Nhạc sĩ Nguyễn Tài Tuệ: “Một đời” mơ quê

Gần 20 năm gian truân

Nhạc sĩ Nguyễn Tài Tuệ

Tân Nhân, ca sĩ mà tên tuổi gắn với bài hát Xa khơi

Trong bồi hồi và xúc động, nhạc sĩ Nguyễn Tài Tuệ nhớ lại, “Mơ quê” được nhạc sĩ sáng tác năm 1994, và có tên ban đầu là “Nhớ quê”. Để “Mơ quê” đến được với công chúng và tạo được tên tuổi như bây giờ, đứa con tinh thần của nhạc sĩ Nguyễn Tài Tuệ đã trải qua 3 lần ra đời khó nhọc và vất vả. Lần thứ nhất, nhạc sĩ cho biết, khi viết xong ca khúc, ông đã đưa cho ca sĩ Đặng Thanh hát và phát sóng trên Đài Tiếng nói Việt Nam nhưng không nhận được phản hồi. Lần thứ 2 ông viết theo kiểu mộng ảo, gạt bỏ những tương cà, mắm muối, Xô viết Nghệ Tĩnh và ông lại đặt tên là “Xa quê”. Nhưng rồi lại một sự thất bại tiếp theo, khi ca khúc được ca sĩ Anh Thơ hát trên Đài Tiếng nói Việt Nam mà cũng không nhận được phản hồi.

Và phải đến 10 năm sau, năm 2010, nhạc sĩ Nguyễn Tài Tuệ viết lại ca khúc và đặt tên là “Mơ quê”. Lần này, trong ca khúc, chỉ có 2 từ được nhạc sĩ nhắc đến quê mình là chợ Giàng và sông Lam, cùng tiếng gà gáy trong đêm, cánh diều bay trên cánh đồng... Sau khi ca khúc được phát trên Đài Tiếng nói Việt Nam, nhạc sĩ đã nhận được rất nhiều lời chúc mừng từ bạn bè, khán giả.

Với ca khúc nổi tiếng “Xa khơi”, ông kể, năm 1957 ông được đi thực tế giới tuyến cùng nhà thơ Lưu Trọng Lư. Ông nhìn thấy cảnh chia ly, khóc than của người dân trên sông Cửa Tử. Ông bà, anh em, vợ chồng, cách nhau mấy bước chân bên này nhìn thấy cảnh khói lửa, sự đàn áp ở bên kia nhưng không thể bước sang giúp đỡ hay làm gì đó được. Nhưng ngay lúc đó nhạc sĩ không viết mà đến năm 1963, sau 6 năm thai nghén, ông viết nên “Xa khơi”. Và nó cũng có số phận long đong. Khi được gửi lên hội đồng kiểm duyệt gồm 4 người thì ca khúc đã ngay lập tức bị gạt ra ngoài bởi không có tính đấu tranh, không thấy ca ngợi công, nông, binh mà chỉ thấy thương nhớ, nhớ thương, rất ủy mị...

“Nhạc sĩ Lưu Hữu Phước đã đề nghị tôi sửa lời bài hát nhưng tôi dứt khoát không sửa, bởi âm nhạc nào đi với lời ca đó. Tôi nói rằng, thưa anh, chiến tranh, khói lửa, súng đạn rồi sẽ đi qua, trong khi điều giá trị nhất của văn học nghệ thuật là giá trị mang tính nhân văn và nhân bản. Và em tin chỉ có tình yêu, yêu quê hương, đất nước, yêu Tổ quốc, yêu vợ, yêu con, yêu người yêu… thì mới đọng lại, mới sống mãi với thời gian. Còn nếu thấy không hợp, các anh có thể gạt bài hát đó ra ngoài” - nhạc sĩ Nguyễn Tài Tuệ nhớ lại.

Yêu dân ca như máu thịt

Theo nhạc sĩ Nguyễn Tài Tuệ, một nhạc sĩ trước khi sáng tác cần phải là một nhà văn hóa, nếu chưa phải là một nhà văn hóa, thì đừng có sáng tác âm nhạc. Dù ở cái tuổi đã đi gần hết con đường, nhưng nhiệt huyết, đau đáu với âm nhạc khiến khuôn mặt ông như khắc khổ, già nua thêm vài tuổi. Ông nói: “Tôi rất buồn và đau lòng khi hiện tại, các giá trị đạo đức, thẩm mỹ bị đảo lộn, chúng ta không phân biệt được cái đẹp, cái xấu, cái hay và chưa hay”.

Khi hỏi nhạc sĩ, điều gì khiến ông nhớ nhất khi về quê, ông mỉm cười cho hay, bây giờ mỗi khi về quê, điều đầu tiên là lên bờ đê và đứng ngắm dòng sông Lam chảy, nhìn con sông một màu xanh biêng biếc chảy, nước mắt nhạc sĩ lại trào dâng về những ký ức tuổi thơ lại ùa về. Đối với nhạc sĩ, con đê, dòng sông Lam đã gắn bó, thân thương như một người bạn tri kỷ mà cứ hễ đi xa thì thôi khi về lại được gặp gỡ và trò chuyện.