Nền kinh tế Nga bị tổn hại nặng nề và ngày càng phụ thuộc vào Trung Quốc

Tổng thống Putin: “Những hạn chế bất hợp pháp áp đặt lên nền kinh tế Nga thực sự có tác động tiêu cực trong trung hạn”

Trong động thái mới nhất, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã thừa nhận rằng, các biện pháp trừng phạt của phương Tây được thiết kế để cắt giảm ngân quỹ cho cuộc chiến tại Ukraine của Điện Kremlin có thể giáng một đòn mạnh vào nền kinh tế Nga.

“Những hạn chế bất hợp pháp áp đặt lên nền kinh tế Nga thực sự có tác động tiêu cực trong trung hạn”, Putin nói trong bài phát biểu trên truyền hình tại một cuộc họp với các thành viên của Nội các, được hãng thông tấn nhà nước TASS đưa tin.

Có thể thấy, đây là sự thừa nhận hiếm hoi của nhà lãnh đạo Nga, người đã nhiều lần khẳng định rằng nền kinh tế Nga vẫn kiên cường, và cho rằng các biện pháp trừng phạt đã gây tổn hại cho các nước phương Tây bằng cách đẩy lạm phát và giá năng lượng lên cao.

Ông Putin cho biết nền kinh tế Nga đã tăng trưởng kể từ tháng 7/2022, một phần nhờ vào mối quan hệ chặt chẽ hơn với “các quốc gia phía Đông và phía Nam”, có thể ám chỉ Trung Quốc và một số quốc gia châu Phi. Ông cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của nhu cầu trong nước đối với nền kinh tế, cho rằng nó đang trở thành động lực tăng trưởng hàng đầu.

Nền kinh tế Nga đã cho thấy khả năng phục hồi đáng ngạc nhiên trước các biện pháp trừng phạt chưa từng có do phương Tây áp đặt, bao gồm lệnh cấm của EU đối với hầu hết các sản phẩm dầu nhập khẩu. 

Các ước tính sơ bộ từ chính phủ Nga cho thấy sản lượng kinh tế đã giảm 2,1% trong năm ngoái — một mức giảm hạn chế hơn so với dự đoán ban đầu của nhiều nhà kinh tế.

Tuy nhiên, trong khi Trung Quốc đã ném cho Điện Kremlin một huyết mạch kinh tế bằng cách mua năng lượng của Nga và cung cấp một giải pháp thay thế cho đồng đô la Mỹ, các rạn nứt lại cũng đang dần bắt đầu xuất hiện.

Doanh thu của chính phủ Nga trong tháng 1/2023 giảm 35% so với cùng kỳ của một năm trước, trong khi chi tiêu tăng 59%, dẫn đến thâm hụt ngân sách khoảng 1.761 tỷ rúp (23,3 tỷ USD).

Ngân hàng Thế giới và Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế dự báo nền kinh tế Nga sẽ có mức giảm lần lượt là 3,3% và 5,6% vào năm 2023. Quỹ Tiền tệ Quốc tế dự đoán tăng trưởng của Nga sẽ không thay đổi trong năm nay, nhưng nền kinh tế sẽ giảm ít nhất 7% trong trung hạn.

Để đối phó với hành động gây hấn của Nga ở Ukraine, các nước phương Tây đã công bố hơn 11.300 biện pháp trừng phạt kể từ cuộc xâm lược vào tháng 2 năm 2022 và đóng băng khoảng 300 tỷ USD dự trữ ngoại hối của Nga.

Đầu tháng này, một nhà tài phiệt thẳng thắn của Nga, Oleg Deripaska, đã nói rằng Nga có thể thấy mình không còn tiền ngay trong năm tới.

Một cách riêng biệt, gần đây ngân hàng Áo Raiffeisen Bank International cho biết họ đang tìm cách bán hoặc tách hoạt động kinh doanh tại Nga. Trong một tuyên bố, ngân hàng gọi các điều kiện thị trường ở nước này là “rất phức tạp” và cho biết họ “cam kết giảm hơn nữa hoạt động kinh doanh” ở quốc gia này. Raiffeisenbank Nga chỉ kiếm được hơn 2 tỷ đô la lợi nhuận vào năm ngoái.

Cựu quan chức Ngân hàng Trung ương Nga: “Nền kinh tế Nga đang bước vào giai đoạn suy thoái dài hạn”

Những tháng đầu tiên khi chiến sự Ngay - Ukraine diễn ra vào năm ngoái đã khiến giá dầu mỏ và khí tự nhiên tăng cao, mang lại vận may bất ngờ cho Moscow. Nhưng những ngày đó giờ đã qua.

Khi chiến sự Nga-Ukraine tiếp tục bước sang năm thứ hai và các biện pháp trừng phạt của phương Tây ngày càng nặng nề hơn, doanh thu của chính phủ Nga đang bị siết chặt và nền kinh tế của nước này đã chuyển sang quỹ đạo tăng trưởng thấp hơn, có thể là trong dài hạn.

Các mặt hàng xuất khẩu lớn nhất của đất nước, khí đốt và dầu mỏ, đã mất đi những khách hàng lớn. Tài chính của chính phủ đang căng thẳng. Đồng rúp đã giảm hơn 20% kể từ tháng 11/2022 so với đồng đô la. Lực lượng lao động đã bị thu hẹp khi những người trẻ tuổi được đưa ra mặt trận hoặc chạy trốn khỏi đất nước vì lo ngại bị bắt đi nghĩa vụ. Sự không chắc chắn này đã hạn chế đầu tư kinh doanh ở nền kinh tế Nga.

Alexandra Prokopenko, cựu quan chức Ngân hàng Trung ương Nga, người đã rời đất nước ngay sau cuộc chiến tại Ukraine bùng nổ dự đoán: “Nền kinh tế Nga đang bước vào giai đoạn suy thoái dài hạn”.

Không có dấu hiệu nào cho thấy những khó khăn kinh tế đủ tồi tệ để tạo ra mối đe dọa ngắn hạn đối với khả năng tiến hành chiến sự của Nga. Nhưng sự thiếu hụt doanh thu của nhà nước cho thấy một tình thế tiến thoái lưỡng nan ngày càng gia tăng về cách dung hòa chi tiêu quân sự đang phình to, với các khoản trợ cấp và chi tiêu xã hội vốn phải giúp Tổng thống Vladimir Putin che chở cho dân thường khỏi thực trạng khó khăn.

Tỷ phú người Nga Oleg Deripaska đã cảnh báo trong tháng này rằng nước Nga đang cạn kiệt tiền mặt. “Sẽ không có tiền trong năm tới, chúng tôi cần các nhà đầu tư nước ngoài”, ông trùm nguyên liệu thô cho biết tại một hội nghị kinh tế gần đây.

Nga ngày càng trở nên phụ thuộc vào Trung Quốc, đe dọa hiện thực hóa những lo ngại ở Moscow về việc trở thành thuộc địa kinh tế

Mất phần lớn thị trường Châu Âu bên cạnh và với việc các nhà đầu tư phương Tây khác rút lui, Moscow ngày càng trở nên phụ thuộc vào Trung Quốc, nhưng thực trạng này đe dọa hiện thực hóa những lo ngại âm ỉ từ lâu ở Moscow về việc trở thành thuộc địa kinh tế của nước láng giềng thống trị phía nam.

Maria Shagina, một thành viên cấp cao tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế tại London, cho biết: “Mặc dù Nga có khả năng phục hồi trong ngắn hạn, nhưng bức tranh dài hạn rất ảm đạm: Moscow sẽ hướng nội nhiều hơn và phụ thuộc quá nhiều vào Trung Quốc”.

Một phần lớn của triển vọng mờ nhạt bắt nguồn từ một vụ đánh cược tồi tệ của ông Putin vào năm ngoái khi cho rằng, ông có thể sử dụng nguồn cung cấp năng lượng của Nga để hạn chế sự hỗ trợ của Châu Âu đối với Ukraine.

Nhưng các chính phủ Châu Âu, thay vì giảm bớt sự ủng hộ của họ đối với Kyiv, đã nhanh chóng chuyển sang tìm kiếm các nguồn khí đốt tự nhiên và dầu mỏ mới. Hầu hết các dòng khí đốt của Nga đến Châu Âu đã dừng lại và sau một bước tăng vọt ban đầu, giá khí đốt toàn cầu đã giảm mạnh. Moscow hiện cho biết họ sẽ cắt giảm sản lượng dầu 5% cho đến tháng 6 so với mức trước đó. Họ đang phải bán dầu của mình với giá chiết khấu cao hơn so với giá toàn cầu.

Kết quả là doanh thu năng lượng của chính phủ đã giảm gần một nửa trong hai tháng đầu năm 2023 so với năm ngoái, trong khi thâm hụt ngân sách ngày càng sâu. 

Ông Putin cho biết tình trạng thiếu lao động đang cản trở hoạt động sản xuất quân sự

Viện Chính sách Kinh tế Gaidar có trụ sở tại Moscow cho biết, ngành công nghiệp của đất nước đang trong tình trạng khủng hoảng lao động tồi tệ nhất kể từ năm 1993. Theo ngân hàng trung ương, tình trạng chảy máu chất xám sau cuộc tấn công và đợt huy động quân sự 300.000 người vào mùa thu năm ngoái đã khiến khoảng một nửa số doanh nghiệp phải đối mặt với tình trạng thiếu nhân công. Thợ khóa, thợ hàn và người vận hành máy đang có nhu cầu cao.

Trong chuyến thăm một nhà máy sản xuất máy bay gần đây, ông Putin cho biết tình trạng thiếu lao động đang cản trở hoạt động sản xuất quân sự. Ông cho biết chính phủ đã chuẩn bị một danh sách các ngành nghề ưu tiên để hoãn dịch vụ.

Bên cạnh đó, Nga đã cố gắng thay thế hàng nhập khẩu —thay thế hàng hóa nước ngoài bằng hàng hóa tự sản xuất nhưng thành công rất hạn chế. Trong khi đó, một lượng lớn thiết bị viễn thông và phần mềm khoan dầu tiên tiến cần phải được nhập khẩu.

Vasily Astrov, một nhà kinh tế tại Viện Nghiên cứu Kinh tế Quốc tế Vienna, cho biết: “Điều này giống như quay trở lại thời Xô Viết, tự mình làm mọi thứ. Gần như không thể thay thế đúng những gì còn thiếu”. Còn các nhà phân tích tại ngân hàng trung ương đã gọi thực tế sau chiến sự là “công nghiệp hóa ngược”, cho thấy sự phụ thuộc vào công nghệ kém phức tạp hơn.

Huỳnh Dũng- Theo CNN/WSJ