Hạn hán, nhà máy thủy điện kiêm vai trò... cấp nước

Theo kế hoạch vận hành hệ thống điện năm 2016 của Bộ Công thương, từ tháng 1 đến tháng 3.2016 sẽ chưa huy động sản lượng điện nào từ chạy dầu. Tuy nhiên, ngay trong tháng 1.2016, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) đã phải điều chỉnh kế hoạch phát điện, tức phải huy động nguồn nhiệt điện chạy dầu để giữ nước cho các nhà máy thủy điện phục vụ nhiệm vụ chống hạn và cấp nước cho hạ du.

Thủy điện sẽ xả nước 3 đợt cho sản xuất nông nghiệp

Ông Vũ Xuân Khu - Phó giám đốc Trung tâm Điều độ Hệ thống điện Quốc gia (A0) cho hay, việc cấp điện cho miền Nam trong năm 2016 có những khó khăn nhất định do nước về các hồ thuỷ điện tại khu vực này đạt thấp. Ngay trong tháng 1.2016, hệ thống đã bắt đầu chạy dầu với mục tiêu tích nước tối đa ở miền Nam và miền Trung, phục vụ khai thác nước cho hạ du theo yêu cầu của địa phương. Trong 10 ngày đầu, hệ thống đã huy động khoảng 26 triệu kWh điện từ chạy dầu.

Nguyên nhân khiến nhiệt điện dầu đã được huy động ngay trong tháng 1.2016 là bởi giữ nước hồ thủy điện cho các vùng hạ du và phục vụ sản xuất nông nghiệp trong điều kiện thời tiết bị ảnh hưởng của El Nino vẫn chưa kết thúc. Thực tế này, theo ông Khu đã khiến cho nhiệm vụ sản xuất điện của các nhà máy thủy điện trong năm 2016 được “đẩy” xuống dưới so với nhiệm vụ cấp nước cho hạ du.

Bà Đặng Thanh Mai - Phó giám đốc Trung tâm Khí tượng thuỷ văn Trung ương cho hay, El Nino sẽ còn tiếp tục duy trì trong những tháng đầu năm 2016 trước khi quay trở lại trạng thái trung tính vào dịp hè năm nay. El Nino khiến nguồn nước thiếu hụt từ 40-60% so với bình thường. Các hồ thủy điện ở khu vực miền Bắc có lượng nước về trung bình, trong khi từ Thanh Hoá đổ vào miền Nam gần như không có lũ. Các dãy sông ở miền Trung và Tây Nguyên như Sê san, Serepok, Đại Ninh, Đồng Nai gần như không có lũ, gây ra thiếu hụt lớn về lượng nước. “Việc khai thác điện của các nhà máy thuỷ điện do đó cũng thấp hơn bình thường và được đặt trọng tâm là vận hành để đáp ứng nhu cầu nước của khu vực hạ du (hiện đã có 26 hồ thuỷ điện đang thường xuyên vận hành để đáp ứng nước cho hạ du theo yêu cầu của địa phương)” - ông Khu cho biết.

Hiện cả nước có 81 nhà máy thủy điện (quy mô trên 30 MW) đang vận hành với tổng công suất lắp đặt là 15.570 MW, chiếm 40,4% tổng công suất đặt của hệ thống. Tổng dung tích hữu ích của các hồ chứa khi nước về đầy là 33,8 tỷ m3. Tuy nhiên trong số này theo ông Khu, chỉ có 43 nhà máy có hồ thuỷ điện có thể điều tiết nước (vừa sản xuất, vừa giữ được nước để điều tiết cung cấp cho hạ du và nông nghiệp những thời điểm không mưa) với tổng dung lượng nước nếu tích được đầy hồ là 33,01 tỷ m3. Cũng bởi tác động của El Nino, khô hạn và hạn hán nghiêm trọng đã diễn ra ở các tỉnh ven biển Trung bộ và khu vực Tây Nguyên, các sông ở Tây Nguyên có lưu lượng nước thấp hơn nhiều năm.

Nhận xét về thực tế EVN đã huy động nhiệt điện dầu để dành nước cho sản xuất nông nghiệp ở thời điểm này, Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải cũng cho rằng điện có nhiều cách để bù đắp được nhưng nước thì không cách gì. “Trước đây, các nhà máy thuỷ điện hầu như được thiết kế không phải đa mục tiêu nhưng nay hoạt động phải làm đa mục tiêu.Tức ngoài sản xuất điện còn cấp nước cho sản xuất nông nghiệp và sinh hoạt, chống hạn, đẩy mặn, đáp ứng những nhu cầu mới nẩy sinh vốn không có trong dự báo, chưa từng xuất hiện trong quá khứ” - Phó Thủ tướng nói.

Với thực tế dung tích hữu ích của các hồ thủy điện trên cả nước hiện là hơn 16 tỷ m3, trong khi tổng dung tích các hồ thuỷ lợi của cả nước chỉ có trên 1 tỷ m3 hay nước ngầm cũng không dồi dào, việc sử dụng các nhà máy thủy điện để làm nhiệm vụ thủy lợi, cấp nước cho hạ du đang ngày càng trở nên đại trà và cấp thiết.