Nhà sàn

Nếu ai đã từng lãng đãng với những chợ nổi của phương Nam kênh rạch, từng bang khuâng lạc lối với chợ vùng cao Bắc Hà thì mới chỉ cảm nhận được một nửa của sự độc đáo thú vị. Bởi, còn có những phiên chợ nơi sông lên mơn chớn, miên man đỉnh núi bằng những bến thuyền. Núi ghì chặt sông vào lòng bằng hơi rượu ngô, rượu sắn, núi vây những con thuyền ở lại nơi xóm vắng.

Từ cổ chí kim, chuyện về những người chuyên đào mồ, bật quan tài các vị vua chúa để tìm kiếm kho báu đều nhuốm màu kỳ bí, thậm chí có kẻ vừa lấy xong đồ táng liền lăn đùng ra chết. Người ta bảo, đó là lời nguyền từ xác chết. Nghe có vẻ rùng rợn, nhưng tôi vẫn quyết đi tìm những kho báu qua bảo vật cổ tại xã Cẩm Tú và xã Cẩm Quý (Cẩm Thủy, Thanh Hóa).

An Toàn là một xã vùng cao thuộc huyện miền núi An Lão nằm ở phía Bắc Bình Định, giáp huyện Ba Tơ (tỉnh Quảng Ngãi) và huyện Kờ Bang (tỉnh Gia Lai). Ở độ cao tuyệt đối trên 1.000 mét, An Toàn hòa mình với thiên nhiên, núi rừng nguyên sinh, những dòng suối đá, những đồng lúa xanh mướt và những mái nhà sàn mộc mạc của bà con dân tộc H’rê.

Ở phía Tây Thanh Hóa xuất hiện rất nhiều hang có quan tài và xương người chết từ thời cổ xưa, tuy nhiên chưa ai xác định được nguồn gốc bộ tộc này từ đâu. Thời gian gần đây, người dân còn đồn thổi rằng trong các hang động ấy đang cất giấu vàng bạc. Để lý giải những bí mật trên, chúng tôi đã tìm về hang “Ma Xá” thuộc xã Cổ Lũng, huyện Bá Thước (Thanh Hóa) khảo sát.

Không có một âm sắc chung cho cả ba miền đất nước. Không hẹn mà nên cho tiếng gọi thân thương dưới từng mái hiên nhà người Việt, trải dài từ đỉnh Lũng Cú mờ sương đến đất Mũi dập dờn sóng vỗ. Suốt rộng dài đất nước, màu cờ đỏ vẫn nhuộm thắm từng dấu mốc thân yêu, tô điểm những mái nhà bình dị và thắp lên chất lửa hùng tráng trong một ngày thật đặc biệt. Ngày tết cờ đỏ của mỗi gia đình Việt Nam từ mùa Thu năm ấy.

Sau nhiều lần dò hỏi, cuối cùng chúng tôi cũng đặt chân lên ngôi nhà sàn của người Mường nằm chót vót lưng chừng đồi lúc trời đã nhá nhem tối. Đó chính là nhà của “vua” Mường một thời - Bùi Văn Hiển (SN 1958, trú tại thôn Thấu, xã Lạc Sĩ, huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình).

Đến làng người Jrai ở các huyện Phú Thiện hay A Yun Pa (Gia Lai), ấn tượng đầu tiên với khách lạ là những căn nhà dài nổi bật giữa đồng lúa nước xanh rờn… 

Ngủ trong nhà sàn giữa thiên nhiên rộng lớn, đi câu cá suối, leo núi và thưởng thức đặc sản núi rừng là những trải nghiệm khó quên dành cho du khách khi đến thăm bản Giang Mỗ, Hòa Bình.

Trong kí ức người Mường trên đất Hòa Bình, có những cái tên luôn “mập mờ” nằm giữa đời thực và thần thoại. Như những địa danh trong "Đẻ đất đẻ nước" với Rậm,Thàng, Trẳm, Tró, Bói… của đất Mường.

Những con suối, con mương nhỏ lấp lánh nắng vàng lượn lờ bên những thửa ruộng xanh mướt mát. Biết là thế nhưng từng chấm nhỏ nhà sàn như chú rùa con xinh xắn vẫn là một dấu hỏi của miền Tây huyền bí.