Kinh tế khó phục hồi vì lạm phát, Châu Âu bắt đầu "quay lưng" với Ukraine

Khi lạm phát tăng, sự hỗ trợ của châu Âu dành cho Ukraine có thể lung lay?

Kể từ thời điểm chiến sự Nga - Ukraine diễn ra vào cuối tháng 2, các nhà lãnh đạo châu Âu đã thể hiện một mặt trận thống nhất chống lại Tổng thống Nga Vladimir Putin. Nhưng hơn 250 ngày sau, khi mùa đông bắt đầu và lạm phát gia tăng, quyết tâm của họ sẽ được thử thách khi công chúng lo lắng về tác động của một cuộc chiến sự kéo dài.

Theo các nhà phân tích, sự đoàn kết và cam kết của châu Âu đối với Kyiv sẽ được kiểm chứng vào mùa đông này, và kể cả Hoa Kỳ cũng có thể có ảnh hưởng.

Moscow đã vũ khí hóa các nguồn năng lượng mà châu Âu phụ thuộc rất nhiều. Khi họ cố gắng loại bỏ khí đốt của Nga, các quốc gia châu Âu đang gấp rút tìm kiếm các giải pháp thay thế và các chiến lược tiết kiệm năng lượng.

Điển hình là câu chuyện Đức hoãn đóng cửa các nhà máy điện hạt nhân, chính phủ Séc đổi các bóng đèn cũ trong văn phòng sang các nguồn bóng LED ít tiêu thụ điện năng hơn.

Các nước châu Âu cũng đã đạt và vượt mục tiêu tháng 11 là lấp đầy ít nhất 80% các kho dự trữ khí đốt tự nhiên. Tuy nhiên, những tháng lạnh giá sắp tới có thể tạo điều kiện thích hợp để Putin gián tiếp gây ra bất ổn và kiểm tra sự ủng hộ của châu Âu đối với Ukraine.

Rafael Loss, chuyên gia an ninh EU tại Hội đồng Đối ngoại Châu Âu, nói với tờ Al Jazeera rằng, mặc dù có mức lưu trữ khả thi, nhưng châu Âu vẫn cần dòng khí đốt tự nhiên ổn định, ngay cả khi bị phân đoạn dòng chảy khí đốt chạy qua các đường ống bên dưới Ukraine.

Loss cho biết: "Nếu những điều này bị gián đoạn, chẳng hạn như do phá hoại, thì việc phân bổ năng lượng với những hậu quả đáng kể đối với các hộ gia đình và các ngành công nghiệp có thể trở nên thảm khốc". Mùa đông năm tới dự kiến sẽ còn khó khăn hơn khi nguồn cung mới từ Bắc Mỹ, Vùng Vịnh và Na Uy không thể bù đắp hoàn toàn hàng khí đốt nhập khẩu từ Nga.

Trong khi đó, ông Putin dự đoán rằng những người tị nạn Ukraine sẽ tràn sang các nước láng giềng để thoát khỏi những gì sắp tới sẽ là một mùa đông cực kỳ lạnh giá ở đất nước bị chiến sự tàn phá, Loss cho biết. Kể từ giữa tháng 10, Nga đã đổi mới nỗ lực chiến sự, tấn công Ukraine bằng các đợt không kích và làm hư hại 30% các cơ sở năng lượng của nước này.

"Nếu Nga thành công trong việc thúc đẩy bất ổn xã hội thông qua cuộc chiến năng lượng, cuộc khủng hoảng di cư và chiến dịch sai lệch thông tin tràn lan... những điều này có thể khiến sự ủng hộ của châu Âu với Ukraine giảm dần, tất nhiên đó là mục tiêu của Nga", Loss nói và khẳng định thêm rằng cho đến nay, ủng hộ Ukraine vẫn là một ưu tiên trên toàn khối.

Cựu Thủ tướng Ý Mario Draghi đã gióng lên hồi chuông cảnh báo tương tự này vào tháng 9. Ông tuyên bố: "Chi phí năng lượng ngày càng tăng đe dọa sự phục hồi kinh tế, hạn chế sức mua của các gia đình, làm tổn hại năng lực sản xuất của các ngành công nghiệp của chúng ta, và có thể làm giảm cam kết của các nước chúng ta đối với Ukraine", ông nói tại Đại hội đồng LHQ.

Khi các chính phủ châu Âu cam kết viện trợ tài chính và quân sự nhiều hơn cho Ukraine trong khi tiền tiết kiệm của công dân họ dần cạn kiệt trước chi phí cuộc sống ngày càng gia tăng, sự tức giận trong lòng công chúng ngày càng gia tăng.

Hôm 6/11, lạm phát ở khu vực đồng euro đạt đỉnh kỷ lục mới, đạt 10,7%. Vào đầu tháng 11 năm ngoái, mức này chỉ là 4,1%.

Trong những tuần qua, các cuộc biểu tình đã nổ ra từ Pháp đến Romania, với việc người lao động yêu cầu mức lương tốt hơn để bắt kịp với chi phí gia tăng. Ở Đức, những người biểu tình kêu gọi chính phủ của họ quay đầu trong chính sách tài khoa, vì chi phí nhiên liệu và thực phẩm trở nên không thể chi trả được đối với nhiều người.

Điều tồi tệ nhất có thể vẫn chưa đến!

Capucine May, một nhà phân tích châu Âu tại Verisk Maplecroft cho biết: "Chúng tôi dự báo rằng tình trạng bất ổn sẽ tăng lên khi lạm phát được dự báo sẽ tiếp tục ở mức cao. Vào tháng 9, công ty tình báo rủi ro của cô đã báo cáo rằng tình trạng bất ổn dân sự đang gia tăng ở 101 quốc gia, do chi phí sinh hoạt tăng".

Nhưng trong khi sự bất bình âm ỉ ở các nước ủng hộ Ukraine, viện trợ cho Kyiv "hiện chưa phải là động lực chính dẫn đến tình trạng bất ổn", bà May nói.

Nhưng Niklas Balbon, một cộng sự nghiên cứu tại Viện Chính sách Công Toàn cầu (GPPi) cho biết, mặc dù vậy, việc hỗ trợ viện trợ thêm cho Ukraine là rất mong manh.

"Trừ khi các chính phủ châu Âu giải quyết hiệu quả lạm phát do chiến tranh gây ra và khó khăn về kinh tế xã hội, còn không sự phản đối của công chúng đối với việc hỗ trợ thêm cho Ukraine có thể sẽ gia tăng".

Trong những tuần gần đây, châu Âu đã chứng kiến những tác động chóng mặt của biến động kinh tế. Chính phủ của Liz Truss ở Vương quốc Anh tồn tại trong 44 ngày - nội các ngắn nhất trong lịch sử Anh - sau khi kế hoạch ngân sách thảm hại của bà làm chao đảo các thị trường tài chính và đẩy đồng bảng Anh xuống mức thấp kỷ lục.Và ở EU, những rạn nứt trong công chúng đang xuất hiện.

Một báo cáo tháng 10 từ IFOP, một nhà thăm dò quốc tế, cho thấy sự ủng hộ của công chúng Pháp đối với các lệnh trừng phạt chống Nga đã giảm xuống còn 67% trong tháng 10 từ mức 71% vào tháng 3, trong khi ở Đức, nó giảm xuống 66% từ mức 80%. Tại Ý, một cuộc khảo sát gần đây do cuộc thăm dò IPSOS thực hiện cho thấy rằng sự ủng hộ dành cho Ukraine đã giảm từ 57% xuống còn 43%.

Trong khi Nathalie Tocci, giám đốc Viện nghiên cứu các vấn đề quốc tế (IAI) có trụ sở tại Rome tin rằng, cảm giác mệt mỏi vì chiến tranh ngày càng trầm trọng hơn do khủng hoảng kinh tế, xu hướng này là không quan trọng về mặt chính sách. Bà nói: "Có thể giảm hỗ trợ quân sự, nhưng ngay cả khi đó, quốc gia thực sự tạo ra sự khác biệt là Mỹ, chứ không phải châu Âu".

Ukraine có nguy cơ khiến đồng minh "mệt mỏi" nếu từ chối đàm phán với Nga

Các quan chức Mỹ được cho là đã cảnh báo riêng với chính phủ Ukraine rằng, họ cần đưa ra dấu hiệu cởi mở trong đàm phán với Nga.

Họ đồng cảnh báo rằng, "sự mệt mỏi giữa Ukraine và các đồng minh có thể trở nên tồi tệ hơn nếu Kyiv tiếp tục không tham gia đàm phán với Nga", tờ Washington Post đưa tin. Các quan chức Mỹ nói với tờ báo rằng, lập trường của Ukraine về các cuộc đàm phán với Nga đang trở nên mỏng manh, ít cơ hội trong khi đó các đồng minh đang lo lắng về tác động kinh tế do một cuộc chiến kéo dài.

Tổng thống Ukraine, Volodymyr Zelenskiy, cho biết Ukraine chỉ sẵn sàng tham gia đàm phán với Nga nếu quân đội của họ rời khỏi tất cả các khu vực của Ukraine, bao gồm Crimea và các khu vực phía đông của Donbas, trên thực tế do Nga kiểm soát kể từ năm 2014, và những binh lính, quan chức Nga phạm tội ở Ukraine phải đối mặt với phiên tòa.

Zelenskiy cũng nói rõ rằng, ông sẽ không tổ chức các cuộc đàm phán với giới lãnh đạo hiện tại của Nga. Tháng trước, ông đã ký một sắc lệnh quy định rằng Ukraine sẽ chỉ đàm phán với một tổng thống Nga kế nhiệm Vladimir Putin.

Cho đến nay, Mỹ đã viện trợ cho Ukraine 18,9 tỷ USD (16,6 tỷ bảng Anh) và sẵn sàng cung cấp nhiều hơn, đồng thời tuyên bố sẽ hỗ trợ Ukraine trong thời gian cần thiết. Tuy nhiên, các đồng minh ở châu Âu, châu Phi và châu Mỹ Latinh lo ngại về căng thẳng mà cuộc chiến đang ảnh hưởng đến giá năng lượng và lương thực cũng như chuỗi cung ứng toàn cầu. Một quan chức Mỹ cho biết: "Sự mệt mỏi với Ukraine là điều có thật đối với một số đối tác của chúng tôi".

Các quan chức Mỹ đã yêu cầu Kyiv phát tín hiệu cởi mở đàm phán hơn không phải để thúc đẩy Ukraine tiến tới bàn đàm phán ngay lập tức, mà để duy trì sự ủng hộ của các đồng minh liên quan.

Đối với các quan chức Ukraine, yêu cầu của Mỹ đồng nghĩa với việc từ bỏ những lời hùng biện trong nhiều tháng về sự cần thiết phải có một thất bại quân sự của Nga để đảm bảo an ninh của Ukraine trong dài hạn - một thông điệp gây tiếng vang mạnh mẽ đối với người dân Ukraine, những người không hề sợ Nga cố gắng một lần nữa để nắm bắt đất nước trong tương lai.

Những hành động tàn bạo, cái chết và sự tàn phá do cuộc tấn công của Nga đã khiến nhiều người Ukraine không thể đàm phán, đặc biệt khi tâm trạng ở Ukraine đang rất phấn chấn sau một chuỗi thành công trên chiến trường ở các khu vực phía đông bắc Kharkiv và nam Kherson.

Bất chấp những lời hùng biện mạnh mẽ, việc mất đi sự ủng hộ của đồng minh có thể gây ra hậu quả đối với Ukraine, đặc biệt là về các lệnh trừng phạt. Nhà ngoại giao kỳ cựu Alexander Vershbow nói với tờ báo rằng, "nếu các điều kiện trở nên thuận lợi hơn cho các cuộc đàm phán, tôi không nghĩ chính quyền Hoa Kỳ sẽ bị động".

Các quan chức Nga cho biết, Kyiv đang chuẩn bị thực hiện một cuộc tấn công thứ hai để chiếm lại nhiều vùng Kherson bị chiếm đóng. Việc Ukraine nắm kiểm soát các vùng này đang có giá trị biểu tượng và hậu cần to lớn đối với Ukraine, tất nhiên Nga muốn giành khu vực này đảm bảo nguồn cung cấp nước cho Crimea cũng như cầu nối đất liền với Nga. Trong một tuyên bố trên Telegram, chính quyền Kherson cho biết nguồn cung cấp điện và nước đã ngừng hoạt động sau khi "một cuộc tấn công khủng bố" làm hư hỏng ba đường dây điện ở khu vực bị chiếm đóng.

Kirill Stemousov, quan chức của Nga tuần trước cho biết các lực lượng Nga có thể sẽ rút về bờ đông của thành phố Kherson, sau khi chính quyền Ukraine chiếm đóng hạ lá cờ Nga khỏi tòa nhà chính quyền khu vực, và được cho là đã chuyển đến một văn phòng ở bờ đông.

Các sự kiện sau một cuộc di tản hàng loạt của binh sĩ Nga tại Kherson bị chiếm đóng, làm dấy lên tin đồn rằng người Nga có thể sẽ rút lui.

Tuy nhiên, các lực lượng Nga đang củng cố các vị trí của họ và người phát ngôn của Bộ chỉ huy miền nam Ukraine, Natalia Humeniuk, mô tả đây là một mưu mẹo để lôi kéo Ukraine vào trận chiến. Các báo cáo chiến trường gần đây của BBC từ phía Ukraine ở chiến tuyến Kherson, cho thấy lực lượng của Kyiv có thể vẫn còn thiếu các thiết bị cần thiết.

Trong tháng đầu tiên của cuộc chiến, Ukraine và Nga đã tổ chức các cuộc đàm phán, trong đó Ukraine hứa sẽ giữ thái độ trung lập để đổi lấy việc trả lại các vùng lãnh thổ của mình. Nhưng Nga kêu gọi Ukraine công nhận các vùng lãnh thổ đã sáp nhập và công nhận "phi quân sự hóa" Ukraine - những điều khoản mà Ukraine và các đồng minh phương Tây của họ không coi trọng.

Hiện tại, Mỹ cho biết họ đồng ý với quan điểm của Ukraine. Một quan chức Mỹ nói với tờ Reuters về báo cáo cho biết: "Điện Kremlin tiếp tục leo thang cuộc chiến này. Điện Kremlin đã thể hiện sự không sẵn sàng tham gia nghiêm túc vào các cuộc đàm phán kể từ trước khi họ tiến hành cuộc xâm lược toàn diện vào Ukraine".

Trước mắt, Putin đã thực hiện các bước để định hướng lại nền kinh tế Nga cho nỗ lực chiến tranh Ukraine, trong một dấu hiệu khác, ngoài việc huy động, rằng Nga đang chuẩn bị cho chặng đường dài.

Vào tháng 10, Putin đã thành lập một cơ quan chính phủ có ảnh hưởng, hội đồng điều phối, để điều phối nguồn cung cấp cho quân đội. Cơ quan này đã được giao nhiệm vụ chuyển đổi các nền kinh tế khu vực của Nga để họ có thể đối phó với các nhu cầu của quân đội Nga ở Ukraine.

Động lực mới của Nga để trang bị và bổ sung quân đội là một phần của chiến lược hai mũi nhọn được thiết kế để giành lại lợi thế trên chiến trường, và tuyên bố chiến thắng rất được mong đợi trước Kyiv.

Phần thứ hai của chiến lược liên quan đến việc vô hiệu hóa Ukraine ở hậu phương. Trong tháng trước, Nga đã nhắm mục tiêu một cách có hệ thống vào cơ sở hạ tầng năng lượng quan trọng của Ukraine. Hàng chục nhà máy điện, trạm biến áp và các bộ phận khác trong hệ thống năng lượng của Ukraine đã bị hư hại nghiêm trọng do các cuộc tấn công liên tiếp của Nga. Chính quyền Ukraine đã ban hành báo cáo các đợt cắt điện theo lịch trình trên toàn quốc để ổn định lưới điện.

Volodymyr Kudrytskyi, người đứng đầu công ty năng lượng quốc gia Ukraine, Ukrenergo, nói với tờ Guardian rằng Nga đang cố gắng phá hủy lĩnh vực năng lượng của Ukraine. Ông cho biết tình hình rất nguy cấp vì không thể sửa chữa lưới điện nhanh. Ông nói: "Nếu các cuộc tấn công của Nga tiếp tục, thời gian mất điện sẽ ngày càng lâu hơn và lâu hơn".

Huỳnh Dũng- Theo Theguardian/CFR