Nguyên nhân sâu xa phương Tây không vui khi ông Erdogan tái đắc cử Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ

Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Erdogan. Ảnh NPR

Nếu chỉ thuần tuý nhìn vào kết quả cuối cùng của hai vòng bầu cử tổng thống vừa qua ở Thổ Nhĩ Kỳ thì đất nước này và mối quan hệ giữa Thổ Nhĩ Kỳ với các đồng minh và đối tác bên ngoài, đặc biệt với Mỹ, EU, NATO, Nga cũng như liên quan đến cuộc chiến ở Ukraine giữa Nga và Ukraine cơ bản không có gì mới. Vẫn là kết cục bầu cử cũ khi tổng thống đương nhiệm Recep Tayyip Erdogan tái đắc cử.

Ông Erdogan cầm quyền ở Thổ Nhĩ Kỳ đã hơn 20 năm nay, khởi đầu là thủ tướng và rồi làm tổng thống hai nhiệm kỳ liền. Nhiệm kỳ tổng thống thứ ba của ông Erdogan sẽ kéo dài đến năm 2028 mà cứ theo những phát ngôn đầu tiên của người này sau khi tuyên bố tái đắc cử thì năm 2028 chưa phải là thời điểm ông Erdogan sẵn sàng từ bỏ quyền lực. 

Điều ở cuộc bầu cử tổng thống này khiến ông Erdogan bị tổn hại thể diện và sa sút uy danh ở cả trong nước lẫn ở bên ngoài là ông Erdogan phải đến tận vòng bầu cử tổng thống thứ 2 mới đắc cử và đắc cử chỉ với tỷ lệ phiếu bầu thấp hơn rất nhiều so với những lần bầu cử khác.

Đấy là một tiền lệ chính trị mới ở Thổ Nhĩ Kỳ và một điềm bất lành đối với ông Erdogan. Chính vì thế mà kết cục bầu cử tuy cũ nhưng ông Erdogan không thể cứ tiếp tục chương trình hay chính sách cầm quyền cũ.

Nhìn vào sâu xa hơn thì sẽ thấy kết cục cũ nói trên tạo ra thế sự mới ở Thổ Nhĩ Kỳ và trong chính trị thế giới. Thổ Nhĩ Kỳ với vị trí địa lý đặc thù và với tư cách là thành viên NATO đóng vai trò rất đặc biệt, có thể rất quan trọng và có thể không quá quan trọng nhưng luôn ở mức độ không đối tác lớn nào ở thế giới bên ngoài có thể bỏ qua. 

Syria, Iran hay chuyện chính trị an ninh ở vùng Vịnh, Trung Đông và Bắc Phi, vấn đề người tỵ nạn và di cư hay cuộc chiến hiện tại ở Ukraine, quan hệ của Thổ Nhĩ Kỳ với Mỹ và với Nga, chuyện Thổ Nhĩ Kỳ gia nhập EU hay chuyện NATO kết nạp thêm thành viên mới..... đâu đâu cũng đều thấy Thổ Nhĩ Kỳ không vắng mặt trong mọi cuộc chơi chung. 

Kết quả cuộc bầu cử tổng thống ở Thổ Nhĩ Kỳ cho thấy vị thế và nền tảng quyền lực của ông Erdogan ở Thổ Nhĩ Kỳ đã bị suy yếu đi rõ rệt và chiều hướng suy yếu này gia tăng cũng như số người dân ở Thổ Nhĩ Kỳ muốn hướng về phía khác chứ không phải hướng về phía Mỹ, EU, NATO và về Phương Tây nói chung. Vì thế, ông Erdogan rồi đây sẽ buộc phải tăng cường chơi con bài dân tuý và dân tộc chủ nghĩa trong cả đối nội lẫn đối ngoại. Người này phải điều chỉnh cơ bản chính sách kinh tế để nhanh chóng khôi phục tăng trưởng kinh tế và giảm lạm phát, chặn đà mất giá của đồng bản tệ. Người này sẽ thúc đẩy mạnh mẽ thêm tiến trình Hồi giáo hoá đất nước Thổ Nhĩ Kỳ trên mọi phương diện và sẽ còn mạnh tay hơn trước trong việc trấn át phe đối lập.

Phe Phương Tây không vui mừng về việc ông Erdogan tái đắc cử cũng chính vì thế. Chừng nào ông Erdogan còn cầm quyền ở Thổ Nhĩ Kỳ thì chứng ấy đất nước này sẽ vẫn tiếp tục là đồng minh không thể hoàn toàn tin cậy và đối tác rất khó quan hệ hợp tác của họ. Những bất đồng quan điểm và xung khắc lợi ích lâu nay giữa phe này với Thổ Nhĩ Kỳ sẽ gia tăng chứ không suy giảm mức độ nghiêm trọng và sâu sắc.

 Chiều hướng diễn biến này sẽ gây thêm khó khăn và khó xử cho Mỹ, EU và Nato trong việc thực thi những mưu tính chiến lược cho khu vực Trung Đông, Bắc Phi và vùng Vịnh, đối với Nga và đối với cuộc chiến ở Ucraine giữa Nga với Ucraine.

 Nga tuy không hẳn rất vui mừng về việc ông Erdogan tiếp tục lãnh đạo Thổ Nhĩ Kỳ vì xưa nay Thổ Nhĩ Kỳ và cá nhân ông Erdogan vẫn thường lúc thế này khi thế khác đối với Nga nhưng không đến mức phải quan ngại nhiều. Điều hiện có thể chắc chắn được là kết cục bầu cử cũ đã làm cho Thổ Nhĩ Kỳ trở thành tác nhân bất định mới về chính trị và an ninh ở khu vực cũng như trong chính trị thế giới.