Nga đang ở bước ngoặt nguy hiểm trong cuộc chiến với Ukraine

Nga tăng cường các cuộc tấn công vào các cảng biển của Ukraine ở Odessa. Ảnh The Hill

Động thái mới của Nga khó có thể ngăn cản Mỹ và các đồng minh tiếp tục cung cấp máy bay chiến đấu F-16 và tên lửa tầm xa cho Ukraine trong những tháng tới, điều mà Moscow đã nhiều lần cảnh báo.

Nhưng điều này xảy ra khi Ukraine đang vật lộn để đạt được những lợi ích lớn trong cuộc phản công khốc liệt của mình và chiến lược của Nga dường như nhằm gây căng thẳng cho các đối tác Mỹ và châu Âu khi họ đã cung cấp hàng tỷ đô la hỗ trợ cho Ukraine trong suốt 16 tháng.

Thomas Graham, một thành viên cấp cao của Hội đồng Quan hệ Đối ngoại và từng là giám đốc cấp cao về Nga trong Hội đồng An ninh Quốc gia dưới thời cựu Tổng thống George W. Bush, cho biết: "Chắc chắn đó là một sự leo thang. Tôi nghĩ rằng Nga rõ ràng đang nỗ lực tiếp tục làm sâu sắc thêm thiệt hại đối với nền kinh tế Ukraine".

Kể từ khi rút khỏi thỏa thuận ngũ cốc ở Biển Đen vào ngày 17/7, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã nhắm mục tiêu tấn công vào thành phố Odesa ở miền nam Ukraine, làm hư hại cảng biển và các cơ sở lưu trữ ngũ cốc.

Thỏa thuận ngũ cốc, do Liên Hợp Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ đàm phán, cho phép xuất khẩu ngũ cốc của Ukraine thông qua lệnh phong tỏa của Nga trên Biển Đen, dọn đường cho 33 triệu tấn lương thực vận chuyển khắp thế giới, chủ yếu đến các nước đang phát triển. Thoả thuận có hiệu lực vào tháng 7/2022.

Nhưng giờ đây, ông Putin đang cảnh báo rằng ông coi các tàu thương mại ở Biển Đen là mục tiêu quân sự hợp pháp. Mỹ và Vương quốc Anh đang cảnh báo Nga đang âm mưu "hoạt động cờ giả", ngầm khai thác mỏ trên biển với mục đích đổ lỗi cho Ukraine về bất kỳ vụ nổ nào.

NATO và các nước thành viên có chung biên giới với Ukraine đang trong tình trạng báo động cao.

"Nga chịu hoàn toàn trách nhiệm về các hành động leo thang và nguy hiểm của mình ở khu vực Biển Đen", Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg cho biết hôm thứ Tư trong cuộc họp của Hội đồng NATO-Ukraine.

"Hành động của Nga cũng đặt ra những rủi ro đáng kể đối với sự ổn định của khu vực Biển Đen, khu vực có tầm quan trọng chiến lược đối với NATO. Các đồng minh đang tăng cường hỗ trợ cho Ukraine và nâng cao cảnh giác của chúng tôi. Chúng tôi luôn sẵn sàng bảo vệ từng tấc lãnh thổ của quân Đồng minh khỏi bất kỳ sự tấn công nào", ông nói thêm.

Tổng thống Romania Klaus Iohannis hôm thứ Hai đã lên án cuộc tấn công của Nga vào một cảng dân sự trên sông Danube ở Ukraine gần đất nước của ông, viết trên Twitter rằng "sự leo thang gây ra những rủi ro nghiêm trọng đối với an ninh ở Biển Đen".

Và ông Putin tuần trước đã đưa ra lời đe dọa tới thành viên NATO là Ba Lan, cáo buộc Warsaw có âm mưu đối với Belarus và nói rằng một cuộc tấn công nhằm vào Minsk sẽ khiến Moscow đáp trả.

Ba Lan đang điều động thêm 1.000 quân tới biên giới với Belarus, lo ngại về lực lượng lính đánh thuê Wagner bị chuyển đến nước này sau khi rút lui khỏi cuộc nổi dậy ngắn ngủi chống lại Moscow vào tháng 6.

Mary Beth Long, người từng là trợ lý Bộ trưởng Quốc phòng dưới thời chính quyền George W. Bush, cho biết Nga đang tìm cách gây áp lực tối đa lên Kiev và các đồng minh nhằm dẫn đến việc giảm các hoạt động quân sự vào mùa đông.

"Không có hậu quả thực sự nào đối với Nga, từ Ukraine hay NATO, không có hình phạt nào phải trả cho điều đó, vì vậy điều đó dọn đường cho ông ấy (Putin) tiếp tục không chỉ tấn công cơ sở hạ tầng quan trọng mà còn mở rộng quy mô", chuyên gia Mary Beth Long nhận định.

Mary Beth Long cảnh báo rằng Nga coi tháng 8 là cơ hội tốt nhất để gây ra nhiều thiệt hại nhất mà không có phản ứng nhất quán từ phương Tây, vì các nhà lập pháp Mỹ vắng mặt ở Đồi Capitol, các thủ đô châu Âu cũng im ắng tương tự và NATO không có cuộc họp quan trọng nào.

Bà Mary Beth Long nói: "Tôi nghĩ rằng Nga đã đưa ra đánh giá rằng họ có quyền tự do đi lại, đặc biệt là trong vài tháng tới. Moscow đang làm mọi thứ có thể để thiết lập sân chơi trước mùa đông và họ sẽ tiếp tục làm như vậy".

Trong khi Nga đang gia tăng căng thẳng quân sự ở Biển Đen, các chuyên gia cho biết việc rút khỏi thỏa thuận ngũ cốc tập trung vào lĩnh vực kinh tế, dỡ bỏ lệnh trừng phạt và tăng cường thương mại.

Mark Cancian, cố vấn cấp cao của Chương trình An ninh Quốc tế thuộc Trung tâm An ninh và An ninh Quốc tế (CSIS), cho biết: "Nga thực sự muốn đạt được một thỏa thuận. "Những thỏa hiệp khó khăn đối với Mỹ và phương Tây sẽ không phải là trang thiết bị quân sự, mà là vấn đề kinh tế và các biện pháp trừng phạt". 

"Chúng ta có sẵn sàng giảm bớt những hạn chế đó vì lợi ích của việc mở các chuyến hàng ngũ cốc không?", chuyên gia Mark Cancian đặt vấn đề. 

Ông Putin từ lâu đã chỉ trích thỏa thuận này là không đáp ứng được yêu cầu của ông đối với việc xuất khẩu ngũ cốc và phân bón của Nga và đưa ra rất ít hoặc không có tín hiệu nào cho thấy ông sẵn sàng tham gia lại thỏa thuận.

Trong cuộc gặp với các nhà lãnh đạo châu Phi tại St. Petersburg hôm thứ Năm, Tổng thống Nga đã cam kết cung cấp gần 300.000 tấn ngũ cốc cho 6 quốc gia châu Phi "miễn phí".

Tổng thống Nga cũng đang kêu gọi dỡ bỏ lệnh trừng phạt đối với ngân hàng nông nghiệp của Nga, Rosselkhozbank, muốn ngân hàng này được kết nối lại với mạng lưới thanh toán quốc tế SWIFT.

Không có sự hợp tác của Moscow, các lựa chọn vận chuyển ngũ cốc ra khỏi Ukraine đều không hiệu quả. Trong khi Ukraine đang vận chuyển ngũ cốc và thực phẩm bằng đường sắt và đường bộ, số lượng đó ít hơn hàng trăm nghìn tấn so với lượng có thể được vận chuyển qua Biển Đen.

Bộ Quốc phòng Anh đã tweet hôm thứ Tư rằng Hạm đội Biển Đen của Nga đang thay đổi vị trí của mình để chuẩn bị thực thi lệnh phong tỏa chống lại Ukraine, cảnh báo nguy cơ gia tăng các mối đe doạ trong khu vực.

Tuy nhiên, chuyên gia Cancian lạc quan rằng một giải pháp xung quanh việc xuất khẩu ngũ cốc từ Ukraine sẽ đạt được trong một khung thời gian tương đối ngắn.

"Họ có khả năng đạt được thỏa thuận trong một tuần hoặc lâu hơn. Tôi nghĩ, điều này khó có thể kéo dài hàng tuần hoặc hàng tháng", ông nói.