DN ngoại bán lẻ xăng dầu: Quá sớm để nói dân được lợi!

Miếng bánh béo bở…

Những ngày qua, dư luận đặc biệt quan tâm việc Công ty Idemitsu Kosan (Nhật Bản) và một đối tác khác là Kuwait Petroleum International (Công ty Dầu khí Quốc tế Kuwait - KPI) cùng thành lập liên doanh lấy tên là Công ty TNHH Dầu khí Idemitsu Q8 với mục đích phân phối các sản phẩm dầu khí tại Việt Nam. Idemitsu Q8 đã nhận được Chứng nhận Đăng ký đầu tư của Chính phủ và đang xin đăng ký doanh nghiệp.

Idemitsu và KPI hướng tới hoạt động bán lẻ và bán buôn sản phẩm dầu khí tại thị trường Việt Nam. Như vậy, Idemitsu Q8-khi đi vào hoạt động-sẽ là doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài đầu tiên gia nhập vào thị trường xăng dầu Việt Nam, nhất là thị trường bán lẻ.

Ông Nguyễn Tiến Thỏa-nguyên Cục trưởng Cục quản lý giá (Bộ Tài chính) nói: “Chắc chắn Idemitsu Q8 “nhảy” vào, cạnh tranh trên thị trường xăng dầu Việt Nam sẽ được “khuấy động” ở cả lĩnh vực bán buôn và bán lẻ”.

Theo ông Thỏa, hiện thị trường bán lẻ xăng dầu ở Việt Nam chưa mở cửa cho các nhà đầu tư nước ngoài, ngoại trừ các nhà đầu tư có tham gia xây dựng nhà máy lọc dầu tại Việt Nam. KPI và Idemitsu mỗi bên đang nắm giữ 35,1% vốn tại dự án Liên hợp Lọc dầu Nghi Sơn (Thanh Hóa) bên cạnh các nhà đầu tư khác là Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) nắm 25,1%; Công ty Hóa chất Mitsui Nhật Bản nắm 4,7%. Tuy nhiên, theo cam kết hội nhập chắc chắn tới năm 2018, chậm nhất là năm 2019 thị trường bán lẻ xăng dầu sẽ phải mở cửa dần.

Ông Phan Thế Ruệ-Chủ tịch Hiệp hội xăng dầu Việt Nam (VINPA) cũng cho biết, vài năm trở lại đây đã thấy rõ rất nhiều nhà đầu tư nước ngoài vào Việt Nam để thăm dò, điều tra thị trường xăng dầu, nhằm “dọn đường” cho thương nhân của họ vào Việt Nam khi thị trường xăng dầu của ta mở cửa.

 “Thật ra, quyết định chọn Việt Nam để mở rộng kinh doanh xăng dầu đã nằm trong “tầm ngắm” chiến lược của không ít nhà đầu tư ngoại. Thị trường xăng dầu Việt Nam được xem là “miếng bánh béo bở” với sự tăng trưởng khá tốt, dân số lại đông”- Chuyên gia kinh tế Phạm Tất Thắng cũng nhận định.

Idemitsu Q8 mong muốn xây dựng hệ thống bán lẻ tại Việt Nam.

Người tiêu dùng sẽ được hưởng lợi, nếu…

Theo ông Nguyễn Tiến Thỏa, viễn cảnh cạnh tranh của thị trường xăng dầu khi có các nhà đầu tư ngoại chính là việc họ có thể thâu tóm DN xăng dầu thông qua việc góp vốn, mua cổ phần hoặc mua lại hệ thống cửa hàng xăng dầu Việt Nam. Họ cạnh tranh với các DN xăng dầu trong nước về chất lượng, cung cách phục vụ, giá cả. Các DN xăng dầu Việt Nam chuẩn bị không tốt khó có thể “sống sót” trước khả năng cũng như kinh nghiệm quản trị tốt, vốn lớn của các đối thủ “ngoại”.

Ông Phạm Tất Thắng cũng nhìn nhận: Thị trường xăng dầu ngày càng mở cửa, chất lượng và giá cả cạnh tranh là yếu tố quyết định. DN xăng dầu nào không kiểm soát tốt hai yếu tố này, chỉ chạy theo lợi ích trước mắt thì người tiêu dùng sẽ tẩy chay, DN bị loại ra khỏi thị trường.

Tuy nhiên, vấn đề được người tiêu dùng quan tâm hiện nay là với viễn cảnh cạnh tranh của các đối thủ “ngoại”-mà trước mắt là Idemitsu Q8-như vậy, họ có được hưởng lợi về chất lượng, giá cả xăng dầu bán ra? Đã không có chuyên gia kinh tế nào có câu trả lời rõ ràng, cụ thể.

Nhìn vào cơ chế chính sách điều hành thị trường xăng dầu thời điểm này, ông Thỏa cho biết, trong nước hiện mới chỉ có lĩnh vực bán buôn xăng dầu bước đầu có sự cạnh tranh giữa các đầu mối. Ở lĩnh vực bán lẻ, các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu vẫn đang phải tuân thủ nghị định 83 về giá xăng dầu bán ra, tức Nhà nước đang điều hành định hướng lên-xuống giá xăng dầu.

Do đó, nhà đầu tư ngoại “nhảy vào”, họ vẫn phải tuân thủ nghị định 83 về giá xăng dầu (Nghị định 83 về kinh doanh xăng dầu chưa đề cập việc thương nhân nước ngoài tham gia làm đầu mối bán lẻ, song đã để ngỏ bằng quy định nếu vấn đề gì mà Việt Nam tham gia vào điều ước quốc tế thì thực hiện theo Luật Tham gia ký kết các điều ước quốc tế). Chưa kể, nước ngoài tham gia thị trường xăng dầu Việt Nam đều phải có “lộ trình” để “chờ thị trường xăng dầu Việt Nam có một hệ thống vững chắc”. Kinh doanh xăng dầu ở Việt Nam là một ngành có điều kiện mà nhà đầu tư ngoại không dễ đáp ứng như phải có bao nhiêu hệ thống cửa hàng, kho, cầu cảng…

Thực tế, các chuyên gia kinh tế cho rằng, mặt hàng xăng dầu trong nước hiện nay đã không thể cạnh tranh nổi cả về giá và chất lượng với xăng dầu nhập khẩu thì không thể nói nhà đầu tư ngoại (đổ tiền vào các nhà máy lọc dầu; được tham gia thị trường bán buôn, bán lẻ) sẽ có giá bán cạnh tranh cho người tiêu dùng ngay được. Thế mới có chuyện Tập đoàn dầu khí Việt Nam và các nhà máy lọc dầu Dung Quất, Nghi Sơn đưa ra kiến nghị buộc các DN xăng dầu phải mua hàng của mình mới được cấp quota nhập khẩu, gây bức xúc cho dư luận.

Chưa kể, Bộ Công Thương hàng năm vẫn đang “định hướng kế hoạch an ninh năng lượng” thì xăng dầu vẫn phải có cả một “kế hoạch định hướng”: Nhập khẩu bao nhiêu, sản xuất bao nhiêu, từ đó các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu đều phải đáp ứng...

Rõ ràng, việc mở cửa thị trường cho nhà đầu tư ngoại có thể mang lại thay đổi cho thị trường bán lẻ xăng dầu Việt Nam, song các chuyên gia kinh tế cho rằng, nếu các cơ chế chính sách của chúng ta vẫn không theo kịp và phù hợp thì người dân vẫn chưa thể hưởng được lợi ích thực sự. Cuối cùng, có thể nhà đầu tư ngoại nhảy vào thu lợi khủng còn người tiêu dùng vẫn lại chịu thiệt khi thị trường xăng dầu mở cửa.