Nga đang phung phí sự thống trị năng lượng và con át chủ bài của Tổng thống Putin phơi bày lỗ hổng

Cách mà Tổng thống Putin đang phung phí sự thống trị năng lượng của mình

Tổng thống Vladimir Putin đã cắt nguồn cung cấp khí đốt cho châu Âu thông qua đường ống Nord Stream, một hành động được thiết lập để đẩy khu vực này vào cuộc khủng hoảng kinh tế chưa từng có trong mùa đông năm nay.

Xét về mặt giá trị, hành động của Putin có thể chứng tỏ sức mạnh của Nga. Ông muốn chứng minh rằng, dầu và khí đốt của Nga không thể thiếu đối với thế giới - rằng châu Âu không thể sống thiếu khí đốt của Nga. Và ông sẵn sàng gây ra thiệt hại tối đa để chứng minh quan điểm này, biết rõ rằng điều này có thể gây ra sự sụp đổ kinh tế trong bối cảnh khó khăn chưa từng có trong suốt mùa đông đe dọa hàng triệu người, và thúc đẩy vòng xoáy bất ổn chính trị trên khắp châu Âu.

Tổng thống Putin đã một tay xóa bỏ tương lai của nền kinh tế xuất khẩu nhiên liệu hóa thạch của Nga

Nhưng con át chủ bài cuối cùng của Putin cũng là con bài cuối cùng của ông ấy - và đã vô tình làm nổi bật điểm yếu lớn nhất của ông ấy: đó là quyền lực của giới tài phiệt Nga phụ thuộc hoàn toàn vào tục lệ của châu Âu.

Bằng cách này, Putin đã một tay xóa bỏ tương lai của nền kinh tế xuất khẩu nhiên liệu hóa thạch của Nga, và cùng với đó là sức mạnh của nhà tài phiệt vốn làm nền tảng cho sự cai trị của ông.

Không còn một thị trường Châu Âu tiềm năng nào mà các khách hàng lớn nhất của Nga từng có giờ muốn tiếp tục phụ thuộc vào dầu khí của Nga. Điều này cho thấy, Nga đã không còn là một nhà cung cấp đáng tin cậy.

Thay vì cung cấp một sản phẩm cạnh tranh với giá trị đồng tiền, Putin đã chứng minh rằng các quy tắc thương mại không liên quan đến ông. Ông muốn ép cả thế giới mua khí đốt của mình với giá cao ngất ngưỡng qua "nòng súng', và sẽ chết nếu họ từ chối. Nhưng đây không phải là cách điều hành một công việc kinh doanh khả thi - đó là cách giết chết một doanh nghiệp.

Ngay cả khi châu Âu cảm thấy buộc phải quay trở lại với Putin trong mùa đông này để cải thiện sự hỗn loạn về kinh tế và xã hội, thì cũng không có khả năng đảm bảo an ninh năng lượng khi phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch của Nga. Chính những hành động của Putin đã tạo ra một chuỗi các sự kiện không thể nhưng lên đến đỉnh điểm là châu Âu đang đẩy nhanh các cách thức để đa dạng hóa các nguồn cung cấp năng lượng của mình càng nhiều càng tốt và càng nhanh càng tốt.

Thương mại năng lượng là xương sống của mối quan hệ kinh tế tổng thể giữa Nga và phương Tây. Điều này đặc biệt đúng với châu Âu, vốn là thị trường xuất khẩu năng lượng chính của Nga. Nhưng bây giờ có vẻ như kỷ nguyên này đang kết thúc đột ngột. Cuộc xung đột ở Ukraine đã biến sự chia cắt được lên kế hoạch cẩn thận và lâu dài giữa Nga và châu Âu mà cả hai bên đã dự tính trong một thời gian dài thành một cuộc ly hôn vội vàng và xấu xí, trong đó "những người bạn đời cũ" cố gắng làm tổn thương nhau nhiều nhất có thể bất kể hậu quả và thiệt hại tài sản thế chấp.

Ở giai đoạn hiện tại, cuộc di chuyển tháo chạy của quân đội Nga ở đông bắc Ukraine trong những ngày qua khiến nhiều người hy vọng động lực mới cho Ukraine. Còn trong cuộc chiến năng lượng, các lữ đoàn của Vladimir Putin thực sự trông có vẻ tốt hơn. Châu Âu đang phải trả gấp nhiều lần so với bình thường cho nguồn cung cấp khí đốt, khiến đồng tiền của họ trượt dốc và nền kinh tế bên bờ vực suy thoái. Nhưng hãy nhìn xa hơn vào mùa đông này và có thể thấy vũ khí năng lượng của Putin sẽ phản tác dụng như thế nào.

Nhìn lại quá khứ một chút, những người hưởng lợi lớn nhất từ lệnh cấm vận dầu mỏ của những năm 1970 không phải là Riyadh hay Tehran. Sản lượng dầu từ các nước Trung Đông giảm khoảng 4,6 triệu thùng hàng ngày từ năm 1972 đến năm 1982. Trớ trêu thay, Moscow lại là người chiến thắng lớn nhất chiếm đươc món hời này khi sản lượng của Liên Xô tăng 4,3 triệu thùng.

Giờ đây, bằng cách cắt gần như toàn bộ nguồn cung cấp khí đốt cho châu Âu, Putin đảm bảo kết quả tương tự như vùng Vịnh cách đây 5 thập kỷ, nhưng Nga quên rằng, động thái này cũng khiến Nga mất thị phần vào tay các nhà cung cấp thay thế và các nguồn năng lượng mới.

Việc cắt giảm năng lượng lâu dài của Nga sẽ không đến từ hành động của Điện Kremlin. Nó sẽ đến từ châu Âu, quyết tâm ngắt kết nối với nhà cung cấp chính của họ

Cách mà Putin đang phung phí sự thống trị năng lượng của mình là chủ đề của cuộc phỏng vấn hai phần hấp dẫn giữa chuyên gia năng lượng Thane Gustafson của Đại học Georgetown và đồng nghiệp Liam Denning.

Trong nửa thế kỷ, Nga đã quảng bá thương hiệu của mình như một nhà cung cấp đáng tin cậy, bất kể căng thẳng chính trị, năng lượng của nước này sẽ chảy đến châu Âu mà không bị gián đoạn. Chiến sự Nga-Ukraine đã nghiền nát thương hiệu đó. Châu Âu không còn tin tưởng vào năng lượng của Nga nữa và không muốn nó.

Nga có thể tiếp tục thao túng nguồn cung khi cuộc chiến ngày càng khốc liệt ở Ukraine. Nhưng việc cắt giảm năng lượng lâu dài của Nga sẽ không đến từ hành động của Điện Kremlin. Nó sẽ đến từ châu Âu, quyết tâm ngắt kết nối với nhà cung cấp chính của họ.

Việc châu Âu rút khỏi khí đốt của Nga sẽ tước đi thị trường quan trọng nhất của Putin. Khí đốt sẽ bị tồn đọng, không còn tạo ra doanh thu. Các biện pháp trừng phạt của phương Tây về công nghệ cũng sẽ cản trở việc mở rộng nguồn LNG ở Bắc Cực của Nga. Nhìn chung, sản lượng khai thác dầu khí của Nga sẽ giảm mạnh về lâu dài.

Về lâu dài, người tiêu dùng hàng hóa luôn có lựa chọn thay thế, một thực tế mà quốc gia cung cấp hydrocarbon lâu năm như Nga lại đánh giá thấp trong việc cố gắng khai thác đòn bẩy qua vũ khí năng lượng.

Nga không chỉ phải đối mặt với các đối thủ dưới dạng các nhà xuất khẩu khí đốt khổng lồ từ Qatar đến Mỹ - nguồn cung sẽ chảy nhanh hơn khi các nhà ga nhập khẩu mới bắt đầu mở cửa - mà còn bị thách thức bởi các giải pháp thay thế giá cả phải chăng.

Nhìn lại lịch sử một chút, Trung Đông đã phải trả giá cho việc sử dụng năng lượng như một vũ khí trong những năm 1970, bằng những cuộc suy thoái trừng phạt vào đầu những năm 1980, sau đó là một cuộc đấu tranh nhiều mặt để giành lại thế thượng phong.

Giờ đây, Gazprom đã và đang bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi quyết định của Putin trong việc tối đa hóa sức ép năng lượng lên EU, vì công ty năng lượng chỉ có thể đốt lượng khí dư thừa bằng những quả pháo sáng khổng lồ, trong khi trong mùa đông, họ sẽ phải đóng cửa nhiều cơ sở sản xuất. Hoặc Điện Kremlin có thể giải trí với những ý tưởng về việc chuyển hướng dòng khí đốt từ các mỏ Yamal sang Trung Quốc, nhưng sẽ mất nhiều năm để đặt các đường ống cần thiết và Bắc Kinh không tha thiết mấy đến việc tài trợ cho các dự án này. Mặt khác, suy thoái kinh tế ở Trung Quốc đã cắt giảm một cách hiệu quả tham vọng năng lượng của Putin, khi giá chuẩn cho hỗn hợp dầu Urals của Nga đã giảm xuống còn 65 USD / thùng.

Cuối cùng Nga cũng sẽ phải đối mặt với viễn cảnh cuối cùng là một thất bại kinh tế thậm chí còn vang dội hơn quá khứ

Dự báo này có nghĩa là việc Putin kiên quyết áp dụng "vũ khí năng lượng" đã đến quá muộn và trên nền tảng ổn định các nguyên tắc cơ bản toàn cầu, động thái này trông có vẻ tuyệt vọng hơn là tính toán. Châu Âu là thị trường dễ bị tổn thương duy nhất trong bức tranh toàn cầu được cân bằng lại này, nhưng các nhà lãnh đạo châu lục trong nhiều tháng đã làm việc để chuẩn bị một kế hoạch hành động chung cho việc ngừng nhập khẩu năng lượng của Nga. Hay nói cách khác, cuộc chiến Ukraine khiến đòn bẩy kinh tế mạnh mẽ nhất của Nga - dầu và khí đốt - gặp rủi ro khi phương Tây nỗ lực sắp xếp lại thị trường năng lượng toàn cầu. Không sớm thì muộn, cuối cùng Nga cũng sẽ phải đối mặt với viễn cảnh cuối cùng là một thất bại kinh tế thậm chí còn vang dội hơn quá khứ.

Do đó, không có gì vô lý khi cho rằng chính Putin sẽ gây ra sự sụp đổ cuối cùng trong toàn bộ cấu trúc gắn liền với nền kinh tế xuất khẩu hàng hóa của Nga, vốn cung cấp 40% khí đốt cho châu Âu vào năm ngoái. Ngành xuất khẩu khí đốt của Nga sẽ sụp đổ, cùng với nhiều doanh nghiệp xuất khẩu hàng hóa của nước này.

Con át chủ bài của Putin đã vô tình phơi bày lỗ hổng lớn nhất

Với thu nhập từ xuất khẩu năng lượng của Nga chiếm hơn một nửa tổng ngân sách Chính phủ, ngay cả khi Nga có thể duy trì nền kinh tế tạm thời với lợi nhuận khổng lồ từ doanh thu dầu khí do giá tăng cao, thì châu Âu càng nhanh chóng rút khỏi dầu khí của Nga, vì vậy mà kho bạc của chính phủ Nga cũng sẽ bốc hơi càng nhanh. 

Con át chủ bài của Putin đã vô tình phơi bày lỗ hổng lớn nhất của ông: nếu châu Âu tập trung vào việc loại bỏ sự phụ thuộc vào mặt hàng được đánh giá cao nhất của Nga, điều này sẽ đồng thời loại bỏ vũ khí mạnh nhất của Nga ở châu Âu.

Nếu không có khả năng sử dụng khí đốt làm vũ khí, Nga sẽ bị bỏ lại với ít đòn bẩy địa chính trị có ý nghĩa và một chế độ kinh tế suy yếu. Sau đó Nga sẽ nhanh chóng cạn kiệt các nguồn lực cần thiết để điều hành cuộc chiến của mình.

Vì vậy, con đường nhanh nhất, hiệu quả nhất để đánh bại Nga không phải bằng các phương tiện quân sự - mà bằng cách biến đổi các hệ thống năng lượng của châu Âu. Và cách nhanh nhất, tức thời nhất, để làm điều đó là đưa sự phụ thuộc vào khí đốt của Nga ở Châu Âu xuống mức bằng 0.

Giám đốc kinh tế EU cho biết khối không sợ Putin, sẵn sàng phản ứng trước việc ngừng cung cấp khí đốt của Nga

Một quan chức hàng đầu của EU nói với CNBC rằng, Liên minh châu Âu đã "sẵn sàng phản ứng" trước quyết định của Nga về việc ngừng cung cấp khí đốt cho khối này. Được biết, những tuần gần đây, Tập đoàn năng lượng nhà nước khổng lồ Gazprom của Nga đã thông báo ngừng vô thời hạn các dòng khí đốt đến châu Âu qua đường ống dẫn khí Nord Stream 1, với lý do cần phải sửa chữa bổ sung.

Động thái này được đưa ra sau khi nguồn cung đã bị tạm dừng vì "để bảo trì". Paolo Gentiloni, ủy viên kinh tế của EU cho biết: "Chúng tôi kỳ vọng rằng Nga đang tôn trọng các hợp đồng mà họ có, nhưng ngay cả khi việc vũ khí hóa năng lượng sẽ tiếp tục hoặc sẽ tăng lên để đáp ứng với các quyết định của chúng tôi, tôi nghĩ rằng Liên minh Euoprean đã sẵn sàng phản ứng".

"Tất nhiên, chúng ta phải tiết kiệm năng lượng, chúng ta phải chia sẻ năng lượng, chúng ta có mức lưu trữ cao và chúng ta không sợ những quyết định của Putin", Gentiloni nói với Steve Sedgwick của CNBC tại Diễn đàn Ambrosetti ở Ý.

"Chúng tôi yêu cầu Putin tôn trọng hợp đồng của họ nhưng nếu họ không tôn trọng hợp đồng của mình thì chúng tôi sẵn sàng phản ứng", ông nói, mà không nêu chi tiết chính xác những hành động này có thể dẫn đến những gì.

Việc ngừng cung cấp khí đốt diễn ra sau một mùa hè đầy biến động giữa Nga và EU khi cuộc chiến ở Ukraine vẫn tiếp diễn, với việc Nga bị cáo buộc "vũ khí hóa" nguồn cung cấp khí đốt cho các nước láng giềng châu Âu nhằm gây áp lực buộc khối này phải giảm nhẹ lệnh trừng phạt. Nhưng Nga phủ nhận việc sử dụng năng lượng làm vũ khí.

Thậm chí, Gazprom của Nga đã nhiều lần nói rằng các lệnh trừng phạt đang ngăn cản họ duy trì và vận hành đường ống một cách hiệu quả, và đã làm giảm lượng khí đốt qua đường ống xuống còn khoảng 20% công suất.

"Cú đánh lớn nhất đối với cỗ máy chiến sự của Putin sẽ là sự độc lập về năng lượng của châu Âu"

Kể từ cuộc xâm lược vô cớ của Nga vào Ukraine, EU đã tìm cách giảm và loại bỏ dần việc nhập khẩu khí đốt của Nga. Tuy nhiên, trong khi tranh giành các nguồn cung cấp thay thế, họ vẫn phụ thuộc phần nào vào những nguồn cung cấp đó.

Khối đã kêu gọi tất cả các thành viên tự nguyện giảm mức tiêu thụ khí đốt tương ứng của họ xuống 15% vào mùa thu và qua các tháng mùa đông sắp tới nhằm giữ ổn định nguồn cung cấp.

Thượng nghị sĩ Hoa Kỳ Lindsey Graham, cũng phát biểu với CNBC tại Diễn đàn Ambrosetti, cho biết trong khi tình trạng thiếu hụt năng lượng dự kiến vào mùa đông tới là "rất bất tiện cho châu Âu" thì đây không phải là "lần đầu tiên người dân châu Âu phải gánh chịu".

Ông nói: "Đây là những gì tôi muốn nói với những người bạn châu Âu của tôi: Chúng tôi sẽ làm việc với các bạn để tìm ra các giải pháp thay thế cho khí đốt của Nga và chúng tôi đến đích càng sớm thì thế giới càng an toàn và châu Âu ổn định hơn". Cú đánh lớn nhất đối với cỗ máy chiến tranh của Putin sẽ là sự độc lập về năng lượng của châu Âu".

Giải pháp bơm nhiệt

Theo Đơn vị Tình báo Khí hậu và Năng lượng Châu Âu (ECIU), cách nhanh nhất để giảm sự phụ thuộc của Châu Âu vào khí đốt của Nga không phải bằng cách tăng cường khoan các mỏ khí ở Biển Bắc, mà bằng cách tung ra các máy bơm nhiệt điện và vật liệu cách nhiệt tại nhà.

Phân tích thận trọng của ECIU cho thấy, 4% nhu cầu khí đốt mà Anh lấy từ Nga có thể bị xóa sổ chỉ trong 5 năm bằng cách lắp đặt các máy bơm nhiệt và vật liệu cách nhiệt thích hợp trong 6,5 triệu ngôi nhà. Máy bơm nhiệt hiện nay đã rẻ hơn để vận hành, vì vậy chúng không chỉ giúp loại bỏ sự phụ thuộc vào khí đốt Nga mà còn làm cho các ngôi nhà sưởi ấm rẻ hơn rất nhiều.

Ngay cả khi Vương quốc Anh chỉ tập trung vào việc nâng cấp xếp hạng hiệu suất năng lượng của các ngôi nhà sử dụng vật liệu cách nhiệt và các biện pháp hiệu quả sưởi ấm khác, trung bình các hộ gia đình sẽ tiêu thụ ít khí đốt hơn 20%, nhu cầu khí đốt nói chung của Vương quốc Anh sẽ giảm 8% và nhập khẩu có thể giảm 15%. .

Kế hoạch của ECIU là thận trọng bởi vì nó sử dụng các giả định rất thận trọng - đủ chậm để trở nên dễ chịu trong môi trường chính trị chưa hiểu rõ. Đây là một chiến lược hoàn toàn khả thi và hoàn toàn có ý nghĩa kinh tế bởi vì nó sẽ tạo ra khoản tiết kiệm hàng năm khi sự phụ thuộc vào khí đốt của Anh được giảm bớt.

Cuộc khủng hoảng mùa đông sắp tới cần được nhìn nhận là một vấn đề an ninh quốc gia nghiêm trọng. Bởi Nga hy vọng rằng, bằng cách ngừng cung cấp khí đốt vào thời điểm nhu cầu tăng cao, hậu quả là đau đớn, khổ sở và bất ổn chính trị do giá năng lượng tăng cao đối với người tiêu dùng sẽ buộc châu Âu phải lùi bước trong lập trường đối với Ukraine.

Nhưng điều gì sẽ xảy ra nếu chúng ta phản ứng với sự khẩn cấp tương xứng với cuộc khủng hoảng an ninh quốc gia chưa từng có này?

Tiến sĩ Liz Boulton, một cựu thiếu tá quân đội trong Lực lượng Phòng vệ Úc và là chuyên gia hàng đầu về ứng phó khẩn cấp với biến đổi khí hậu, là tác giả của 'Kế hoạch E' - một kế hoạch ứng phó khẩn cấp về khí hậu toàn cầu mang tính bước ngoặt do Đại học Thủy quân lục chiến Hoa Kỳ xuất bản" khẳng định, với tư duy đúng đắn, một chương trình áp dụng máy bơm nhiệt đồng loạt, có chiến lược rõ ràng có thể có tác động rất lớn trong việc giảm thiểu tác động của các hành động của Nga. Và điều này có thể được huy động kịp thời cho mùa đông.

"Còn ba tháng nữa, tôi nghĩ có thể làm được điều gì đó", bà nói với tờ Byline Times . "COVID đã chỉ ra cách thức phản ứng khủng hoảng bất thường như vậy có thể được huy động như thế nào. Tôi không chỉ nói là có thể mà nếu không tiến hành lập kế hoạch trước khủng hoảng, và chuẩn bị sẵn sàng, thì các chính phủ Châu Âu sẽ sơ suất nếu không lường trước một cách hợp lý các tác động có thể xảy ra của tình trạng thiếu hụt năng lượng và thực hiện các biện pháp khắc phục".

Bà nói, quân đội quốc gia không nên là đầu mối chính của một đợt huy động khẩn cấp như vậy, nhưng họ có thể hỗ trợ để giúp phát triển năng lực dân sự. Bước đầu tiên là các nhà lãnh đạo chính phủ kêu gọi các hội nghị thượng đỉnh lập kế hoạch khủng hoảng, nơi họ đặt ra các câu hỏi cho cộng đồng, ngành công nghiệp và các dịch vụ khẩn cấp rộng lớn hơn để thúc đẩy sự tham gia của toàn xã hội.

"Các câu hỏi được đặt ra càng sớm, mọi người càng sớm có thể bắt đầu suy nghĩ và lập kế hoạch", bà nói. Tiến sĩ Boulton đề xuất, ngành công nghiệp quốc phòng có thể được kéo vào để "nhanh chóng tăng cường sản xuất" máy bơm nhiệt.

Bà cũng kêu gọi các chính phủ châu Âu công nhận rằng một cuộc vận động quần chúng có thể làm nên điều kỳ diệu để bảo vệ người dân trong mùa đông này đồng thời giảm đáng kể sự phụ thuộc vào khí đốt.

Các chính phủ sẽ không có lựa chọn nào khác ngoài việc chi hàng tỷ USD trong mùa đông này để bảo vệ người dân của họ - nhưng phần lớn khoản chi tiêu này có thể được chuyển đổi thành một khoản cổ tức khổng lồ. Bằng cách giảm bớt căng thẳng từ nhu cầu khí đốt đối với các hộ gia đình, một chương trình như vậy ở quy mô toàn xã hội có thể đẩy châu Âu vào vị trí tối ưu trong việc chuyển đổi năng lượng sạch, đồng thời mở ra cơ hội hỗ trợ hơn nữa cho các doanh nghiệp và ngành công nghiệp nơi việc chuyển đổi khỏi khí đốt sẽ nhiều hơn khó khăn.

Cho đến nay, phản ứng của các nhà lãnh đạo châu Âu đối với việc Putin sử dụng vũ khí năng lượng của mình vẫn còn bối rối, tẻ nhạt và không chắc chắn. Họ vẫn bị mắc kẹt trong suy nghĩ cũ, bị mắc kẹt trong niềm tin rằng có một cách nào đó có thể trở lại trạng thái bình thường.

Nhưng sẽ không có trở lại bình thường. Anh và các nước châu Âu khác cần phải thức tỉnh thực tế rằng dầu và khí đốt là trụ cột trong việc Putin tiếp tục nắm giữ lục địa. Nhưng việc vũ khí hóa năng lượng của chính ông ấy đã chứng minh rằng Thời đại Khí đã chết.

Tầm nhìn của Tiến sĩ Boulton đặt ra cách châu Âu có thể giảm sự phụ thuộc vào khí đốt của Nga không phải trong vài năm mà trong vài tháng với cách tiếp cận đúng đắn. Mặc dù điều này có thể sẽ không đạt được kết quả hoàn toàn trong mùa đông này, nhưng nó sẽ giảm thiểu đáng kể thiệt hại mà Vladimir Putin muốn gây ra trong khi giúp châu Âu giảm nhập khẩu khí đốt của Nga một cách nhanh chóng.

Huỳnh Dũng – Theo Bloomberg/ Ceraweek/Bylinetimes