Người Hà Nhì

Trải qua bao thăng trầm, một số nét văn hóa của cộng đồng dân tộc Hà Nhì đã bị mai một, nhưng những yếu tố văn hóa đặc thù đậm nét như tiếng nói, tín ngưỡng, các sinh hoạt văn hóa và đặc biệt là trang phục truyền thống của dân tộc Hà Nhì ở Mường Tè, Lai Châu vẫn luôn tồn tại và có sức sống lâu bền.

Tôi và Ly Xá Xuy ngồi trò chuyện tại sân khu homestay của cậu khi chiều muộn, chỉ một lúc sau mây ùa về một cách mạnh bạo, vội vã. Ngắm những vạt mây bay, Xuy bảo: "Đặc sản của Y Tý đó chị. Nhưng Y Tý không chỉ có mây, có ruộng bậc thang, Y Tý còn có người Hà Nhì chúng em nữa".

Trong chuyến đi đến Y Tý (Bát Xát – Lào Cai), tôi may mắn được thưởng thức thứ đồ uống truyền thống của dân tộc Hà Nhì, đó là bia. Thức uống này không hề mới, nó đã có tuổi đời hàng trăm năm nay nhưng không phải ai cũng có cơ hội thưởng thức.

Đứng từ thung lũng Thề Pả nhìn lên vách núi đá dựng đứng cao sừng sững phía Ngải Thầu, anh Phu Giá Xe, người dân thôn Lao Chải bảo đó là đỉnh núi linh thiêng của người Hà Nhì trên vùng cao Bát Xát, nhất là ở Y Tý, A Lù.

Đứng trên cao nhìn xuống, vẻ đẹp mộc mạc, xưa cũ của những ngôi nhà trình tường mái xanh rêu ở Y Tý, Lào Cai, khiến nhiều người liên tưởng đến những cây nấm khổng lồ tuyệt đẹp mọc bên sườn núi.

Người Hà Nhì là một trong những dân tộc thiểu số ở Việt Nam. Năm 2009, người Hà Nhì có khoảng hơn 21.000 người, tập trung cư trú các tỉnh Lai Châu, Lào Cai, Điện Biên. Cuộc sống người Hà Nhì chủ yếu trống lúa trên ruộng bậc thang, khai hoang rừng làm nương rẫy, ngoài ra còn có các nghề thủ công, dệt vải…

Người Hà Nhì sống chủ yếu ở vùng núi cao, biên giới điều kiện thời tiết khắc nghiệt, nhất là mùa đông, nên họ đặc biệt quan tâm đến củi. Người Hà Nhì còn dùng củi để đánh giá người phụ nữ. Nhà nào có đống củi càng to, con gái càng đắt chồng.

Y Tý mùa xuân này không chỉ "chiêu đãi" du khách bốn phương ngắm biển mây đẹp diệu vợi, mà những sắc đào mận hay vẻ thanh sơ của nếp nhà nơi rẻo cao cũng đủ để lại ấn tượng khó phai trong lòng mỗi người.

Những ngày này, người Hà Nhì ở các tỉnh Điện Biên, Lai Châu đang ăn mừng tết cổ truyền (Hồ sự chà). Theo phong tục truyền thống, tết của người Hà Nhì được tổ chức vào ngày Thìn (con rồng) đầu tiên của tháng 12 dương lịch.