Lúa rẫy

Từ xa xưa, đồng bào dân tộc S’tiêng, dân tộc Khmer ở Bình Phước có truyền thống trồng lúa rẫy. Đối với bà con, lúa rẫy không đơn thuần là cây lương thực để duy trì cuộc sống mà còn ẩn chứa một nét đẹp văn hóa cần gìn giữ.

Đến nay, nhiều người dân của huyện miền núi Khánh Vĩnh, tỉnh Khánh Hòa vẫn còn lưu giữ phong tục ăn mừng đầu lúa mới và đã thấm sâu vào đời sống, sinh hoạt, tâm linh của người Raglai.

Trải qua hàng trăm năm, bà con vùng đồng bào dân tộc, trong đó có cộng đồng người Raglai huyện miền núi Khánh Vĩnh (Khánh Hòa) vẫn quyết tâm gìn giữ, bảo quản giống lúa rẫy, một giống lúa bản địa mà bà con quen gọi hạt "ngọc trời".

3.000 giống lúa mùa, lúa rẫy và lúa cao sản đang được "đông lạnh" âm 5 độ C tại Trường Đại học Cần Thơ. Việc "đông lạnh" giống lúa xa xưa nhằm giúp duy trì sự sống của các giống lúa trong thời gian dài, trong đó có các giống lúa được sưu tầm gần 50 năm trước.

Vào những ngày cuối tháng 11 này, hạt lúa trên những quả đồi ở xã Krông Nô (huyện Lắk, tỉnh Đắk Lắk) đã to tròn, chắc nịch, vàng ươm. Nhưng kỳ lạ là đồng bào dân tộc M’nông nơi đây không dùng liềm hay máy để gặt lúa mà phải tuốt bằng đôi tay trần. Và trước khi thu hoạch lúa phải cúng thần linh.

Gieo trồng theo kiểu “giao cho trời”; hạt rời và có vị ngọt, bùi rất riêng biệt khi nấu chín; diện tích trồng không nhiều… nên lúa rẫy được xem là đặc sản, “ngọc trời” của người thiểu số ở miền núi Quảng Ngãi. Vì vậy giá bán của gạo này luôn cao hơn gấp 2-3 lần/kg so với cùng loại trồng ở đồng bằng.

Không như lúa ở đồng bằng, lúa rẫy khi nấu chín hạt rời và có vị ngọt, bùi rất riêng biệt; diện tích trồng ít và theo kiểu “giao cho trời” nên được xem là 1 đặc sản, là thứ “ngọc trời” của đồng bào thiểu số miền núi Quảng Ngãi. Hiện giá bán của loại gạo này cao gấp 2-3 lần/kg so với lúa nước trồng ở đồng bằng.

Trọn ngày, người nhanh tay cũng chỉ tuốt được chừng 3 gùi (khoảng 40kg). Mùa tuốt lúa bởi vậy có thể kéo dài tới cả tháng. Thế nhưng chẳng ai sốt ruột, chẳng ai nghĩ tới cách làm khác. Với đồng bào cắt ngang thân lúa như người Kinh là cắt rời hồn lúa; đập lúa là làm làm đau hồn lúa, thần lúa sẽ sợ hãi bỏ đi

Là một trong những loại nông sản sạch 100%, lúa rẫy của đồng bào thiểu số ở miền núi Quảng Ngãi còn có vị ngọt bùi rất riêng biệt nên hiện trở thành đặc sản, với giá bán cao hơn gần gấp 3 lần so với cùng loại trồng ở đồng bằng.

Khắp bản làng người Cor ở huyện vùng cao Tây Trà, Trà Bồng đang vui mùa lúa rẫy mới. Những hạt lúa được gửi vào lòng đất, ngậm hạt sương sa của trời, đã trở thành những ruộng lúa rẫy vàng ươm, trĩu hạt trên sườn núi cheo leo.