Mô hình sản xuất nông nghiệp mới: Liên kết để giúp nông dân

Theo đánh giá, trong những năm qua đã xuất hiện nhiều mô hình sản xuất nông nghiệp mới, nhất là mô hình cánh đồng mẫu lớn (CĐML), mô hình liên kết sản xuất theo chuỗi...

Hình thành nhiều mô hình sản xuất mới

Thứ trưởng Bộ NNPTNT Lê Quốc Doanh cho rằng: “Với thực tế sản xuất nông nghiệp lâu nay còn manh mún, quy mô nhỏ lẻ, không có sự gắn kết giữa doanh nghiệp với nông dân (ND), thì mô hình CĐML là một trong những mô hình liên kết đạt hiệu quả cao trong sản xuất và tiêu thụ nông sản”.


Theo tính toán sản xuất năm 2012 cho thấy, mỗi ha lúa tham gia trong CĐML, người sản xuất có thể thu lời thêm từ 2,2 - 7,5 triệu đồng. Trong khi đó, chi phí sản xuất giảm được từ 10 - 15%, giá trị sản lượng tăng 20 - 25%. “Có thể nói, CĐML là một trong những lời giải cho câu hỏi làm thế nào để giúp ND có thể tiếp cận các loại phân bón, vật tư nông nghiệp đầu vào phục vụ sản xuất với giá cả ổn định và chất lượng đảm bảo, đồng thời tăng giá bán nông sản ở đầu ra, giúp nâng cao thu nhập cho người ND”- ông Doanh nhận định.

Như ở vùng đồng bằng sông Cửu Long, nếu diện tích lúa đăng ký sản xuất theo mô hình CĐML đầu năm 2011 mới đạt 7.200ha, thì đến vụ đông xuân năm 2012 diện tích này nâng lên 20.000ha và đến năm 2013 dự kiến đạt 100.000 - 200.000ha, tức trung bình mỗi tỉnh trong vùng đạt 10.000 - 20.000ha

Ngoài mô hình CĐML, theo Bộ NNPTNT, thời gian qua còn hình thành rất nhiều mô hình tổ chức sản xuất mới trong nông nghiệp giúp người ND từng bước cải thiện cuộc sống, nâng cao thu nhập như “Mô hình chuỗi sản xuất, thương mại, chế biến và phân phối sản phẩm khép kín”; “Mô hình ND góp cổ phần với doanh nghiệp bằng giá trị quyền sử dụng đất”…

TS Nguyễn Duy Lượng – Phó Chủ tịch Thường trực T.Ư Hội ND Việt Nam cho biết: “Những năm qua, nhiều chính sách trong nông nghiệp đã đổi mới, tạo điều kiện phát triển các mô hình sản xuất. Song tùy từng vùng, từng địa phương, tùy từng trình độ quản lý và trình độ phát triển của lực lượng sản xuất, mà có thể áp dụng các mô hình sản xuất nông nghiệp khác nhau như: Mô hình trang trại, tổ hợp tác, hợp tác xã (HTX) với 3 hình thức chủ yếu là: HTX nông nghiệp làm các dịch vụ; HTX nông nghiệp làm dịch vụ và kinh doanh tổng hợp; HTX chuyên canh; HTX liên doanh, liên kết với doanh nghiệp và Hội ND”.

Ông Nguyễn Ngọc Hải - Chủ nhiệm HTX Cá tra Thới An, TP.Cần Thơ thì cho rằng: “Mô hình liên kết trong sản xuất là mô hình ưu việt hiện nay. Tuy nhiên, sản phẩm nông nghiệp quá lệ thuộc vào thị trường xuất khẩu, trong khi người ND chỉ biết sản xuất, làm ra sản phẩm bán không được, gặp khó khăn trong đầu ra đây là điều đáng lo ngại”. Do vậy, theo ông Hải, cần xây dựng lại quan hệ sản xuất mới để phù hợp lực lượng sản xuất. Bên cạnh đó, để cùng nhau hợp tác, sản phẩm nông nghiệp cần phải có liên kết vùng nguyên liệu để giúp ND tìm đầu ra.

Tăng lợi ích cho nông dân

Theo ông Lê Quốc Doanh, có một nghịch lý là, trong lúc ngành nông nghiệp rất cần vốn để đầu tư cho sản xuất thì tình hình đầu tư vào nông nghiệp lại rất hạn chế. Vốn đầu tư FDI vào khu vực này hiện chỉ chiếm 1-2% so với 7- 10% cách đây 10 năm. “Nguyên nhân khiến việc thu hút đầu tư vào nông nghiệp gặp nhiều khó khăn là do sản xuất nông nghiệp rủi ro cao (bao gồm rủi ro về thiên tai, rủi ro về thị trường và cả những rủi ro về chính sách)…”- ông Doanh cho biết.

Trong 5 năm đầu thực hiện Nghị quyết Tam nông, các ngành nông nghiệp, lâm nghiệp và ngư nghiệp đã đạt được tốc độ tăng trưởng hàng năm tương đối cao. Việt Nam duy trì vị trí là cường quốc về xuất khẩu nông sản, như lúa gạo, cà phê, tiêu, điều và thuỷ sản với giá trị xuất khẩu đạt mức cao nhất 27,5 tỷ USD vào năm 2012.

Đồng tình với nhận định trên, TS Nguyễn Duy Lượng đánh giá, so với mặt bằng chung, nông thôn ta vẫn nghèo và phát triển chậm, khoảng cách chênh lệch giữa thành thị và nông thôn có xu hướng ngày càng lớn, đặc biệt khi kinh tế thị trường không ngừng hoàn thiện, chi phí cho giáo dục, y tế của ND tăng cùng thành thị, nhưng mức tăng thu nhập của cư dân nông thôn lại thấp so với thành thị nên cuộc sống của ND vẫn rất khó khăn.

Từ thực tế trên, TS Lượng kiến nghị, Chính phủ cần ban hành chính sách bình ổn giá các mặt hàng nông, lâm, thủy sản; thành lập quỹ hỗ trợ ND trong sản xuất và công nghệ sau thu hoạch (trước mắt là sản phẩm lúa gạo), có cơ chế để doanh nghiệp xuất khẩu nông sản có trách nhiệm trong việc đầu tư, gắn kết với ND trong quá trình sản xuất – chế biến – tiêu thụ nông sản để hỗ trợ ND phát triển sản xuất và giảm thiểu tổn thất sau thu hoạch…

Bộ trưởng Bộ NNPTNT Cao Đức Phát cho biết, hội thảo lần này đưa ra một bức tranh đa dạng hơn về nền nông nghiệp nhằm tạo sự chuyển động tích cực, giúp ND giảm chi phí sản xuất, điều quan trọng là việc tiếp cận thị trường với vị thế cao hơn để thu lại lợi ích chính đáng.

Phát biểu tại hội thảo, Phó Thủ tướng Vũ Văn Ninh cho rằng: “Tuy nông nghiệp đã đạt được nhiều kết quả nhất định, nhưng tính bền vững không có khiến cho đời sống ND vẫn còn nghèo. Trong bối cảnh hiện nay rất cần sự liên kết 4 nhà, đây là chủ trương hết sức đúng đắn. Chúng ta không thể sản xuất những gì mình có mà phải sản xuất những gì thị trường cần. Không thể cứ sản xuất nhỏ lẽ mãi được. Phải liên kết, chuyển sang sản xuất hàng hóa lớn, hiện đại để phát huy tiềm năng lợi thế. Cần tiếp tục thực hiện-tổ chức sản xuất theo phương thức sản xuất lớn, hiện đại để phát triển bền vững, đảm bảo lợi ích cho người dân, doanh nghiệp.

GS- TS VÕ TÒNG XUÂN - Hiệu trưởng Trường Đại học Tân Tạo:Sản xuất lúa theo mô hình công ty cổ phần Nhà nước cần sớm tổ chức lại hệ thống sản xuất lúa gạo Việt Nam theo mô hình công ty cổ phần nông nghiệp. Đây là một sự đổi mới cơ bản trong chính sách nông nghiệp của chúng ta để thật sự chấm dứt thời kỳ ND làm thuê để cho các doanh nghiệp làm giàu, chuyển sang thời kỳ ND làm chủ doanh nghiệp cổ phần để ngày càng đạt lợi tức cao hơn. Mục tiêu của công ty cổ phần nông nghiệp là tổ chức ND thành những HTX, tập đoàn sản xuất hoặc cụm sản xuất lúa nguyên liệu, hoặc một nông sản khác, theo phương thức hiện đại. Đồng thời, gắn kết chuỗi giá trị sản xuất nông sản, từ nguyên liệu đến thành phẩm có thương hiệu mạnh đưa ra thị trường, để lợi tức được phân bổ hợp lý cho các thành phần tham dự, trong đó bảo đảm nông dân luôn luôn có cơ hội tích lũy lợi tức, trong khi doanh nghiệp cũng bảo đảm mức thu nhập. TS NGUYỄN VĂN SÁNH ( VIỆN NGHIÊN CỨUPHÁT TRIỂN ĐBSCL – ĐH CẦN THƠ):Nâng cao năng lực ND qua các mối liên kết Theo điều tra của Bộ NNPTNT thì chỉ có khoảng 25% số ND tiếp cận được với các thông tin thị trường, trong khi 75% số ND không biết gì cả. Hiện nay 90% sản phẩm nông nghiệp còn được bán ra ở dạng thô và 60% sản phẩm bị bán ép với giá thấp. Do đó, vấn đề quan trọng trong tiến trình phát triển và nâng cao đời sống của ND vùng ĐBSCL là mô hình liên kết sản xuất nông nghiệp đa dạng và nhiều cấp độ, từ tổ - nhóm, HTX, đến CĐML. Cụ thể, ND liên kết sản xuất các sản phẩm cây, con theo hoàn cảnh của hộ, tiêu thụ nội địa, và thích hợp với điều kiện của địa phương thì rất quan trọng và cần có chính sách để hỗ trợ địa phương thúc đẩy các mô hình liên kết này giúp ND nghèo có cơ hội nâng cao đời sống của họ. TS VŨ TRỌNG BÌNH - PHÓ VIỆN TRƯỞNG VIỆN CHÍNH SÁCH VÀ CHIẾN LƯỢC PTNNNT:Cần hỗ trợ phát triển các HTX nông nghiệp Thực tiễn của ngành nông nghiệp hiện nay cho thấy, cần có sự phân tầng chính sách. Từ đó, tạo ra một nền kinh tế nông trại không chỉ lớn về quy mô, mà còn chuyên nghiệp hóa về quản trị, làm cơ sở cho liên kết ND thành HTX, hiệp hội, nghiệp đoàn, liên kết ND và doanh nghiệp. Trong 3 yếu tố đầu vào cơ bản của sản xuất nông nghiệp (ruộng đất, lao động, vốn) thì ruộng đất vẫn là yếu tố quyết định. Chúng ta cũng cần nghiên cứu, có chính sách hình thành, hỗ trợ phát triển các HTX sản xuất nông nghiệp chứ không chỉ là HTX dịch vụ, cần tách riêng 2 loại hình HTX này. Hưng Lợi (lược ghi)