Học giả Nguyễn Đình Đầu qua đời, hưởng thọ 104 tuổi

Nhà nghiên cứu Nguyễn Đình Đầu (sinh năm 1920 tại Hà Nội, ngụ tại quận 1, TP.HCM) là một học giả nghiêm túc, tận tụy trong lĩnh vực địa lý, lịch sử Việt Nam. Ông là tác giả của nhiều công trình nghiên cứu về lãnh thổ Việt Nam qua từng thời kỳ.

Học giả Nguyễn Đình Đầu đã từng là Bí thư (phụ tá) của ông Nguyễn Mạnh Hà, Bộ trưởng đầu tiên của Bộ Kinh tế - tiền thân của Bộ Công Thương ngày nay.

Sau khi học xong bậc Trung học, năm 1939, ông theo học trường Bách nghệ Hà Nội và tốt nghiệp tại đây vào năm 1941. Nguyễn Đình Đầu từng du học tại Pháp. Năm 1954, ông cùng các trí thức Việt Nam đến Thụy Sĩ gặp và vận động ủng hộ Phái đoàn Việt Nam, do Phó Thủ tướng Phạm Văn Đồng dẫn đầu, sang dự Hiệp định Genève, 1954. Từ năm 1955, ông về nước, sinh sống và làm việc tại Sài Gòn (nay là TP.HCM).

Học giả Nguyễn Đình Đầu có một bộ sưu tập bản đồ Việt Nam khổng lồ với hơn 3.000 tấm

Đầu năm 1955, ông về nước làm giáo sư sử địa tại Trường trung học Nguyễn Bá Tòng, Sài Gòn (Trường Bùi Thị Xuân ngày nay). Những năm 1960, ông bắt đầu công bố các công trình nghiên cứu của mình trên báo chí miền Nam và được giới nghiên cứu công nhận là một học giả uy tín. Bên cạnh đó, ông cũng là người tích cực đấu tranh cho hòa bình; ông được xem là "lực lượng thứ ba" (ôn hòa) trong chính trường miền Nam. Năm 1975, ông được Phó Tổng thống đặc trách hòa đàm Nguyễn Văn Huyền cử đến trại Davis để điều đình ngưng chiến.

Sau ngày đất nước thống nhất, ông đã dốc toàn lực, chuyên tâm nghiên cứu sâu về điền thổ, địa bạ thời Nguyễn - là những tài liệu quý mô tả ruộng đất Việt Nam cách đây đã hơn 200 năm, ghi lại diện tích từng làng, vị trí, cách sử dụng, chủ sở hữu của toàn bộ đất đai các làng xã Việt Nam, từ cực bắc Tổ quốc cho đến mũi Cà Mau.

Đặc biệt, sau hơn nửa thế kỷ nghiên cứu, học giả Nguyễn Đình Đầu có một bộ sưu tập bản đồ Việt Nam khổng lồ với hơn 3.000 tấm, trong đó có nhiều bản đồ cổ của nước ta, của Trung Quốc và nhiều nước phương Tây khẳng định chủ quyền của Việt Nam đối với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa. Tâm nguyện lớn nhất của ông hiện nay là sớm tổ chức được cuộc triển lãm kho bản đồ quý giá ấy.

Nguyễn Đình Đầu là tác giả của nhiều công trình quan trọng như 23 cuốn Địa bạ, Quân điền Bình Định, ba tập Tạp ghi Việt Sử Địa, Nguyễn Trường Tộ với triều đình Tự Đức, Việt Nam quốc hiệu và cương vực, Hoàng Sa - Trường Sa...

Năm 2022, ông ký kết ủy thác toàn bộ tác quyền cho Nhà xuất bản Trẻ. Được biết, sau khi tác giả qua đời, tiền tác quyền sẽ được chuyển vào Quỹ Văn hóa Sử Địa Nguyễn Đình Đầu do ông và gia đình sáng lập, quản lý. Theo người thân của ông, quỹ sẽ được trích để tài trợ, làm phần thưởng cho những nhà nghiên cứu trẻ về văn hóa, sử, địa.

Nhà nghiên cứu Nguyễn Đình Đầu từng vinh dự 2 lần nhận Giải thưởng Trần Văn Giàu, mà lần 2 là cho cụm tác phẩm Nghiên cứu địa bạ và ruộng đất triều Nguyễn thuộc Nam kỳ lục tỉnh (gồm 8 quyển).