy định lương đủ sống tối thiểu cho gia đình 4 người. 

Theo ông Nhân, nếu Việt Nam không có đột phá chính sách kinh tế xã hội và chính sách dân số thì mức sinh của Việt Nam tiếp tục giảm sâu, đi theo con đường của Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản như hiện nay.

Ông Nhân nhận định, Việt Nam vẫn còn kịp để "nhấc" mức sinh lên. "Cùng với truyền thống gia đình Việt Nam, đa số thanh niên hiện nay vẫn mong muốn kết hôn khi trưởng thành và muốn có 2 con.

Nếu có chính sách phát triển bền vững, tạo điều kiện cho thanh niên lập gia đình, sinh con, nuôi con thuận lợi thì sau 20-30 năm nữa các thế hệ tiếp theo sẽ tiếp tục phát huy truyền thống sinh 2 con", ông Nhân nói. 

Về giải pháp cụ thể để "khuyến sinh", ông Nhân chỉ rõ: "Để sinh đủ 2 con thì thu nhập 1 gia đình 2 người đi làm phải nuôi được 4 người (2 bố mẹ, 2 con), không chỉ là chi phí sinh hoạt mà còn phải nuôi dạy 2 đứa trẻ đàng hoàng.

Do đó cần chuyển quy định từ lương tối thiểu sang quy định lương đủ sống tối thiểu cho gia đình 4 người", ông Nhân nói.

Hơn nữa, ông Nhân cho rằng, thời gian làm việc của người lao động phải đủ ngắn (8 giờ lao động mỗi ngày, 40 giờ mỗi tuần) để họ có thời gian tìm bạn đời, sinh con, nuôi dạy con, chăm sóc gia đình và sở thích riêng tư.

Cần có thị trường nhà ở có tính cạnh tranh, sự hỗ trợ và giám sát của nhà nước để người lao động có thể thuê hoặc mua được nhà ở với mức giá chấp nhận được, để việc không có nhà ở không trở thành điều kiện khiến nhiều người không thể kết hôn.

Điều kiện làm việc, chế độ nghỉ khi mang thai và sinh con, chế độ lương và thăng tiến ở doanh nghiệp phải khuyến khích việc lập gia đình và sinh con, không tạo ra xung đột giữa làm việc, lập gia đình và sinh con.

Cần phải phổ cập giáo dục mầm non (từ trẻ 3 tháng tuổi đến 5 tuổi) để cha mẹ có điều kiện làm việc và phát triển ngay cả sau khi sinh con và nuôi dạy con nhỏ. Phát triển hệ thống giáo dục công lập và ngoài công lập để phổ cập tiểu học, THCS và phổ cập nghề.

Đồng thời chia sẻ trách nhiệm giữa vợ và chồng về việc làm việc nhà, nuôi dạy con, thực hiện bình đẳng giới thực sự….

Dân số tăng trưởng âm nếu mức sinh tiếp tục giảm

Tại Hội thảo, ông Phạm Vũ Hoàng – Phó Cục trưởng Cục Dân số (Bộ Y tế) cho biết, theo Điều tra biến động dân số -KHHGĐ năm 2023, mức sinh đang có xu hướng giảm xuống dưới mức sinh thay thế, từ 2,11 con/phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ (năm 2021) xuống còn 2,01 con (năm 2022) và chỉ còn 1,96 con vào năm 2023.

Đáng lưu ý, mức sinh ở thành thị không thay đổi, loanh quanh ở 1,7-1,8 con/phụ nữ nhưng mức sinh ở nông thôn đang giảm nhanh. Từ 2,57 con/phụ nữ năm 1999 xuống 2,2 con/phụ nữ năm 2019 và giảm xuống con 2,07 con năm 2023.

Cả nước có 2 vùng kinh tế có mức sinh thay thế rất thấp. Trong đó Đông Nam Bộ chỉ còn 1,47 con/phụ nữ vào năm 2023 và Đồng Bằng Sông Cửu Long còn 1,54 con/phụ nữ. Vùng Đông Nam Bộ có thu nhập bình quân/người cao nhất cả nước nhưng lại có mức sinh thấp nhất.

Ông Hoàng chỉ ra, trình độ học vấn và hoàn cảnh kinh tế có liên quan đến mức sinh. Số liệu năm 2023 cho thấy, trong đó người giàu nhất có mức sinh là 2 con, người nghèo nhất có mức sinh là 2,4 con, người có mức sống khá và trung bình đẻ từ 2,03 đến 2,07 con. Còn người có trình độ học vấn dưới tiểu học sinh tới 2,35 con thì người có trình độ trên PTTH chỉ đẻ 1,98 con.

"Có thể thấy, mức sinh ngày càng giảm là do đô thị hóa, kinh tế phát triển, áp lực tìm kiếm việc làm, nhà ở, chi phí sinh hoạt, chi phí nuôi dạy và chăm sóc con. Bên cạnh đó, hạ tầng cơ sở có nhiều bất cập như thiếu trường học, học phí, viện phí cao không động viên mọi người sinh con.

Bên cạnh đó, học vấn điều kiện sống ngày càng được cải thiện khiến nhiều người có tâm lý muốn hưởng thụ, dành thời gian, tiền bạc cho các thú vui cá nhân mà không muốn sinh con. 

Tỷ lệ phá thai vẫn gia tăng dẫn đến tỷ lệ vô sinh ngày càng cao khiến không ít vợ chồng trẻ khó mang thai hoặc chỉ đẻ được 1 con rồi sau đó bị vô sinh thứ phát.

Tất cả những điều này ảnh hưởng đến suy nghĩ không muốn kết hôn hoặc kết hôn muộn, sinh con muộn, sinh ít, thậm chí không muốn sinh con", ông Hoàng nhận định.

Theo ông Hoàng, nếu mức sinh cứ giảm với tốc độ như hiện nay mà không có các giải pháp để giảm bớt thì đến năm 2054 -2059, dân số Việt Nam sẽ tăng trưởng âm và giảm ngày càng nhanh.

Theo tính toán, giai đoạn 2054-2059, bình quân mỗi năm, dân số giảm 0,04%, đến giai đoạn 2064-2069, dân số giảm 0,18% mỗi năm, tương đương giảm 200.000 người mỗi năm.

Ông Hoàng cũng chỉ ra, hậu quả của mức sinh thấp là suy giảm quy mô dân số, thiếu hụt lực lượng lao động, đẩy nhanh tốc độ già hóa dân số, gia tăng các dòng di cư để đáp ứng nhu cầu sản xuất.

Ngoài ra kéo theo các gánh nặng khác như người lệ thuộc quá nhiều, gia đình mô hình 4-2-1 (4 ông bà, 2 bố mẹ- 1 con) khiến việc nuôi dạy con khó khăn hơn, an sinh xã hội nhiều gánh nặng hơn…