Nghệ sĩ chờ đợi danh hiệu NSND như một vé vớt, quá thiệt thòi!

Sau đám tang GS-TS Trần Văn Khê, NSND Kim Cương tiếp tục gõ cửa các cơ quan chức năng để đặt vấn đề vì sao đợt xét duyệt danh hiệu NSND lần này lại không thể đặc cách cho 2 trường hợp mà theo bà là vô cùng xứng đáng, gồm: NSƯT Út Bạch Lan và NSƯT Minh Vương.

Quá thiệt thòi!

“Về công lao đóng góp của 2 nghệ sĩ sân khấu cải lương này thì báo chí đã giới thiệu, phân tích rất sâu và kỹ. Họ là 2 ngôi sao lớn của sân khấu cải lương mà tên tuổi được đồng nghiệp kính trọng, công chúng trong và ngoài nước đều yêu mến.

Tại sao những người được ngồi trong hội đồng xét duyệt lại không xem xét đề nghị đặc cách để trao tặng phần thưởng xứng đáng của nhà nước cho 2 nghệ sĩ này?” - NSND Kim Cương đặt câu hỏi.

Khi các nghệ sĩ cùng trang lứa với nhau, cùng là ngôi sao một thời và cùng có vị trí trong lòng công chúng như nhau: Kim Cương, Bạch Tuyết, Ngọc Giàu, Lệ Thủy... đều đã được xét đặc cách trao tặng danh hiệu NSND, NSND Kim Cương thấy 2 đồng nghiệp còn lại của bà quá thiệt thòi nên đã gõ cửa nhiều nơi để “hỏi cho ra lẽ”.

Bà đã từng đặt ra vấn đề này trực tiếp với Chủ tịch nước Trương Tấn Sang khi ông đến thăm gia đình và thắp hương tưởng nhớ NSND Bảy Nam trong ngày 28 Tết Ất Mùi.

Là thành viên trong hội đồng xét duyệt danh hiệu NSND - NSƯT vào ngày 9.7, đạo diễn - NSND Trần Ngọc Giàu, Chủ tịch Hội Sân khấu TP HCM, nói: “Hội đồng chỉ xét duyệt trên cơ sở danh sách từ địa phương chuyển lên Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch. Nếu từ địa phương không có đề xuất đặc cách như đợt xét duyệt trước thì hội đồng cấp bộ không thể tự đặc cách”.

Buồn thay, trong danh sách mà hội đồng xét đề nghị nhà nước trao tặng NSND, NSƯT của TP HCM gửi lên Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch không có nghệ sĩ được đề nghị đặc cách như những năm trước. NSƯT Minh Vương buồn bã nói: “Có thể chờ một vé vớt, đó là đến khi lìa đời như một vài đồng nghiệp.

Lúc đó, các văn nghệ sĩ là bạn bè có mặt ở đám tang cùng ký tên vào đơn kiến nghị nhà nước truy tặng danh hiệu NSND cho tôi”. Riêng NSƯT Út Bạch Lan không bình luận mà chỉ cười và bày tỏ lòng biết ơn đối với NSND Kim Cương khi đã liên tục kiến nghị đặc cách cho bà và người đã đoạt giải Khôi nguyên Vọng cổ 1964 là NSƯT Minh Vương.

Phải xét cho thấu tình, đạt lý

Theo NSND Kim Cương, sân khấu phía Nam nhiều năm qua là điểm sáng của cả nước nhờ phát triển mô hình sân khấu xã hội hóa. Nghệ sĩ bỏ tiền làm sàn diễn, tụ họp đồng nghiệp dựng vở biểu diễn phục vụ công chúng. Vì vậy, họ không có cơ hội hay nói đúng hơn là không có điều kiện để đến với các liên hoan, hội diễn vì chẳng ai cấp kinh phí như các đoàn nhà nước.

Tháng ngày bám sàn diễn để cống hiến cho sân khấu, mỗi tấm vé khán giả ủng hộ cho mỗi suất diễn vừa giúp họ mưu sinh chân chính và tái tạo sức sáng tạo bằng tài năng của mình. “Cá nhân mỗi nghệ sĩ lấy đâu ra điều kiện để dựng vở dự liên hoan, để cơm ghe bè bạn ra tận các tỉnh - thành xa xôi như các nghệ sĩ biên chế trong các đoàn của nhà nước.

Họ không dự liên hoan đồng nghĩa không có huy chương vàng (HCV), huy chương bạc (HCB) để đủ tiêu chí xét duyệt. Điều này bất hợp lý mà vẫn cứ tồn tại, để sau mỗi đợt xét duyệt lại dấy lên trong lòng nghệ sĩ nỗi buồn” - NSND Kim Cương phân tích.

Theo bà, chẳng thà đừng xét tặng còn hơn, nếu xét thì phải xét cho thấu tình, đạt lý bởi sân khấu mang tính đặc thù, là công trình tập thể thì cơ chế xét duyệt cũng cần xem xét tính đặc thù đó. Việc đặc cách đợt trước rất được dư luận văn nghệ sĩ cả nước đồng tình, đợt này tại sao lại ngừng?

NSƯT Chí Trung và NSƯT Minh Hằng (Nhà hát Tuổi trẻ) bị loại khỏi danh sách xét phong danh hiệu NSND vì lý do chưa đủ số huy chương tham gia liên hoan sân khấu. NSƯT Xuân Hinh, Minh Vượng, Minh Thu cũng đồng số phận. Ví von trường hợp của mình, hề chèo trứ danh Xuân Hinh nói: “20 năm trước, tôi đã bị đánh trượt; năm nay, tôi lại tiếp tục bị trượt. Tôi đồng tình với phát biểu của NSND Kim Cương khi cho rằng sân khấu phía Nam được đánh giá cao là nhờ có mô hình sân khấu xã hội hóa nhưng họ thiệt thòi vì không có sân chơi đúng nghĩa để các sân khấu thi thố với nhau thì đào đâu ra HCV để đủ chuẩn.

Còn sân khấu phía Bắc, phải nói thẳng rằng các vở dự liên hoan, khán giả đi xem bằng vé mời vỗ tay ầm ầm rồi tiễn vở diễn vào kho. Danh hiệu được trao cho những nghệ sĩ hội đủ HCV, HCB từ hội diễn phải được gọi là “nghệ sĩ không dân” vì vai diễn của họ có được đến với nhân dân đâu”.

Sau gần 30 năm gắn bó với sàn diễn, NSƯT Chí Trung cho biết anh sở hữu được 6 HCV và 8 HCB qua các kỳ liên hoan, hội diễn. Kể từ sau khi được xét tặng danh hiệu NSƯT năm 1997 tới nay, anh lại có thêm 2 HCV, 2 HCB, 21 lần đạt danh hiệu Nghệ sĩ thi đua cấp nhà hát, 3 lần cấp bộ, được Thủ tướng Chính phủ khen tặng. Năm 2013, anh đoạt HCV tại Liên hoan Sân khấu kịch Lưu Quang Vũ. Thế mà vẫn trượt?

Trong bức tâm thư gửi các nghệ sĩ đồng cảnh ngộ, NSƯT Minh Thu (Nhà hát Chèo Việt Nam) viết: “40 năm sống với nghệ thuật chèo trên sân khấu, tôi đã gặt hái được 7 huy chương (5 vàng, 2 bạc) và hàng chục giải thưởng khác nữa. Trong đó có cả giải quốc tế cho thành tích đã dàn dựng chương trình nghệ thuật cho đoàn dân gian UNESCO Việt Nam đi tham dự Liên hoan Văn hóa tại Hàn Quốc, được đánh giá là chương trình đặc sắc nhất trong số 72 nước tham dự.

Ấy vậy mà họ cũng bảo là giải này không được tính!”. NSƯT Minh Thu cho rằng theo đúng quy định, 2 HCV là được NSƯT và sau 5 năm đạt 2 HCV nữa sẽ được phong tặng NSND. Có nghĩa là 4 HCV thì đủ tiêu chuẩn NSND. Vậy thì, với số lượng 7 HCV, HCB và chưa kể những giải thưởng khác là quá thừa so với tiêu chuẩn quy định.