Kiểm toán kiến nghị xử lý sai phạm trị giá 5.228 tỷ tại các dự án BT

Trong báo cáo gửi đến Quốc hội, Kiểm toán Nhà nước cho biết các dự án đầu tư theo hình thức BOT, BT có nhiều vi phạm nghiêm trọng, có khả năng gây thất thu ngân sách, người dân phải chịu phí cao.

Theo đó, năm 2019, Kiểm toán Nhà nước đã thực hiện kiểm toán 9 dự án BOT và 29 dự án BT tại các địa phương cho thấy còn hạn chế trong cơ chế, chính sách và quản lý đối với các dự án này.

 Xử lý 925 tỷ đồng của các dự án BOT 

Kết quả cho thấy Bộ Giao thông vận tải đã cho phép lập một số dự án BOT trước khi Chính phủ chấp thuận chủ trương dự án, không thực hiện quy trình lập, phê duyệt và công bố danh mục dự án BOT, phê duyệt dự án trước khi có báo cáo đánh giá tác động môi trường.

Với một số dự án, Bộ Giao thông vận tải cũng không công bố danh mục dự án, không tổ chức đấu thầu rộng rãi để lựa chọn nhà đầu tư và hầu hết chỉ định nhà thầu thi công, xác định sai tăng tổng mức đầu tư, thi công một số gói thầu trước khi lựa chọn nhà thầu.

Ngoài ra, công tác thu xếp vốn tín dụng của nhà đầu tư chưa đảm bảo quy định hợp đồng BOT hoặc chưa đảm bảo tiến độ thực hiện dự án góp vốn chủ sở hữu chậm xác định chi phí sửa chữa, duy tu trong phương án tài chính chưa đủ cơ sở và căn cứ pháp lý, chưa cập nhật chi phí sử dụng trạm thu phí không dừng theo hướng dẫn của Bộ Giao thông vận tải và Chính phủ.

Cụ thể, Kiểm toán Nhà nước phát hiện có dự án sử dụng nguồn vốn thu phí BOT để hoàn vốn cho hạng mục không thuộc dự án. Đó là Dự án BOT An Sương - An Lạc. Dự án này sử dụng nguồn vốn thu phí BOT để hoàn vốn cho hạng mục cầu Tân Kỳ Tân Quý không thuộc trên tuyến đường dự án với tổng mức đầu tư 312 tỷ đồng. Đến 31/12/2018, chi phí đầu tư đã thanh toán cho hạng mục này 91 tỷ đồng, tổng vốn thanh toán 103 tỷ đồng.

Một số lập thiết kế - dự toán còn sai sót, như dự án mở rộng xa lộ Hà Nội và quốc lộ 1, đoạn từ ngã ba trạm 2 cũ đến nút giao Tân Vạn 22,186 tỷ đồng; dự án Đầu tư xây dựng đoạn qua thị xã Ninh Hòa (km0 - Km2+897), cải tạo nâng cấp tuyến quốc lộ 26 đoạn km 3+411 km 15+350 (tỉnh Khánh Hòa), đoạn km84+300 - Km88+383, km 91+383 - Km98+800, Km101+800 - Km112+800 (tỉnh Đắk Lắk) và thảm bê tông nhựa một số đoạn tuyến quốc lộ 26 cũ trên địa bàn tỉnh Khánh Hòa và tỉnh Đắk Lắk 1,063 tỷ đồng.

Dự án cải tạo nâng cấp luồng sông Sài Gòn đoạn từ cầu đường sắt Bình Lợi tới cảng Bến Súc 3,8 tỷ đồng; cao tốc Trung Lương - Mỹ Thuận giai đoạn 1 (kiểm toán đợt 1 sai dự toán 36,7 tỷ đồng, kiểm toán đợt 2 sai dự toán 21,3 tỷ đồng).

Bên cạnh đó, một số Dự án vẫn có hiện tượng xác định tăng tổng mức đầu tư, như dự án Đầu tư xây dựng tuyến đường bộ ven biển đoạn qua địa bàn TP.Hải Phòng và 9 km trên địa bàn tỉnh Thái Bình tăng 45,4 tỷ đồng; cao tốc Trung Lương - Mỹ Thuận giai đoạn 1 (kiểm toán đợt 2) tăng 61,9 tỷ đồng; dự án cải tạo nâng cấp luồng sông Sài Gòn, đoạn từ cầu đường sắt Bình Lợi tới cảng Bến Súc tăng 7,7 tỷ đồng…

Các dự án BOT vẫn có hiện tượng chậm tiến độ so với kế hoạch, như cao tốc Trung Lương - Mỹ Thuận giai đoạn 1 chậm 5 tháng, nâng cấp quốc lộ 1A đoạn An Sương - An Lạc chậm 5 tháng...

Kết quả, qua kiểm toán các dự án BOT trong năm 2019, Kiểm toán Nhà nước kiến nghị xử lý 925 tỷ đồng, trong đó thu hồi và giảm thanh toán 288,3 tỷ đồng, xử lý khác 618 tỷ đồng, các khoản thuế phải thu và thu hồi khác 19.428 tỷ đồng.

Kết quả kiểm toán cũng giảm thời gian thu phí hoàn vốn của 7/9 dự án 56,4 năm so với phương án ban đầu. Trong đó dự án cầu Hoà Trung giảm 15,8 năm; dự án cầu Chà Là giảm 13,9 năm; dự án Đầu tư xây dựng tuyến đường bộ ven biển đoạn qua địa bàn TP.Hải Phòng và 9 km trên địa bàn tỉnh Thái Bình 1 năm.

Dự án Đầu tư xây dựng và nâng cấp mở rộng 4 đoạn tuyến quốc lộ 60 nối cầu Rạch Miễu đến cầu Cổ Chiên thuộc địa bàn tỉnh Bến Tre 7 năm; dự án Đầu tư xây dựng công trình cải tạo, nâng cấp luồng sông Sài Gòn đoạn từ cầu đường sắt Bình Lợi tới cảng Bến Súc 7,5 năm; dự án BOT cải tạo, nâng cấp quốc lộ 1A đoạn An Sương - An Lạc 6,3 năm; dự án Đầu tư xây dựng đoạn qua thị xã Ninh Hòa và cải tạo quốc lộ 26 tỉnh Khánh Hòa 4,9 năm.

Kiến nghị xử lý 5.228 tỷ đồng 29 dự án BT

Bên cạnh đó, kiểm toán 29 dự án BT tại các địa phương, Kiểm toán Nhà nước cũng phát hiện nhiều sai sót. Hầu hết các dự án BT và các dự án đối ứng đều chậm tiến độ so với hợp đồng; giao đất cho Nhà đầu tư thanh toán dự án chưa phù hợp quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất; giao đất cho nhà đầu tư thực hiện dự án đối ứng không qua đấu giá theo quy định của Luật Đất đai 2013; xác định đơn giá đất chưa phù hợp; xác định giá đất để giao cho NĐT tại một số dự án còn tồn tại, bất cập. 

Kiểm toán Nhà nước phát hiện tại Hà Nội, các dự án xác định tổng mức đầu tư ban đầu lớn hơn nhiều so với giá trị thực tế triển khai. Cụ thể, dự án xây dựng tuyến đường từ đê Ngọc Thụy đến khu đô thị mới Thượng Thanh giảm dự toán 69,2 tỷ đồng, chi phí đền bù giải phóng mặt bằng giảm 754,3 tỷ đồng...

Có địa phương ký hợp đồng chưa đúng quy định, không đảm bảo nguyên tắc ngang giá. Tại tỉnh Khánh Hòa, Dự án hệ thống tuyến đường nhánh (giai đoạn 2) khu du lịch bắc bán đảo Cam Ranh, Quyết định dự kiến giao quỹ đất thanh toán hoàn vốn cho nhà đầu tư với giá trị 1.100 tỷ đồng (tính theo đơn giá 459.000 đồng/m2) để thanh toán cho hợp đồng BT với giá trị 312 tỷ đồng là chưa đảm bảo nguyên tắc ngang giá theo quy định tại khoản 3, Điều 3, Quyết định số 23/2015/QĐ-TTg.

Kết quả kiểm toán cũng cho thấy việc phê duyệt điều chỉnh một số nội dung không đúng quy định và còn sai sót. Điển hình là Dự án xây dựng đường kết nối với cầu Phú Mỹ. Dự án này có tổng mức đầu tư điều chỉnh tăng chưa đúng 226 tỷ đồng, trong đó có lý do tính sai thời điểm giá gốc của chi phí bù giá nguyên, nhiên, vật liệu; sai đơn giá quyết toán của khối lượng hoàn thành...

Kết quả kiểm toán 29 dự án BT, Kiểm toán nhà nước kiến nghị xử lý 5.228 tỷ đồng, trong đó có dự án tỉ lệ xử lý lớn (chiếm 25%) so với giá trị được kiểm toán.