Nguy cơ sạt lở, vì sao người dân Yên Bái vẫn không chịu di dời?

"Sống trong sợ hãi" vẫn không muốn di dời

Mấy tháng nay, tỉnh lộ 170 (đường Yên Thế - Vĩnh Kiên) đoạn qua thôn Trung Tâm (xã Yên Thành, huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái) được căng dây cảnh báo dài hàng trăm mét trước cửa gần chục ngôi nhà dưới chân taluy. Phía 2 đầu khu vực, chính quyền địa phương cắm biển cảnh báo "khu vực sạt lở đất, thận trọng khi đi lại".

Theo tìm hiểu của PV Dân Việt, phía sau các ngôi nhà là một taluy dương cao hàng chục mét, đang có hiện tượng bị sạt trượt nghiêm trọng. Trên đỉnh đồi, có nhiều điểm bị sụt trượt xuống từ 6 - 7m, khu vực taluy cao khoảng 20 -50m xuất hiện nhiều đoạn đứt gãy, sụt sạt, đất đã sạt xuống sát tường nhà và chuồng trại chăn nuôi của những hộ dân gần đó.

Ông Lý Văn Lượng (thôn Trung Tâm, xã Yên Thành, huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái) cho biết, gia đình ông sinh sống tại khu vực này từ năm 1984, suốt 40 năm ở ổn định dưới chân đồi, không có dấu hiệu sạt lở. Gia đình gom góp tiền của, dỡ ngôi nhà sàn để xây ngôi nhà kiên cố rộng hơn 100m², trị giá hơn 1 tỷ đồng. Ngôi nhà vừa xây xong chưa khô sơn, thì tháng 7/2023, đất trên đồi bắt đầu sạt xuống, ban đầu ít, càng về cuối năm thì sạt lở càng lớn.

Hót dọn không xuể, vết nứt phía trên lại dài dần ra nên hiện ông Lượng và 6 hộ khác không dám ở nhà vào ban đêm mà phải đi ở nhờ nhà người thân. Ban ngày, 2 vợ chồng ông mới dám về nhà chăm đàn vật nuôi.

"Từ ngày đồi có hiện tượng sạt lở, gia đình tôi đã bỏ nhiều tiền thuê máy móc để hót dọn nhưng sau đó đất lại tiếp tục sạt xuống, bây giờ đất đã vào sát chân tường nhà tôi rồi" - ông Lượng cho biết.

Thẫn thờ nhìn tài sản, nhà cửa có thể bị vùi trong hàng vạn mét khối đất đá bất cứ lúc nào, nhất là mùa mưa đang cận kề, nhưng ông Lượng không muốn chuyển nhà đi nơi khác. Theo ông Lượng, chính quyền địa phương dự định bố trí đất ở cho gia đình ông ở vị trí khác, tuy nhiên vị trí đất mới không được "đẹp" như vị trí đang ở. Hơn nữa, gia đình gom góp bao năm xây được căn nhà, giờ phải chuyển đi thì không có tiền làm nhà mới, chưa kể cuộc sống mưu sinh ở nơi mới chưa biết tính sao.

Cách nhà ông Lượng 5 nhà là ngôi nhà xây kiên cố hai tầng trị giá hàng tỷ đồng, cùng hệ thống chuồng trại chăn nuôi của gia đình ông Hà Văn Bách. Chung cảnh ngộ và quan điểm với các hộ dân ở đây, nhưng gia đình ông Bách không có ý định di dời dù biết ở lại sẽ rất nguy hiểm. 

Bỏ ngôi nhà tâm huyết cả đời mới xây dựng được để đến nơi ở mới mà không có kinh phí làm nhà là điều gia đình ông chưa nghĩ tới. Ngoài ra, ông đang "bám mặt đường" làm nghề xay xát, giờ chuyển đi lại phải tính công việc mới. Ông Bách mong muốn Nhà nước quan tâm hỗ trợ kinh phí xử lý sạt lở để được tiếp tục ở lại mảnh đất này.

"Chủ tịch xã nói với chúng tôi rằng, xã sẽ cắm cho mỗi hộ một lô đất, sau đó những hộ này vào đó để làm nhà ở. Khi vào đó làm nhà ở, xã sẽ thu lại sổ đỏ của chúng tôi ở đây. Nếu như thế thì chúng tôi không đồng ý, chúng tôi không chấp nhận phương án thu sổ đỏ. Nếu như bị sạt lở xuống mà không ở được thì chúng tôi sẽ từ tìm chỗ ở" - ông Bách chia sẻ.

Nỗ lực di dân khỏi vùng nguy cơ sạt lở

Làm việc với PV Dân Việt, ông Lý Ánh Dương - Bí thư Đảng ủy xã Yên Thành cho biết, chính quyền xã đã nắm được tình hình sạt lở ngay khi mới xuất hiện. Các hộ dân cũng đã có đơn kêu cứu nhưng sự việc vượt quá thẩm quyền nên xã đã báo cáo lên huyện, lên tỉnh.

"Trong khi chờ đợi quỹ đất để bố trí cho các hộ dân, xã cử lực lượng thường xuyên theo dõi diễn biết sạt lở và cuộc sống của từng người dân để có biện pháp ứng phó kịp thời. Trước tình hình người dân có nguyện vọng không di dời đi nơi khác, xã sẽ tuyên truyền để người dân đồng thuận, đảm bảo an toàn tính mạng và tài sản" - Bí thư Đảng ủy xã Yên Thành cho hay.

Hiện nay, tại khu vực đồi sạt lở đang có vết nứt với cung trượt dài trên 150m, cao khoảng 70m, nguy cơ sạt lở đất đá xuống nhà dân và tỉnh lộ 170 (đường Yên Thế - Vĩnh Kiên) bất cứ lúc nào. Phía trên đỉnh đồi nhiều vết nứt sâu, rộng và kéo dài dễ tạo thành dòng nước chảy và có nguy cơ sạt lở với khối lượng rất lớn trong mùa mưa bão. 

Đến nay, có 8 hộ dân bị ảnh hưởng, đất đá sạt xuống vùi lấp các công trình phụ, trôi đến chân tường nhà, có hộ bị vùi lấp cả nhà bếp, chuồng trại chăn nuôi.

Theo báo cáo nhanh của UBND huyện Yên Bình, thực tế hiện nay dù không có mưa lớn nhưng đất đá đang trượt dần, có nguy cơ tiếp tục làm lở mái taluy dương. 

Nếu không khắc phục ngay, để kéo dài, gặp trận mưa to, nhiều khả năng khối lượng đất mái taluy dương (dự kiến bằng trực quan khoảng 500.000m³ đất đá) sẽ theo mặt trượt sạt lở xuống, chôn vùi nhà cửa của 8 hộ dân đang sinh sống dưới chân taluy.

Cũng theo báo cáo của UBND huyện Yên Bình, nguyên nhân sơ bộ do địa chất khu vực sạt lở rời rạc, phong hóa mạnh và đã hình thành vết nứt sạt lở từ trước, hiện trạng bên trên là rừng sản xuất, thảm phủ thưa thớt. Các hộ dân đã bạt mái taluy, hót đất sạt do sạt từ nhiều năm trước kết hợp với địa chất taluy phong hóa mạnh làm mất cân bằng nên dẫn đến bị sạt lở.

Với thực trạng mức độ nguy hiểm nêu trên, có thể sạt lở đồi bất cứ lúc nào, đặc biệt là nhiều vết nứt sâu, rộng và kéo dài, dễ tạo thành dòng nước chảy, có nguy cơ sạt lở với khối lượng rất lớn trong mùa mưa bão.

Huyện Yên Bình đã yêu cầu chính quyền xã Yên Thành cương quyết di dời toàn bộ người và tài sản của 8 hộ dân trong vùng nguy cơ sạt lở đất đá đến nơi an toàn trước 17 giờ 30 ngày 23/1/2024. Đồng thời yêu cầu xã Yên Thành cắm biển cảnh báo nguy cơ sạt lở đất đá tại 2 đầu trước khu vực, treo bóng điện vào ban đêm để cảnh báo người và phương tiện giao thông, cử lực lượng tuần tra canh gác, cảnh báo.

Huyện Yên Bình cũng đã xây dựng các phương án đề nghị tỉnh Yên Bái cho phép khảo sát lập dự án hót sạt taluy và hạ thấp cung sạt lở khoảng 500.000m³, đất đá đổ vào khu vực hành lang hồ chứa giáp chợ trung tâm xã Yên Thành để mở rộng khuôn viên chợ. Một phương án khác là lập dự án hót sạt taluy và hạ thấp cung sạt lở, đất đá đổ vào vị trí dự kiến phát triển quỹ đất của xã Yên Thành kết hợp với dự án di dân khẩn cấp.

Trao đổi với PV Dân Việt, ông An Hoàng Linh, Bí thư Huyện ủy huyện Yên Bình cho biết, tình trạng sạt lở tại Yên Thành là nguy hiểm. Huyện, tỉnh cùng các sở ban ngành đã vào cuộc, tính toán các phương án để di dân ra địa điểm khác.

"Tinh thần là tính mạng của người dân phải được đặt lên hàng đầu. Do đó, huyện Yên Bình sẽ tuyên truyền, vận động các hộ dân hiểu và đồng thuận di dời. Cùng với đó, huyện sẽ tính toán khu vực mới để người dân đỡ thiệt thòi nhất, đảm bảo cuộc sống người dân ở nơi ở mới có đủ điều kiện sống và sinh hoạt ít nhất bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ" - Bí thư Huyện ủy Yên Bình cho biết.

Liên quan đến vấn đề này, mới đây đoàn công tác của tỉnh Yên Bái do ông Nguyễn Thế Phước - Phó Chủ tịch thường trực UBND tỉnh Yên Bái dẫn đầu đã trực tiếp đến kiểm tra thực địa.

Qua kiểm tra, lãnh đạo tỉnh Yên Bái yêu cầu huyện Yên Bình di dời khẩn cấp các hộ dân ra khỏi khu vực nguy hiểm có nguy cơ sạt lở để đảm bảo an toàn. Lãnh đạo tỉnh Yên Bái cũng yêu cầu huyện Yên Bình xây dựng phương án đầu tư cơ sở hạ tầng bảo đảm điều kiện di chuyển các hộ dân ra khỏi khu vực nguy hiểm, sớm ổn định đời sống và sản xuất cho các hộ dân trên.