Đọc sách cùng bạn: Người và hoa nồng nàn đắm đuối

Bạn có biết Minh Thái là ai không? Tôi không thể nói khác gì hơn được khi nói về người phụ nữ nhà thơ nhà báo nhà nghiên cứu có học vị tiến sĩ chức danh phó giáo sư này bằng hai từ "nồng nàn, đắm đuối". Dù có ai tiếp xúc lần đầu với chị dễ "phát khiếp" vì lối nói ào ạt, băm bổ, đôi khi như bị "dị ứng" nữa, nếu không quen. Nhưng chỉ cần đọc vào những trang chị viết bất luận về chuyện gì, người đó sẽ thấy sự ào ạt tuôn trào của cảm xúc không thể kìm nén, phải tìm được cách viết ra, và viết ra bằng mọi cách, không câu nệ thể loại, văn phong. Mà viết ra cách gì thì cũng là đắm say, mê mải. Ngay cả cách nói của chị nghe quen rồi thì thấy người ấy phải nói thế ấy, nói không chỉ bằng ngôn từ, lời lẽ, mà bằng cả giọng điệu, cử chỉ, bằng cả ngữ điệu mồm miệng nét mặt tay chân. Nghĩa là Minh Thái say cái gì, thích cái gì, đam mê cái gì, thế tất chị muốn truyền lại toàn bộ cái đó, và còn hơn toàn bộ là sôi sục tất cả những gì cái đó đưa lại cho chị, đến với người khác ngoài chị, những người nghe và đối thoại cùng chị, với chị.

Thế cho nên chị đã chọn văn chương và sân khấu làm trường phô diễn những điều mình hiểu biết và cảm nhận được qua từng con chữ và từng lớp lang kịch cho thấu tận cuộc đời và lẽ nhân sinh, nhân văn của con người ở đời. Có cảm tưởng chị có viết nữa, viết mãi về những con người là nhà văn nhà thơ nhà viết kịch, và rộng ra là những người được trời ban cho cái nòi nghệ sĩ, thuộc dòng giống ham cái đẹp và làm ra cái đẹp, thì ngòi bút của chị vẫn không hề vơi cạn tư liệu và cảm xúc, ý và tình, sắc và điệu. Thì đấy, sau những cuốn sách đã viết khá dày dặn, sâu sắc về những kiếp nghề, Minh Thái lại cho ra tiếp hai cuốn mới về những kiếp tài tình trong cõi nhân gian mà sự khóc cười của họ và từ họ vốn nhiều đời nay đã không thể cho người đời được bàng quan, lạnh lùng.

Cuốn thứ nhất của chị có tên Đánh đường tìm hoa. Lạ chưa! Xưa nay nghe nói "vì hoa nên phải đánh đường tìm hoa" thì người đi tìm đích phải là người nam, và người được tìm là người nữ, thuộc phái đẹp. Thì hẳn, bây giờ, người được tìm vẫn là người đẹp, duy chỉ có phái tính thì không hẳn là nữ, và cái đẹp đây cũng không phải là cái đẹp nữ giới tính về mặt nhan sắc. Đây là cái đẹp nghệ thuật, và người đánh đường tìm hoa đây là đi tìm gặp gỡ, trò chuyện, phân tích, bình luận cùng/với/từ những người làm nên cái đẹp trong các ngành văn học nghệ thuật. 

Nói ngay ra, người đi tìm là Nguyễn Thị Minh Thái, một nhà phê bình nghiên cứu văn học và sân khấu, một tiến sĩ nghệ thuật học, một phó giáo sư ngữ văn, về sau này còn là nhà nghiên cứu văn hóa nữa, và những người được tìm, những "hoa" được chiêm ngắm, là những Chế Lan Viên, Văn Cao, Hoàng Cầm, Nguyễn Đình Thi, Lưu Quang Vũ, Xuân Trình, Xuân Quỳnh…, là chiếc áo dài Việt, cái đèn dầu Việt, cái yếm đào Việt… Ôi chao, đi dọc con đường tìm hoa này cùng Minh Thái thì thấy ra cơ man nào là những nông nỗi của con đường nghệ thuật, của số phận nghệ thuật, của giá trị nghệ thuật, mà với thăng trầm thế sự và nổi chìm thời gian thì khéo mà chỉ còn lại trong ký ức của người đương thời và quá vãng, chỉ còn lại trên những trang viết nhạt nhòa khó lưu giữ được gì. Nên chăng, Minh Thái nguyện làm một người đồng hành, một người khảo cổ, một người như Thúy Kiều "xăm xăm băng lối vườn khuya một mình" để đến với người tình chung của mình, để trước hết được thỏa nỗi khát khao yêu mến của mình, để cho người sáng tạo khỏi cảm thấy cô đơn khi sáng tạo, và biết là có người đồng cảm sáng tạo cùng mình. 

Thói thường, và cũng không trách được thói ấy, người thưởng thức chỉ biết đến tác phẩm, chỉ căn cứ vào những thành tạo mà người nghệ sĩ đã bày ra trước công chúng. Nhưng người đọc/xem/nghe lại cũng thói thường muốn tò mò, tọc mạch biết về người nghệ sĩ những điều ở sau tác phẩm. Minh Thái đã chấp nhận và tự nguyện đi một con đường tìm đến phía sau, phía sâu, phía khuất trong tâm thức sáng tạo, và cả trong cuộc đời thường nhật của người nghệ sĩ để rọi một ánh sáng khác cho người đọc/xem/nghe hiểu thêm tác phẩm của họ. Bản thân Minh Thái khi đến trước họ cũng là đến với một tâm thế của người đọc/xem/nghe, và có những cảm nhận của chị khiến cả người sáng tạo và người thưởng thức thấy bất ngờ, thú vị.

Nguyễn Thị Minh Thái đã đánh đường tìm hoa để thấy mặt người mặt hoa, và không chỉ thấy mà còn biết, và không chỉ biết mà còn hiểu, và không chỉ hiểu mà còn yêu, và không chỉ yêu mà còn tiếc, và không chỉ tiếc mà còn lo, và không chỉ lo... Cuốn sau tiếp nối cuốn trước, tức là cuốn sách bạn đọc đang cầm trên tay đây, là tác giả đang dấn bước mình để hối thúc, giục giã người đọc.  Nồng nàn đắm đuối đến đau đáu lo âu, đó là Nguyễn Thị Minh Thái đối với nghệ thuật và người làm nghệ thuật. Cho nên chị đã dồn hết tâm lực của mình cho việc giới thiệu, làm sáng hơn lên, làm đẹp hơn lên, những gương mặt hoa của văn chương nghệ thuật, của văn hóa tinh thần, để cho những người khác cùng biết, cùng yêu, cùng nâng niu, quý trọng. Mặt người mặt hoa, tiếp nối Đánh đường tìm hoa, khai triển tiếp cách thức mới của nhà nghiên cứu văn hóa nghệ thuật Nguyễn Thị Minh Thái khám phá cái đẹp của những giá trị tinh thần từ phía những người làm ra cái đẹp đó, và cả từ phía những người thụ hưởng nó. Đọc nó, người đọc sẽ được những phát hiện thú vị về góc tâm hồn nghệ sĩ, về những bình dị đời thường mà ngỡ như sẽ khuất lấp nếu không có những con người sáng tạo phát hiện và chưng cất.

Người viết đã không quản ngại "đánh đường tìm hoa". Không chỉ thế, người viết còn soi tỏ mặt người mặt hoa cho người đọc chiêm ngưỡng và yêu mến. Vậy thì người đọc cũng đừng nên tiếc chút thời giờ thử đi theo người viết tìm đến những hoa thơm mật ngọt đã dâng cho đời, và bản thân họ giờ đây cũng đã là mật ngọt hoa thơm cho đời qua những trang viết của người cất công tìm kiếm và phơi bày. Cái nồng nàn quyến rũ của câu chữ lời văn Nguyễn Thị Minh Thái cũng chính là cất lên từ tình yêu cái đẹp tỏa ra từ những sáng tạo văn chương nghệ thuật những mong cuốn hút được người đọc/xem/nghe đến trực tiếp với tác phẩm. Và khi đã được thấy, được biết những mặt người mặt hoa hiện lên dưới ngòi bút da diết, đam mê, nồng nàn của người viết, bạn đọc sẽ lại thấy thấp thoáng dáng đẹp của một người ẩn hiện trên trang sách. Bạn có nhận ra ai đó không? Dưới hoa dường có bóng người... Nhận ra là bạn sẽ thích thú. Không nhận ra thì bạn sẽ tiếc nuối vì đã vô tình.

Hẹn bạn lần tới với một cuốn sách mới khác.

Hà Nội thu