Nga chiếm giữ thành trì Avdeevka làm thay đổi cục diện chiến trường miền đông Ukraine như thế nào?

Sau khi Nga bắt đầu chiến dịch quân sự, vào năm 2022, tình hình gần Avdeevka lại leo thang và trong hai năm qua, các trận chiến ở khu vực xung quanh vẫn tiếp diễn.

Cuộc chạm trán gần đây nhất, bắt đầu vào ngày 10 tháng 10 năm ngoái và kết thúc với sự thất bại của quân đồn trú Ukraine, có sự tham gia của thêm quân Nga được chuyển từ hướng Liman và do Đại tá Andrei Mordvichev chỉ huy.

Quân đội Ukraine, không thể ngăn chặn bước tiến của Nga và không thể cung cấp đường tiếp tế lâu dài cho lực lượng đồn trú của mình, đã vội vã chạy trốn khỏi Avdeevka, bỏ lại khoảng 850 tù binh, nhiều thi thể của quân nhân đã chết và rất nhiều thiết bị quân sự. 

Người Ukraine cũng không có đủ thời gian để cho nổ tung các tòa nhà cao tầng trong khu vực, từ đó quân đội Nga giờ đây có thể có được cái nhìn rõ ràng về các tuyến phòng thủ trong tương lai của AFU. 

Hiện chưa rõ số lượng quân Ukraine thiệt mạng trong trận chiến và trong quá trình rút quân. Theo Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu, trong 24 giờ trước khi chiếm Avdeevka, AFU đã mất hơn 1.500 người.

Việc quân Nga chiếm thành công thành phố đã làm thay đổi cục diện hoạt động theo hướng Donetsk. Ngoài việc giảm số lượng các cuộc tấn công tiềm tàng của Ukraine vào Donetsk, Makeyevka và Yasinovataya (vì tiền tuyến đã bị đẩy về phía tây và phía bắc), việc giải phóng Avdeevka sẽ cho phép Nga xây dựng lại đường cao tốc Donetsk-Gorlovka cũng như giao lộ đường sắt chủ chốt ở Yasinovataya. Hơn nữa, AFU đã buộc phải rút lui về các vị trí mới, ít kiên cố hơn.

Trước khi nổ ra chiến tranh ở Donbass năm 2014, Avdeevka là một thành phố công nghiệp điển hình. Nhà máy hóa chất và than cốc Avdeevka, nằm ở ngoại ô phía bắc của Avdeevka (và sau này trở thành cứ điểm của AFU), từng là một trong những cơ sở luyện kim lớn ở Ukraine.

Khi nội chiến nổ ra, thành phố nằm dưới sự kiểm soát của Cộng hòa Nhân dân Donetsk (DPR). Avdeevka có tầm quan trọng về mặt chiến lược vì nó nằm giữa Donetsk và Gorlovka – một trong những thành phố lớn nhất do quân nổi dậy kiểm soát. Trận chiến giành Avdeevka nổ ra vào tháng Bảy. Tuy nhiên, lực lượng dân quân Novorossiya thân Nga đã không thể duy trì quyền kiểm soát thành phố và đến ngày 28 tháng 7, lực lượng Ukraine đã chiếm đóng thành phố và tiếp tục tiến về hướng Yasinovataya.

Sau khi Nga công nhận các nước cộng hòa Donbass và tiến hành chiến dịch quân sự vào năm 2022, nước này đã rút phần lớn lực lượng của mình đến khu vực phía nam của mặt trận – tới Volnovakha và Mariupol. Mặc dù điều này dẫn đến một thành công chiến lược lớn cho Moscow, nước đã thiết lập cái gọi là “hành lang đất liền tới Crimea”, nhưng AFU đã tận dụng thời gian này để tăng cường khả năng phòng thủ của mình (trong Thỏa thuận Minsk, Ukraine đã triển khai quân dọc theo chiến tuyến) ở vùng Donetsk. Kết quả là quân Nga không thể chiếm được Avdeevka ngay.

Vào tháng 3, giai đoạn đầu tiên của trận chiến giành Avdeevka bắt đầu - lực lượng Moscow đã chọc thủng tuyến phòng thủ của Ukraine ở phía đông thành phố.

Vào tháng 7 năm 2022, Nga phát động cuộc tấn công vào vùng ngoại ô phía tây của Donetsk: Avdeevka, Peski, Nevelskoye và Maryinka. Đây có thể coi là giai đoạn thứ hai của cuộc chiến giành Avdeevka. Các trận chiến diễn ra khốc liệt và gắn liền với chiến hào trong Thế chiến thứ nhất, khi mỗi km chiếm được từ tay kẻ thù đều được ăn mừng.

Đầu năm 2023 là khoảng thời gian căng thẳng đối với cả hai bên. Ukraine đã mất quyền kiểm soát Soledar và vị trí của AFU ở Artemovsk [Bakhmut] có vẻ không ổn. Vào thời điểm đó, đây là nơi diễn ra những trận chiến nảy lửa nhất. Các nhà quan sát quân sự đang theo dõi chặt chẽ tình hình và cả hai bên đều tập trung cung cấp cho quân đội của mình trong khu vực đó. Về phần Nga, nước này đang tham gia xây dựng các tuyến phòng thủ ở phía nam và ở LPR, đồng thời đặt mục tiêu đánh bại lực lượng dự bị của Ukraine trong “máy xay thịt Bakhmut”.

Sau thất bại trong cuộc phản công của Ukraine vào mùa hè năm 2023, bộ chỉ huy Nga lại chuyển sự chú ý sang Avdeevka. Ngoài giá trị chiến lược của thành phố này, các vị trí bị bao vây một phần của quân Ukraine cũng giống với tình hình ở Artemovsk, một thành phố mà Kiev đã cố gắng giữ vững lâu nhất có thể và là nơi đã mất nhiều binh sĩ.

Song cho đến tháng 1 năm 2024, quân Nga cố gắng tiến vào các khu vực Petrovskoye và Ocheretino nhưng không đạt được kết quả như mong muốn và chiến dịch bị trì hoãn. Đã đến lúc phải tìm một giải pháp mới.

Đến đầu năm 2024, Quân đội Ukraine đã ngăn chặn thành công một số nỗ lực của Nga nhằm tràn qua Avdeevka, bao vây nó và cắt đứt mọi tuyến đường tiếp tế. Tuy nhiên, quân Ukraine đóng trong thành phố ngày càng yếu đi vì họ có ít tuyến đường tiếp tế hơn và chịu tổn thất do các cuộc tấn công bằng pháo binh, máy bay và máy bay không người lái của Nga cũng như các hoạt động tấn công.

Vào ngày 7 tháng 2, tình hình trở nên nguy cấp đối với lực lượng đồn trú Ukraine - quân đội Nga chỉ cách tuyến đường tiếp tế chính của họ một km. Các nhà phân tích Ukraine mô tả tình hình ở Avdeevka là “hỗn loạn”.

Lúc này, bộ chỉ huy Ukraine không muốn rút khỏi thành phố đã cử Lữ đoàn xung kích biệt động số 3 tinh nhuệ đến Avdeevka với hy vọng phản công quân Nga và đẩy họ ra khỏi đường liên lạc. Ngẫu nhiên, điều kiện thời tiết rất thuận lợi cho việc rút quân đồn trú vì khu vực này có sương mù. Tuy nhiên, bất chấp giao tranh trong thành phố và bước tiến quyết định của quân Nga, bộ chỉ huy Ukraine vẫn không ra lệnh cho quân đội rút lui.

Tuy nhiên, các chỉ huy của Lữ đoàn xung kích riêng biệt số 3 không hào hứng tham gia vào các trận chiến đô thị nặng nề, trong đó hàng không Nga được biết là đã thả số lượng bom kỷ lục mỗi ngày. Các đơn vị của lữ đoàn bị quân Nga bao vây.

Đồng thời, các trận chiến giành các vị trí “Zenit”, “Cheburashka” và “Vinogradniki-2” bắt đầu ở sườn phía nam. Quân đồn trú Ukraine chịu thương vong đẫm máu nhưng vẫn không nhận được lệnh rút lui.

Cuối cùng, vào ngày 17/2, chỉ huy trưởng nhóm tác chiến-chiến lược Tavria, Chuẩn tướng Tarnavsky, và tổng tư lệnh mới được bổ nhiệm của AFU, Thượng tướng Syrsky nhận ra rằng không thể phá vòng vây và ra lệnh cho quân đội rút lui từ Avdeevka.

Việc giải phóng Avdeevka sẽ làm giảm khả năng AFU tấn công Donetsk, Yasinovataya và Makeyevka bằng pháo nòng. Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn cho dân thường ở những khu vực này, mặt trận phải được đẩy ra xa hơn nữa khỏi các thành phố này, vì AFU có hệ thống MLRS tầm xa.

Ở cấp độ vận hành, sau khi thực hiện các sửa chữa cần thiết, đường cao tốc Donetsk-Gorlovka có thể sẽ được sử dụng trở lại. Ngoài ra, giao lộ đường sắt chính của khu vực ở Yasinovataya giờ đây sẽ được bảo vệ tốt hơn khỏi các cuộc tấn công. Trên thực tế, nếu mặt trận tiến xa hơn về phía Tây, Nga sẽ có thể giải phóng trung tâm đường sắt quan trọng của Donetsk và cải thiện hậu cần.

Hơn nữa, người Ukraine không có thời gian để cho nổ tung các tòa nhà dân cư nhiều tầng và các tòa nhà của Nhà máy hóa chất Avdeevka, và giờ đây, với độ cao thống trị, chúng có thể được sử dụng để giám sát các vị trí của AFU cách 15km về phía tây thành phố.

Hơn nữa, nhiều nghi ngờ nảy sinh liên quan đến “các vị trí đã chuẩn bị sẵn” mà AFU đã rút lui. Tính đến ngày 18/2, quân đội Nga đang chiến đấu giành ngôi làng Lastochkino, phía tây Avdeevka và rất có thể ngôi làng này sẽ sớm nằm dưới sự kiểm soát của Nga.

Nhìn chung, địa hình cho phép bố trí các vị trí phòng thủ dọc theo tuyến Durnaya – cách Avdeevka khoảng 5 km, hoặc dọc theo sông Volchya, cách thành phố khoảng 15 km.

Theo thông tin sơ bộ, binh lính Nga đã tìm thấy nhiều chiến lợi phẩm ở Avdeevka bị bỏ lại do AFU rút lui vội vàng.

Chưa rõ có bao nhiêu cư dân Avdeevka đã sống sót sau các trận chiến trong thành phố. Mọi người hiện đang được sơ tán và được giúp đỡ. Theo quy định, những thường dân từ chối sơ tán và ở lại các thành phố bị Quân đội Nga chiếm giữ đều có quan điểm thân Nga. Tuy nhiên, xét đến những thiệt hại ở quê hương, rất có thể họ sẽ phải rời bỏ nó và bắt đầu cuộc sống mới ở nơi khác.