Gặp lại lão nông viết thư gửi Thủ tướng

Ông Lê Văn Lam

Không thể giàu nhờ lúa

Người nông dân “nổi tiếng” ấy là ông Lê Văn Lam, năm nay 60 tuổi, ngụ xã Tân Phước, huyện Tân Hồng, tỉnh Đồng Tháp. Từ thuở tóc còn để chỏm, ông Lam đã biết theo đuôi con trâu để ra đồng. Tính đến nay, “tuổi nghề” của ông cũng đã tròn trèm 50 năm…

Những ngày giữa tháng 4 này, khi chúng tôi đến ông Lam vẫn không có nhà mà ông đang dang mình dưới cái nắng như đổ lửa giữa trời trưa oi bức… Người nhà cho biết, ông ở ngoài đồng để chuẩn bị cho vụ hè thu. Như nhiều nông dân khác, ông Lam ăn trưa ngay tại bờ ruộng để tiết kiệm thời gian.

Cha mất khi tui mới 3 tuổi, một mình mẹ làm ruộng nuôi mấy anh em khôn lớn nên từ nhỏ tôi đã phải theo mẹ ra ruộng. Khi ông cưới vợ, vốn liếng cũng được 3ha, sau đó tích cóp mua thêm được 3ha nữa. Mùa lũ năm 2000, một cán bộ trong vùng do lỗ lã với nghề lúa nên kêu bán một lúc 10ha, cho trả chậm.

Trầm ngâm một lát, ông kể tiếp: Cả 17 người trong gia đình tui (gồm con, cháu) đều sống nhờ vào số ruộng này. Ở vùng này, như gia đình tui là thuộc dạng nhiều đất. Sau nhiều năm làm lúa, tui nghiệm ra rằng hột lúa chỉ giúp nông dân không đói chứ không thể giúp thoát nghèo.

Xứ tui hầu như ai cũng nợ ngân hàng. Nhiều nông dân phải bán lúa non, hoặc bán ngay tại chân ruộng chứ không có cơ hội tích trữ để chờ giá lên vì còn phải lo trả nợ. Vừa trả nợ cũ lại phải tìm cách vay cho được nợ mới để đầu tư lên mảnh ruộng của mình.

Nông dân tụi tui gọi đây là “đảo nợ” chứ không phải “trả nợ”. Mang nợ ai cũng sợ, nhưng điều trớ trêu là nông dân nào nợ càng lớn thì lại là nông dân khá giả - bởi khá giả mới có sổ đỏ thế chấp ngân hàng. Còn nông nghèo, vay giỏi lắm cũng chỉ vài ba chục triệu đồng là hết!”.

Bán đất trả nợ

Đưa tay quẹt những giọt mồ hôi trên trán ông Lam đều giọng: Hầu hết nông dân có sổ đỏ đều vay ngân hàng để sản xuất theo kiểu ăn trước trả sau như thế. Trúng mùa, trúng giá một năm thì người dân có thể trả hết nợ.

Nhưng chỉ cần một năm huề vốn thì phải còng lưng nghèo suốt 3 năm – vì huề vốn tức không có lãi nên mọi chi tiêu trong gia đình đều phải vay mượn bên ngoài. Nông dân rất sợ mất uy tín với ngân hàng. Vì mất uy tín, mùa sau ngân hàng không cho vay lấy tiền đâu đầu tư sản xuất? Thế là nhiều gia đình đành bấm bụng đi vay nóng bên ngoài để trả nợ ngân hàng.

Ngay như gia đình ông, đã hai năm liên tiếp làm lúa thua lỗ hàng trăm triệu đồng, nên năm 2008 phải bấm bụng bán 0,6ha đất trả nợ ngân hàng. Theo lời ông Lam, hầu như đời sống của người nông dân không khá lên là mấy.

Thậm chí có khoảng 80% có dấu hiệu đi xuống – bởi trong nhà nhiều nông dân bây giờ đúng là có TV, xe máy Trung Quốc, nhưng những thứ đó bây giờ cũng chẳng có giá trị gì so với sổ đỏ đang nằm ở ngân hàng. Nếu ngân hàng làm căng và nông dân không vay nóng được để “đảo nợ”, dám chắc con số mất đất là rất lớn. Ngay như gia đình ông, tự cho mình vào diện 20% còn lại nhưng cũng phải bán đất 2 lần để trả bớt nợ…

Lão nông Lê Văn Lam trên đồng.

Nông dân luôn bị thiệt

Tui theo dõi báo, đài kỹ lắm. Dàn máy vi tính kết nối mạng cũng chỉ vài triệu đồng nên tui sắm luôn để theo dõi tin tức, giá lúa gạo xuất khẩu. Theo tui biết, với giá xuất khẩu mà mình đã ký với nước ngoài, giá quy ra lúa hiện nay phải từ 5.500 đồng/kg trở lên. Vậy mà “giá sàn” đưa ra chỉ có 4.000 đồng/kg là quá bất hợp lý.

Một điểm nữa mà tui cho rằng cực kỳ bất hợp lý là khoản “lãi 30%” mà nhà nước tính cho nông dân. Khoản lãi này dựa vào giá thành rồi tính. Nhưng giá thành hiện nay tính không sát vì chưa tính lãi vay, tiền thuê đất, lãi trả chậm vật tư nông nghiệp, tiền mua bao, mua lưới… Kể cả máy móc của người nông dân cũng phải có khấu hao. Nói thẳng ra, khoản lãi 30% nông dân có lẽ chỉ lời… trên giấy.

Ông Lam nói như tính toán: Cách tính giá thành rồi tính lãi như hiện nay mà “người ta” thường tính là bất ổn. Bởi điều kiện canh tác mỗi nơi mỗi khác, nếu cào bằng giá thành thì thiệt thòi cho những vùng đất xấu, kỹ thuật canh tác lạc hậu. Với cách tính giá thành rồi quy lãi như hiện nay, về lâu về dài không khuyến khích nông dân áp dụng khoa học kỹ thuật nữa, bởi khi anh ta áp dụng “ba giảm, ba tăng” theo như hướng dẫn của nhà khoa học thì giá thành hạ xuống, đồng lãi của anh ta cũng hạ theo là điều hết sức phi lý!

Ông Lam nói như xin: “Đừng “cho” rằng nông dân “lời”như thế mà tội cho nông dân, hãy xác định lại cho doanh nghiệp. Tui lấy ví dụ, mỗi kg lúa doanh nghiệp được lãi 500 đồng, phần còn lại để cho nông dân được hưởng, như vậy mới khuyến khích nông dân được. Tui đề nghị Chính phủ tùy vào giá trên thị trường mà quy định giá sàn mua lúa cho nông dân. Có như vậy, nông dân mới đỡ phần thiệt thòi, cuộc sống mới được cải thiện bởi họ sống chỉ nhờ vào cây lúa vốn quá bấp bênh…”.

Ngay như gia đình tôi, tự cho mình vào diện “kha khá” một chút nhưng cũng phải bán đất 2 lần để trả bớt nợ…

Hữu Danh