Đối thoại Shangri-La: Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ, Trung trực tiếp thảo luận hàng loạt vấn đề nóng

Cuộc gặp giữa Bộ trưởng Quốc phòng Lloyd Austin của Mỹ và Bộ trưởng Quốc phòng, Đô đốc Đổng Quân của Trung Quốc bên lề Đối thoại Shangri-La là cuộc đàm phán trực tiếp thực chất đầu tiên giữa bộ trưởng quốc phòng hai nước sau 18 tháng.

Cuộc gặp kín diễn ra hơn một tiếng đồng hồ đầu giờ chiều nay thứ Sáu 31/5, trước khi Đối thoại an ninh Shangri-La khai mạc tối cùng ngày.

Hàng loạt vấn đề nóng

Cả hai nhà lãnh đạo đã thảo luận về Đài Loan, cuộc chiến giữa Nga và Ukraine, cũng như cuộc xung đột ở Gaza.

Bộ trưởng Austin bày tỏ quan ngại về hoạt động quân sự của Trung Quốc gần Đài Loan, kể cả sau cuộc bầu cử lãnh đạo hòn đảo này và lễ nhậm chức của lãnh đạo Lại Thanh Đức trong tháng này, Thiếu tướng Không quân Hoa Kỳ Patrick Ryder cho biết trong một tuyên bố.

"Bộ trưởng bày tỏ quan ngại về hoạt động khiêu khích gần đây của quân đội Trung Quốc PLA xung quanh eo biển Đài Loan và ông nhắc lại rằng Trung Quốc không nên sử dụng quá trình chuyển đổi chính trị của Đài Loan – một phần của tiến trình dân chủ thông thường – làm cái cớ cho các biện pháp cưỡng chế," Ryder nói sau cuộc họp 75 phút.

Bộ trưởng Đổng Quân cảnh báo đối tác Austin rằng Mỹ không nên can thiệp vào công việc của Trung Quốc với Đài Loan, người phát ngôn Bộ Quốc phòng Trung Quốc Wu Qian nói với các phóng viên. Ông Đổng phát biểu trong cuộc họp nói rằng hành động của Mỹ đối với Đài Loan vi phạm nghiêm trọng nguyên tắc "một Trung Quốc".

Người phát ngôn dẫn lời ông Đổng cho biết, cách tiếp cận của Mỹ với Đài Loan vi phạm các cam kết mà Mỹ đưa ra và gửi tín hiệu sai tới "các thế lực ly khai" ở Đài Loan.

Tại cuộc gặp, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ cũng "nói rõ" rằng Mỹ sẽ tiếp tục các hoạt động của mình "một cách an toàn và có trách nhiệm" ở bất cứ nơi nào luật pháp quốc tế cho phép – phát biểu này nhằm tới các hoạt động tuần tra  của Trung Quốc trên vùng biển và không phận quốc tế trong khu vực.

Người đồng cấp Trung Quốc cho biết việc "ổn định" mối quan hệ quân sự giữa hai quân đội "không đến một cách dễ dàng và sẽ được trân trọng", người phát ngôn Bộ Quốc phòng Trung Quốc Wu Qian nói với các phóng viên sau cuộc họp và nói thêm, ông Đổng nhấn mạnh rằng cả hai bên đều không nên " kiềm chế hoặc bôi nhọ" đối phương nhưng lại xây dựng được sự tin cậy lẫn nhau.

Ông Đổng cho biết khi nói đến các khu vực xung quanh Trung Quốc, đặc biệt là Biển Đông, tàu và máy bay thương mại "luôn có thể hoạt động an toàn", nhưng "có sự khác biệt rất lớn giữa tự do và chủ ý, giữa hàng hải và xâm phạm".

"Điều quan trọng là phải tôn trọng mối quan ngại về an ninh của người khác và an ninh cũng phải được tôn trọng lẫn nhau. Không ai có thể theo đuổi an ninh của mình mà gây tổn hại đến an ninh của quốc gia khác", ông Đổng nói, theo người phát ngôn của Bộ Quốc phòng Trung Quốc.

Hai bên cũng thảo luận về cuộc chiến của Nga ở Ukraine, trong đó Austin ám chỉ Trung Quốc rằng sẽ có hậu quả nếu Bắc Kinh tiếp tục hỗ trợ Nga về mặt quân sự, một quan chức quốc phòng cấp cao của Mỹ cho biết sau cuộc gặp.

Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ "nói khá rõ ràng rằng nếu Trung Quốc tiếp tục hỗ trợ lĩnh vực quốc phòng của Nga thì Mỹ và các đồng minh của chúng tôi sẽ phải thực hiện các biện pháp tiếp theo", quan chức này cho biết, đồng thời từ chối nêu chi tiết các biện pháp đó sẽ là gì.

Washington trong những tuần gần đây cho biết xuất khẩu lưỡng dụng từ Trung Quốc đang củng cố cơ sở công nghiệp quốc phòng của Nga khi chiến sự Ukraine đang diễn ra và cảnh báo các đối tác Trung Quốc không cung cấp viện trợ gây chết người. 

Ông Đổng cho biết Trung Quốc, nước tuyên bố trung lập trong cuộc xung đột, đã "tôn trọng lời hứa không cung cấp vũ khí cho bất kỳ bên nào trong cuộc xung đột" và có các biện pháp kiểm soát chặt chẽ đối với hoạt động xuất khẩu lưỡng dụng, theo người phát ngôn của Trung Quốc.

Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc cũng bày tỏ hy vọng Mỹ có thể hỗ trợ hòa bình ở Trung Đông.

Ông Austin cũng đề cập đến sự phát triển hạt nhân, vũ trụ và mạng của Trung Quốc.

Gặp gỡ tích cực sau thời gian chông gai

Một phát ngôn viên quốc phòng Trung Quốc nói với các phóng viên rằng các cuộc gặp gỡ là "tích cực, thực tế và mang tính xây dựng".

Cả hai bên đều nhấn mạnh tầm quan trọng của việc giữ mối quan hệ quân sự cởi mở. Một quan chức quốc phòng cấp cao của Mỹ, phát biểu với điều kiện giấu tên, cho biết cuộc gặp đánh dấu một "bước quan trọng" trong việc mở ra các đường dây liên lạc.

Sau cuộc họp, Lầu Năm Góc cho biết Mỹ hoan nghênh kế hoạch triệu tập một nhóm làm việc về khủng hoảng-truyền thông với Trung Quốc vào cuối năm nay.

Trung Quốc đã hủy bỏ liên lạc quân sự với Mỹ vào năm 2022 để đáp trả chuyến thăm Đài Loan của Chủ tịch Hạ viện Hoa Kỳ lúc đó là bà Nancy Pelosi.

Căng thẳng giữa Washington và Bắc Kinh càng gia tăng trong năm 2023 bởi hàng loạt vấn đề vấn đề: Vụ  một khinh khí cầu được cho là do thám của Trung Quốc bị bắn hạ trên không phận Mỹ, cuộc gặp giữa lãnh đạo Đài Loan lúc đó là Thái Anh Văn và người kế nhiệm của bà Pelosi, Kevin McCarthy, và viện trợ quân sự của Mỹ cho Đài Bắc.

Sau hội nghị thượng đỉnh giữa nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình và Biden vào tháng 11/2023, hai bên đồng ý bắt đầu lại các cuộc đàm phán quân sự cấp cao, bao gồm nối lại kênh liên lạc giữa Bộ Tư lệnh Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương của Mỹ và các chỉ huy Trung Quốc chịu trách nhiệm về các hoạt động quân sự gần Đài Loan, Nhật Bản và ở Biển Đông.

Cuộc gặp hôm nay giữa hai bộ trưởng diễn ra sau cuộc điện đàm giữa hai người vào tháng 4 và mang lại hy vọng về các cuộc đàm phán quân sự tiếp theo để hạ nhiệt căng thẳng.

Bộ trưởng Austin và Đổng Quân sẽ có các bài phát biểu vào cuối tuần này tại Đối thoại Shangri-La, trong đó họ dự kiến sẽ đề cập đến một loạt điểm áp lực của quốc gia mình.

Mỹ, trong bối cảnh ngày càng lo lắng về khả năng quân sự đang phát triển nhanh chóng của Trung Quốc, đã tăng cường các liên minh và đối tác trong khu vực để chống lại sự quyết đoán ngày càng tăng của Trung Quốc đối với Đài Loan và ở Biển Đông.

Trong một bài đăng trên X vào sáng sớm 31/5 thông báo sẽ đến Singapore, Austin cho biết ông sẽ gặp các đối tác trong khu vực và tiếp tục công việc của bộ phận mình với "các đối tác Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương có cùng chí hướng để thúc đẩy tầm nhìn chung của chúng ta về một khu vực tự do và cởi mở".

Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos, người đang tìm cách tăng cường hợp tác quốc phòng với Mỹ khi ông phản đối các hành động của Trung Quốc ở vùng biển ngoài khơi quốc gia Đông Nam Á này, sẽ có bài phát biểu quan trọng tại Đối thoại Shangri-La vào.

Vai trò của các quốc gia khác

Bà Veerle Nouwens, giám đốc điều hành của Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS) khu vực Châu Á, đơn vị tổ chức Đối thoại Shangri-La, nói với kênh CNA rằng một số nước trong khu vực "thực sự cảm thấy bị mắc kẹt giữa cuộc cạnh tranh này" giữa Trung Quốc và Mỹ.

Bà Nouwens lưu ý câu hỏi quan trọng nhất là mối quan hệ giữa hai siêu cường sẽ diễn ra như thế nào và liệu họ có thể thiết lập niềm tin với nhau hay không.

Bà nói thêm: "Tôi nghĩ rằng tất cả các quốc gia đều có vai trò cố gắng và đóng vai trò hiệu quả, cố gắng hỗ trợ trong việc giảm bớt căng thẳng".

"Tôi nghĩ đó chính xác là những gì chúng ta đang thấy - rằng điều này không chỉ trở thành cuộc trò chuyện giữa hai cường quốc mà các quốc gia khác ở Châu Á Thái Bình Dương cũng nói: 'Hãy nhìn xem, điều này ảnh hưởng trực tiếp và gián tiếp đến an ninh của chúng ta, và vì thế, chúng tôi muốn cố gắng giúp xây dựng cuộc đối thoại".