Di tích cách mạng - di sản văn hóa và bài học bảo tồn

Chuyện không đơn giản 

Cũng nhân dịp kỷ niệm 60 năm giải phóng Thủ đô, nhiều di tích lịch sử cách mạng đã được gắn biển, trong đó có những di tích chính là nhà dân, hoặc chốn đình chùa. Đơn cử như trong số 9 địa  điểm, di tích lịch sử cách mạng kháng chiến được gắn biển di tích trong năm 2013, có ngôi nhà số 8-  ngõ 120 phố Vĩnh Tuy (quận Hai Bà Trưng).

Ông Dương Việt Tiến - chủ nhân ngôi nhà này rất hồ hởi khi giới thiệu với chúng tôi về tấm bia đá được dựng trang trọng trước cửa nhà. Có lẽ nếu không phải là người tìm hiểu về lịch sử Thủ đô hay sinh sống trên phường Vĩnh Tuy thì ít ai biết rằng trong giai đoạn 1945 - 1946, ngôi nhà này là cơ sở liên lạc, hoạt động của nhóm văn hóa cứu quốc, gồm các đồng chí: Trần Quốc Hương, Nguyễn Huy Tưởng, Lưu Văn Lợi, Nguyễn Đình Thi, Thôi Hữu, Hoàng Đạo Thúy… Đây là một trong những điểm chuyển giao, cất giữ vũ khí, lương thực của quân đội ta chuyển từ ngoại thành vào nội thành…

Và còn nữa là hành trình vinh danh của đình Hương Thể (phường Thanh Lương- quận Hai Bà Trưng) trong năm 2013 cũng không đơn giản. Ông Nguyễn Văn Chức, trưởng BQL đình Hương Thể cho hay, hầu hết những dấu tích của giai đoạn kháng chiến không còn nhiều nên không dễ chứng minh rằng nơi đây từng là căn cứ cách mạng. Theo tài liệu ghi lại: Trước cách mạng tháng 8, đình Hương Thể được sử dụng làm nơi dạy học, truyền bá chữ quốc ngữ. Đây là nơi tổ công nhân cứu quốc Hương Thể (thuộc Chi hội Công nhân Cứu quốc Hoàng Văn Thụ, khu 12 Lò Đúc) họp bàn chuẩn bị cắm cờ đỏ sao vàng trên đỉnh tháp Rùa đêm 1-7-1945.

Trong kháng chiến chống Pháp, từ ngày 19-12-1946 đến 17-2-1947, đình là trạm cứu thương, trung chuyển thương binh và cán bộ kháng chiến, nơi cất giấu khí giới của đội tự vệ Thủ đô và huấn luyện bắn súng cho các đội tự vệ cứu quốc khu Lò Đúc. Trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ (1968 - 1969), đế quốc Mỹ leo thang bắn phá miền Bắc bằng máy bay B52, đình Hương Thể là nơi đóng quân của một đơn vị thông tin vô tuyến của Bộ Tư lệnh Công an vũ trang, với nhiệm vụ đảm bảo thông tin liên lạc, phòng khi cơ quan Bộ Tư lệnh đóng quân ở Đồn Thủy bị bắn hạ…

Điều quan trọng là các hình thức tôn tạo cần xứng tầm với từng địa chỉ với những quy mô thích hợp, chứ không phải nơi nào cũng gắn biển là xong. Cần phải có những thiết kế tạo dựng được một hình ảnh có sức tác động mạnh tới tình cảm của mỗi người dân khi đến đây.

Chẳng hạn như việc khắc bia đá, phù điêu, làm sa bàn… là những hình loại thích hợp cho những địa chỉ đỏ mà không còn giữ được dấu ấn nguyên bản. Đáng lưu tâm hơn thế, những địa chỉ đỏ ấy cần được tôn thờ đúng với ý nghĩa của nó trong tâm linh con người.