Giá gỗ nhập khẩu tăng cao, Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam bày cách chủ động hàng trong nước

Cần chủ động được nguồn gỗ nguyên liệu đầu vào

Chủ tịch Hiệp hội gỗ và Lâm sản Việt Nam cho biết, thống kê gỗ nhập khẩu từ Tổng cục Hải quan cho thấy chỉ trong vòng 3 tháng đầu 2022, giá gỗ thông tròn nhập khẩu đã tăng 52%, gỗ thông xẻ nhập khẩu tăng 38%, gỗ sồi xẻ tăng 36%. 

Bên cạnh đó, thời gian nhập khẩu kéo dài dẫn đến các doanh nghiệp phải chậm các hoạt động sản xuất. Các yếu tố này đang trực tiếp làm giảm lợi thế cạnh tranh của ngành.

Ông Đỗ Xuân Lập cho rằng: Bài toán cần thiết hơn bao giờ hết đặt ra cho ngành hiện nay là làm thế nào Việt Nam cần chủ động được nguồn gỗ nguyên liệu đầu vào, tiến tới thay thế nguồn gỗ nhập khẩu hiện đang ở con số 5-6 triệu m3 mỗi năm như hiện nay. 

Làm thế nào để Việt Nam có thể phát triển được nguồn gỗ nguyên liệu trong nước là gỗ lớn, có chất lượng, đa dạng về chủng loại loài và bền vững? Đây là những câu hỏi hết sức cấp thiết mà ngành cần phải giải quyết trong thời gian tới nếu chúng ta muốn giữ vững lợi thế cạnh tranh của ngành.

"Chính phủ Việt Nam ưu tiên, khuyến khích việc phát triển gỗ rừng trồng là gỗ lớn, có chứng chỉ bền vững. Điều này đã thể hiện rõ trong Chiến lược Phát triển ngành lâm nghiệp giai đoạn 2020 -2030 và tầm nhìn tới 2050, cũng như trong Đề án phát triển bền vững ngành chế biến gỗ vừa được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt vào tháng 3 vừa qua.

Bên cạnh các cơ chế chính sách kể trên, các doanh nghiệp trong ngành cũng vô cùng nỗ lực trong việc tìm kiếm cơ hội tham gia trực tiếp vào chuỗi cung trồng rừng gỗ lớn, có chứng chỉ. 

Chúng ta đã thấy các mô hình doanh nghiệp thuộc Tổng công ty Lâm nghiệp Việt Nam VINAFOR đã có những diện tích rừng đạt FSC, các doanh nghiệp như Woodsland, NAFOCO, Scancia Pacific kết hợp với các hộ trồng rừng ở Tuyên Quang, Yên Bái, Thanh Hóa, Đồng Nai, v.v. đã đạt chứng chỉ FSC. 

"Nhiều doanh nghiệp, bao gồm cả một số doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài như Biomass Fuel Việt Nam cũng đang nỗ lực liên kết phát triển gỗ có chứng chỉ FSC. Nguồn cung gỗ rừng trồng có chất lượng là nguồn gỗ nguyên liệu đầu vào cho sản xuất các sản phẩm có giá trị gia tăng cao", ông Lập chia sẻ.

Tuy nhiên, theo Chủ tịch Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam, nếu chúng ta nhìn vào kết quả thực tế đến nay của việc trồng rừng gỗ lớn, đặc biệt là trồng rừng có chứng chỉ bền vững FSC thì thấy còn nhiều hạn chế. 

Con số thống kê của nhóm nghiên cứu của các Hiệp hội Gỗ và Forest Trends cho thấy tính đến hết tháng 3/2022 tổng diện tích rừng trồng là rừng sản xuất có chứng chỉ FSC của Việt Nam đạt gần 180.000ha, tương đương khoảng 5% trong tổng số diện tích rừng sản xuất của Việt Nam. 

Nếu tính cả diện tích rừng đạt chứng chỉ VFCS/PEFC (khoảng 50.000ha cho tới nay) thì tổng diện tích rừng có chứng chỉ bền vững mới chỉ đạt dưới 7% tổng diện tích rừng trồng là rừng sản xuất.

Bên cạnh đó, tỷ trọng gỗ rừng trồng đi vào chế biến đồ gỗ của thấp, chỉ chiếm 30-40% trong tổng lượng gỗ khai thác. Phần còn lại 60-70% đi vào dăm và viên nén. Năng suất rừng trồng tới nay cũng còn rất hạn chế. Nhiều diện tích mới chỉ đạt 10-15 m3/ha/năm, thấp hơn nhiều so với tiềm năng.

Theo ông Nguyễn Xuân Diện, Tổng cục Lâm nghiệp (Bộ NNPTNT), năm 2021, cả nước có gần 14,68 triệu ha rừng, trong đó: Rừng đặc dụng: 2,17 triệu ha; Rừng phòng hộ: 4,68 triệu ha; Rừng sản xuất: 7,82 triệu ha, gồm: Rừng tự nhiên: 4,13 triệu ha; rừng trồng: 3,69 triệu ha.

Nguồn nguyên liệu gỗ rừng trồng tập trung phục vụ chế biến gỗ được khai thác từ 3,69 triệu ha rừng trồng sản xuất.

Về phát triển rừng trồng gỗ lớn, cả nước có 489.016ha rừng trồng gỗ lớn, trong đó: các tỉnh miền núi phía Bắc có 325.927 ha; Đồng bằng Bắc bộ 1.017 ha; các tỉnh vùng Bắc trung bộ: 121.698ha; Duyên hải Nam trung Bộ: 14.040 ha; Tây Nguyên: 4.545 ha; Đông Nam Bộ: 21.525 ha và vùng Tây Nam Bộ: 262 ha.

Tích cực hỗ trợ doanh nghiệp trồng rừng gỗ lớn

Ông Nguyễn Tiến Lâm - Chủ tịch Hiệp hội Chế biến gỗ và lâm sản ngoài gỗ Nghệ An cho biết, mỗi năm Việt Nam trồng mới 1,5 triệu ha rừng nhưng chỉ 10% trong số đó là gỗ lớn phục vụ chế biến, còn lại là phục vụ làm dăm gỗ, viên nén... giá trị thấp và rất thấp.

Theo ông Lâm, nhu cầu của doanh nghiệp về gỗ lớn rất lớn nhưng hiện nay tại các vùng trồng rừng ở Việt Nam lại không đáp ứng được. 

"Để giải được bài toán về nhu cầu gỗ lớn, nhà nước cần đặt hàng các nhà khoa học nghiên cứu tạo ra được các loại giống cây gỗ lớn chất lượng cao để cung cấp cho các doanh nghiệp trồng và nhân rộng diện tích. Thứ 2 là đưa ra quy trình trồng gỗ lớn hiệu quả cao nhất, có thể trồng dược liệu dưới tán cây gỗ lớn...", Chủ tịch Hiệp hội Chế biến gỗ và lâm sản ngoài gỗ Nghệ An kiến nghị.

Bà Đỗ Thị Bạch Tuyết – Chủ tịch HĐQT Công ty CP Woodsland Tuyên Quang cho hay: Đến nay, Woodsland đã và đang liên kết, hợp tác để thực hiện phương án quản lý rừng bền vững và được cấp chứng chỉ rừng từ 2015 đến nay là 28.051,51 ha (gồm 4 công ty lâm nghiệp và 10 nhóm hộ).

"Việc xây dựng vùng trồng rừng gỗ lớn (trước mắt trong phạm vi chứng chỉ rừng được cấp) là mục tiêu và chiến lược của Woodsland. Hiện tại, chúng tôi đã cùng phối hợp với các chủ chứng chỉ gồm các công ty lâm nghiệp và nhóm hộ gia đình xây dựng phương án quản lý rừng tối thiểu 7 năm trong kế hoạch quản lý rừng để có thể tạo vùng nguyên liệu gỗ đáp ứng nhu cầu chế biến...", bà Tuyết chia sẻ.

Tuy nhiện, hiện việc duy trì cũng như phát triển vùng nguyên liệu gỗ lớn với chu kỳ rừng trồng 7 năm trở xuống của Woodsland còn gặp rất nhiều khó khăn, nguyên nhân chủ yếu là vốn đầu tư giữ lại rừng hiện đang rất khó khăn đối với cả các công ty lâm nghiệp và hộ gia đình; chất lượng giống hiện nay đang bị thoái hóa, sâu bệnh trên diện rộng, tới năm thứ 3, 4 thì hiện tượng chết đứng đối với loài cây keo xảy ra, ảnh hưởng nghiêm trọng tới sản lượng thu hoạch của các chủ rừng...

Theo đó, bà Tuyết kiến nghị Nhà nước cần có chính sách tín dụng ưu đãi cho người trồng rừng, có cơ chế cho vay vốn cho các công ty lâm nghiệp và hộ gia đình để trồng rừng gỗ lớn; quản lý chặt chẽ hành trình, nguồn gốc giống cây lâm nghiệp trước khi đưa vào ươm giống xuất bán ngoài thị trường; chính quyền địa phương cần tuyên truyền sâu rộng hơn nữa tới người trồng rừng về lợi ích của việc trồng rừng gỗ lớn...

Để phát triển vùng nguyên liệu phục vụ xuất khẩu hiệu quả, ông Nguyễn Tuấn Thanh - Phó Chủ tịch thường trực UBND tỉnh Bình Định cho hay: Việc trồng rừng cây gỗ lớn rất khó khăn, phát triển rừng gỗ lớn cần thời gian dài từ 10 năm đến 15 năm. 

Do đó, ông Thanh kiến nghị Nhà nước cần có cơ chế, chính sách hỗ trợ doanh nghiệp để có thể phát triển cả chuỗi từ trồng rừng, thu mua, chế biến và xuất khẩu.