“Mở” chính sách, vẫn quản lý chặt nguồn gốc lâm sản

Khó khăn trong xác nhận nguồn gốc gỗ

Có một thực tế hiện nay là các doanh nghiệp có các sản phẩm xuất khẩu có sử dụng gỗ rừng trồng đang gặp phải khó khăn trong việc hoàn thuế giá trị gia tăng.

Nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này là do các ách tắc trong việc xác định nguồn gốc gỗ rừng trồng và tính pháp lý trong các giao dịch ở các khâu trung gian trong chuỗi cung. Ách tắc này xảy ra bởi một số diện tích rừng hiện còn thiếu các bằng chứng pháp lý về nguồn đất đai - ví dụ đất còn thiếu sổ đỏ, đất có tranh chấp, diện tích đất trên sổ khác với diện tích thực tế, đất mua đi bán lại giữa các bên theo hình thức không chính thống, chưa sang tên đổi chủ chính thức…

Ách tắc cũng xảy ra khi các bên tham gia khâu trung gian của chuỗi không thực hiện đúng với các quy định hiện hành về hồ sơ lâm sản và trách nhiệm về thuế trong các giao dịch của mình. Kết quả là một số doanh nghiệp xuất khẩu phải tìm cách hợp pháp hóa đầu vào nguyên liệu của mình. Một số doanh nghiệp tắc trong việc xin hoàn thuế.

Năm 2018, Bộ NNPTNT ban hành Thông tư 27 quy định về quản lý truy xuất nguồn gốc lâm sản. Nhìn chung, thông tư đi theo hướng đưa ra các quy định thông thoáng về chuỗi cung ứng gỗ rừng trồng trong nước, bao gồm từ khâu khai thác tới khâu cuối cùng của chuỗi.

Tuy nhiên tính hợp pháp của gỗ rừng trồng trong chuỗi cung không chỉ ràng buộc bởi Thông tư 27 của Bộ NNPTNT mà còn phụ thuộc vào các khâu trung gian tham gia chuỗi cung thực hiện các nghĩa vụ pháp lý của mình ra sao, đặc biệt là các trách nhiệm về thuế được quy định trong các thông tư của Bộ Tài chính, đặc biệt là Thông tư 40 về hướng dẫn thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập cá nhân.

Tạo chính sách thông thoáng

Giữa tháng 8/2022, Tổng cục Lâm nghiệp dự thảo Thông tư thay thế Thông tư số 27/2018/TT-BNNPTNT ngày 16/11/2018 của Bộ NNPTNT về quản lý, truy xuất nguồn gốc lâm sản, đồng thời xin ý kiến rộng rãi của các bộ, ban, ngành, hiệp hội liên quan.

Tại Hội thảo góp ý dự thảo Thông tư về quản lý, truy xuất nguồn gốc lâm sản, ông Đỗ Xuân Lập, Chủ tịch Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam cho rằng, việc tạo thông thoáng trong quản lý, truy xuất nguồn gốc lâm sản đang là vấn đề được quan tâm, nhất là trong bối cảnh thông tư thay thế Thông tư 27 đang được soạn thảo.

Ông Bùi Chính Nghĩa - Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Lâm nghiệp cho biết, mục tiêu hàng đầu của thông tư mới là tạo sự thông thoáng cho việc quản lý, truy xuất nguồn gốc lâm sản. Bên cạnh đó, thông tư mới cần đảm bảo tính hài hòa với các quy định của quốc tế.

"Dự thảo thông tư mới gồm 7 chương 40 điều và 3 phụ lục, trọng tâm là quản lý sản phẩm gỗ khai thác theo chuỗi. Dưới sự chỉ đạo, hướng dẫn từ Bộ NNPTNT, ngành lâm nghiệp chủ trương quản lý chặt gỗ rừng tự nhiên, gỗ nhập khẩu, đồng thời khuyến khích xây dựng thương hiệu để truy xuất, quản lý gỗ bền vững"- ông Nghĩa nói.

Đóng góp ý kiến vào dự thảo Thông tư sửa đổi, TS Tô Xuân Phúc - chuyên gia phân tích chính sách của Tổ chức Forest Trend - cho rằng, về xác minh nguồn gốc gỗ, chính quyền địa phương cần xác nhận tính hợp pháp của chủ hộ dựa trên các diện tích đất trồng trong ngắn hạn.

Trong dài hạn, cơ quan quản lý cần thực hiện cấp sổ, điều chỉnh sai sót giữa sổ và thực địa, và hợp pháp hóa những diện tích canh tác lâu năm. Bởi đây không chỉ đơn thuần là việc của chủ rừng, mà còn là minh bạch hóa nguồn đầu vào cho một ngành xuất khẩu tỷ USD.

Về việc sửa đổi chính sách thuế, theo ông Tô Xuân Phúc, nhiều bên tham gia chuỗi sản xuất gỗ là các hộ nhỏ lẻ, hoạt động phi chính thức có doanh thu thấp hơn 1 tỷ đồng/năm, nhưng hiện họ phải chịu mức thuế khoán 1%. Con số này nên về 0% để tạo động lực sản xuất cho người dân.

Cũng theo ông Tô Xuân Phúc, Chính phủ đang thực hiện việc sửa đổi khung pháp lý có liên quan tới tính hợp pháp của gỗ. Cụ thể Tổng cục Lâm nghiệp hiện đóng vai trò đầu mối trong việc sửa đổi, bổ sung Thông tư 27/2018/TT-BNNPTNT quy định về tính hợp pháp của gỗ nguyên liệu rừng trồng. Chính phủ cũng đã đồng ý phương án sửa đổi Nghị định 102/2020/NĐ-CP quy định hệ thống đảm bảo tính hợp pháp của gỗ. 

Việc hiểu rõ thực trạng về tính pháp lý của nguồn gỗ nguyên liệu rừng trồng trong nước này có vai trò rất quan trọng. Đây là nền tảng để xây dựng các kiến nghị chính sách sát với thực tiễn. Chính sách thông thoáng góp phần thúc đẩy sự tuân thủ pháp luật của các bên tham gia chuỗi cung, tạo chuỗi minh bạch và hợp pháp.