Nga giành thế chủ động: Xung đột Ukraine đã bước vào giai đoạn cuối?

Nhiều nhà quan sát cho rằng Nga đang giành thế chủ động ở chiến trường Ukraine, tuy nhiên tình báo Anh đã chỉ ra những thiệt hại nặng nề mà Moscow phải gánh chịu. Ảnh RT

Sáu tháng sau khi Ukraine bắt đầu cuộc phản công gần Bakhmut, chiến dịch này đã thất bại và quân đội Nga đã giành được thế chủ động. Phát động một loạt cuộc tấn công, lực lượng Moscow đã giành lại một số vị trí mà họ đã mất ở phía tây bắc thành phố trong khu vực hồ chứa Berkhovsky, đồng thời giành lại quyền kiểm soát tuyến dọc theo tuyến đường sắt Bakhmut-Gorlovka ở sườn phía nam.

Trong khi đó, kế hoạch của Ukraine, bao gồm một cuộc tấn công theo ít nhất ba hướng tác chiến – hướng tới Melitopol, Berdyansk và Bakhmut – đã thất bại. Thay vì tập trung vào từng nhiệm vụ một như các chuyên gia phương Tây khuyến nghị, Kiev đã phân tán lực lượng và không đạt được bất kỳ mục tiêu nào. Giờ đây, Lực lượng Vũ trang Ukraine (AFU) đã buộc phải chuyển từ chiến thuật tấn công sang phòng thủ. 

Kế hoạch đầy tham vọng

Kế hoạch đầy tham vọng ban đầu của Ukraine nhằm phát động một cuộc tấn công vào Bkahmut ngụ ý hành động ở ít nhất bốn khu vực: Từ Chasov Yar tới Kleshcheyevka và xa hơn dọc theo sườn phía nam của Artemovsk; từ Chasov Yar đến vùng ngoại ô phía bắc Artemovsk, phía nam hồ chứa Berkhovsky; từ Slavyansk theo hướng Artemovsk và Soledar; và từ Seversk tới Soledar.

Tuy nhiên, kế hoạch này không thành công do thiếu quân số và việc điều động kịp thời các đơn vị Nga thay thế đội quân đánh thuê Wagner tham gia các trận chiến cuối cùng tại Bakhmut. Các cuộc tấn công từ các hướng Slavyansk và Seversk đã thất bại, trong khi cuộc tấn công vào sườn phía bắc của thành phố chỉ thành công một phần - quân đội Ukraine đã tiến được vài km và cạn kiệt tiềm năng tấn công.

AFU chỉ chủ động giành được vị trí ở phía nam, theo hướng phòng thủ của Nga, được xây dựng dọc theo tuyến Kleshcheyevka-Andreevka-Kurdyumovka. Người Ukraina chỉ có thể giành quyền kiểm soát hai ngôi làng đầu tiên vào giữa tháng 9, sau 5 tháng phản công ở khu vực này. Tuy nhiên, Kurdyumovka vẫn do quân đội Nga kiểm soát. Trong những ngày tiếp theo, AFU tiếp tục cuộc tấn công về phía đông, vượt qua tuyến đường sắt ở một số đoạn.

Rõ ràng, mục tiêu tiếp theo của quân đội Ukraine là mở rộng khu vực tập trung ở bờ phía đông kênh Seversky Donets–Donbass để tiến tới vùng ngoại ô phía nam Bakhmut và vùng ngoại ô phía bắc Gorlovka. Vào khoảng thời gian đó, vào tháng 10/2023, tin đồn về một cuộc tấn công sắp xảy ra đối với người sau này bắt đầu lan truyền trên các phương tiện truyền thông. 

Nga nắm thế chủ động

Để chống lại kế hoạch này, quân đội Nga đã tiến hành hàng loạt cuộc phản công gần hồ chứa Berkhovsky. Trong bài phân tích về chiến dịch mùa hè (ngày 25/9), các nhà phân tích quân sự Ukraine từ cổng thông tin quân sự DeepState đã nêu như sau: "Mọi thứ không tốt như vậy ở mặt trận phía bắc, nơi đã có những thành công ban đầu. Nhưng sai lầm chiến lược khi tới Berkhovka, hứng chịu hỏa lực của địch ở vùng đồng bằng, đã khiến chúng tôi phải trả giá đắt. Bây giờ địch đã chiếm thế chủ động ở đó". 

Dựa trên thông tin được cung cấp bởi các nguồn ở mặt trận, vào tháng 10 và tháng 11, DeepState đưa tin rằng quân đội Ukraine đã rút lui khỏi vị trí của mình. Đến ngày 24/11, quân Nga thực tế đã quay trở lại điểm xuất phát, một lần nữa đe dọa giành quyền kiểm soát các làng Bogdanovka và Khromove.

Lực lượng Ukraine trong khu vực này - chủ yếu bao gồm Lữ đoàn xung kích số 3 và số 5 (đã cạn kiệt sức mạnh trong các cuộc tấn công trước đó), Lữ đoàn xung kích dù số 80, Lữ đoàn xung kích Lyut và các đồng đội của họ từ các lữ đoàn 22, 28, 92 và Lữ đoàn cơ giới 93 hầu như không được phục hồi - đã không thể cầm chân quân Nga, đặc biệt là sau các trận chiến tích cực xung quanh Avdeevka, đòi hỏi phải tập trung pháo binh Ukraine vào khu vực đó. Kết quả là quân đội Nga đã có thể đảo ngược tình thế có lợi cho mình, kể cả ở khu vực mà quân Ukraine tiếp tục tiến chậm.

Vào ngày 30/10, Tổng tư lệnh lực lượng mặt đất Ukraine, Alexander Syrsky, báo cáo rằng các lực lượng Nga đang tăng cường hiện diện tại khu vực Bakhmut và chuyển từ chiến thuật phòng thủ sang tấn công. Vào ngày 18, 19 và 24 /11, người Ukraine thừa nhận rằng quân Nga đã tiến gần Kleshcheyevka, và vào ngày 22/11, họ báo cáo rằng kẻ thù của họ đã tiến gần hơn đến Andreevka, nơi đã bị bỏ hoang trong các trận chiến trước đó.

Theo xác nhận trực quan của cộng đồng tình báo nguồn mở (OSINT), quân đội Nga đã có thể khôi phục gần như hoàn toàn tuyến phòng thủ dọc theo tuyến đường sắt Bakhmut-Gorlovka và vượt qua nó ở một số nơi. Giao tranh ác liệt nhất hiện đang diễn ra ở vùng cao thống trị khu vực phía tây bắc Kleshcheyevka. Nếu buộc phải rút lui, quân Kiev sẽ phải rút lui về vị trí ban đầu để không ở lại vùng đất thấp hứng chịu hỏa lực của kẻ thù – một vấn đề tương tự như vấn đề họ gặp phải ở sườn phía bắc. 

Cuộc tấn công Gorlovka – chiến thuật 'không khôn ngoan'?

Tại sao người Ukraine quyết định phân tán lực lượng và tiến công theo ba hướng tác chiến trong chiến dịch mùa hè? Một số chuyên gia Nga cho rằng chiến lược của Kiev là giành chiến thắng trong trận chiến dự bị - và để đạt được mục tiêu này, quân đội của họ đã cố gắng tạo ra một số điểm nóng căng thẳng được cho là sẽ nuốt chửng nhân lực của Nga. Trong trường hợp thành công, AFU sẽ có thể vượt qua sự bế tắc của chiến tranh theo vị trí và giáng một đòn chí mạng vào một trong các hướng.

Tuy nhiên, trên thực tế, quân Ukraine đã không thể đánh bại quân đội Nga, vốn đủ mạnh để thực hiện cả cuộc tấn công cục bộ ở biên giới giữa Cộng hòa Nhân dân Lugansk và khu vực Kharkov vào mùa hè này, cũng như cuộc tấn công vào Avdeevka vào tháng 10. Trên hết, quân đội Nga tiếp tục trấn giữ các tuyến phòng thủ ở khu vực Kherson và Zaporozhye, cũng như gần Bakhmut. Vậy tại sao người Ukraine lại từ chối tập trung lực lượng vào một khu vực như các chuyên gia phương Tây khuyên họ nên làm? 

Một lời giải thích khả dĩ cho điều này là tầm quan trọng về mặt danh tiếng và truyền thông của " Pháo đài Bakhmut" , mà giới lãnh đạo chính trị và quân sự Ukraine trở thành nạn nhân. Việc bảo vệ 'anh hùng' một vị trí, dần dần mất đi tầm quan trọng chiến lược và hoạt động, đã mang lại cho Bakhmut ý nghĩa về mặt tư tưởng và danh tiếng. Trong nỗ lực chiếm lại thành phố này, người Ukraine đã huy động lực lượng dự bị và các đơn vị tinh nhuệ nhất vào trận chiến.

Hoặc có lẽ, tình hình thậm chí còn tồi tệ hơn. Sau thất bại mùa hè, họ cần đánh lạc hướng công chúng khỏi những tin tức tiêu cực. Cách tốt nhất để làm được điều đó là chọc thủng chiến tuyến ngăn cách Ukraine và các nước cộng hòa Donbass tồn tại từ năm 2015 đến ngày 24/2/2022. Trong trường hợp thành công, Tổng thống Ukraine Zelensky sẽ có cơ hội tuyên bố sự trở lại của "người Ukraine" và lấy lại những vùng đất bị mất bởi những người tiền nhiệm.

Một trong những khu vực mà kế hoạch này về mặt lý thuyết có thể thực hiện được là Gorlovka – một thành phố công nghiệp lớn nằm ở phía nam Bakhmut, nơi có khoảng 300.000 người sinh sống trước chiến tranh. Gorlovka nằm dưới sự kiểm soát của Cộng hòa Nhân dân Donetsk (DPR) kể từ khi nước này tuyên bố độc lập vào năm 2014. Một số trận chiến khốc liệt nhất ở Donbass đã diễn ra ở đó.

Sau khi tạp chí Time đăng bài viết về mâu thuẫn giữa giới lãnh đạo chính trị và quân sự Kiev xung quanh kế hoạch tấn công thành phố (bộ chỉ huy quân sự từ chối ý tưởng này), chuyên gia Ukraine Bogdan Miroshnikov ngày 16/11 bình luận: " Để giải phóng thành phố, cần phải tiến hành một chiến dịch tấn công chiến lược với sự tham gia của ít nhất 150.000-200.000 quân cùng với hàng nghìn đơn vị thiết bị. Điều này có nghĩa là một cuộc tấn công trực diện là cần thiết. Nhưng không ai có thể làm điều đó."

Tuy nhiên, vào ngày 17/11, cảnh quay xuất hiện cho thấy những người lính xung kích Ukraine đang ở trên đỉnh một trong những mỏm đá - nơi từng nằm trong vùng xám nhưng chính thức nằm dưới sự kiểm soát của Nga. Sau đó, các trận chiến ở khu vực này ngày càng gay gắt. Tuy nhiên, truyền thông Ukraine từ chối bình luận và khẳng định "tình hình đang được làm rõ".

Xem xét bối cảnh với các mũi chiến lợi phẩm, một cuộc tấn công tiềm tàng vào Gorlovka không thể được thực hiện bằng cách sử dụng một số lữ đoàn. Để bắt đầu một cuộc tấn công theo hướng này, AFU cần phải khôi phục các vị trí của mình ở phía bắc thành phố, trong khu vực sườn phía nam của Bakmurt. Vẫn chưa rõ đây là kế hoạch của ban lãnh đạo Ukraine hay sự thay đổi ngẫu hứng trong chiến thuật tác chiến.

Trong mọi trường hợp, thế chủ động theo hướng này hiện đã bị quân đội Nga nắm giữ, họ sẽ cố gắng khôi phục vị trí của mình và thiết lập hệ thống phòng thủ dọc theo kênh Seversky Donets–Donbass. Điều này sẽ đảm bảo an toàn cho khu vực xung quanh Bakhmut và tước bỏ khu vực tập trung của quân đội Ukraine.

Tuy nhiên, để làm được như vậy, người Nga sẽ cần phải chiếm các cứ điểm của Ukraine gần làng Ivanovskoye, nơi mà các đơn vị PMC Wagner không thể chiếm được trong nỗ lực bao vây Bakhmut. Tuy nhiên, vào thời điểm đó, đây là khu vực cực kỳ quan trọng đối với cả hai bên và cả quân đội Nga và Ukraine đều tập trung hỏa lực ở đó. Giờ đây, các ưu tiên đã thay đổi và Bakhmut - mặc dù vẫn tiếp tục là địa điểm diễn ra các trận chiến hàng ngày - được coi là hướng đi có tầm quan trọng thứ yếu.