Những vấn đề đặt ra trong đổi mới tổ chức và hoạt động của Quốc hội khi bước vào kỷ nguyên mới

Để kết thúc loạt bài "Đổi mới mạnh mẽ tổ chức và hoạt động của Quốc hội, yếu tố then chốt tháo gỡ điểm nghẽn trong kỷ nguyên mới", chúng tôi có trao đổi với TS Nguyễn Sĩ Dũng, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội. Ông đã có hơn 30 năm gắn bó sâu sắc với Quốc hội. Có lần ông tâm sự: "Sự thành công và đổi mới của Quốc hội gắn với sự thành công, vui sướng của đời tôi…"

Thưa TS Nguyễn Sĩ Dũng, trong phát biểu của Tổng Bí thư Tô Lâm tại Quốc hội phiên khai mạc kỳ họp thứ 8 khóa XV có nhấn mạnh 3 vấn đề để tháo gỡ điểm nghẽn, khơi thông nguồn lực phát triển, trong đó có yêu cầu đổi mới mạnh mẽ tổ chức, hoạt động của Quốc hội, là người công tác nhiều năm gắn bó với hoạt động của Quốc hội, ông nghĩ sao?

- TS Nguyễn Sĩ Dũng: Đổi mới mạnh mẽ tổ chức và hoạt động của Quốc hội giúp tháo gỡ nghẽn thể chế và khơi thông nguồn lực phát triển vì những lý do sau đây.

Thứ nhất, giúp nâng cao chất lượng lập pháp. Khi quy trình lập pháp được cải tiến, các quy định pháp lý sẽ trở nên rõ ràng, phù hợp hơn với thực tiễn, giúp giảm chồng chéo và loại bỏ các thủ tục rườm rà. Điều này giúp hệ thống pháp luật vận hành linh hoạt, thúc đẩy hoạt động kinh doanh và đầu tư.

Thứ hai, tăng cường giám sát và trách nhiệm giải trình. Quốc hội có vai trò giám sát việc thực thi pháp luật và sử dụng ngân sách. Đổi mới hoạt động giám sát giúp đảm bảo rằng các cơ quan thực thi tuân thủ đúng quy định và sử dụng nguồn lực công hiệu quả, từ đó giảm lãng phí và tham nhũng, làm tăng niềm tin của công chúng và nhà đầu tư.

Thứ ba, khuyến khích các cải cách và đổi mới chính sách. Với vai trò là cơ quan đại diện cao nhất của nhân dân, Quốc hội có thể thúc đẩy các chính sách hỗ trợ đổi mới và giải phóng nguồn lực. Khi Quốc hội cải tiến tổ chức và hoạt động, khả năng đề xuất và thông qua các chính sách thúc đẩy tăng trưởng sẽ được tăng cường.

Thứ tư, tăng tính minh bạch và tham gia của người dân. Đổi mới hoạt động của Quốc hội theo hướng minh bạch và tăng cường đối thoại với người dân giúp phản ánh sát sao hơn nhu cầu và nguyện vọng của xã hội trong quá trình lập pháp. Điều này làm cho các chính sách có tính khả thi cao hơn, thúc đẩy sự tham gia của người dân và doanh nghiệp vào quá trình phát triển.

Như vậy, đổi mới tổ chức và hoạt động của Quốc hội không chỉ giúp giảm thiểu các điểm nghẽn thể chế mà còn tạo điều kiện thuận lợi để khơi thông các nguồn lực kinh tế - xã hội, giúp đất nước phát triển bền vững và toàn diện hơn.

Thưa ông, có thể nói từ nhiều nhiệm kỳ gần đây, Quốc hội luôn có những đổi mới, cải tiến phương thức hoạt động, như đổi mới trong hoạt động chất vấn, đổi mới trong xây dựng luật, đổi mới trong tổ chức kỳ họp…, ông đánh giá thế nào về hiệu quả của những đổi mới đó?

- TS Nguyễn Sĩ Dũng: Những đổi mới trong hoạt động của Quốc hội từ nhiều nhiệm kỳ gần đây đã mang lại một số hiệu quả tích cực đáng kể, cụ thể như sau:

Thứ nhất, nâng cao chất lượng giám sát và trách nhiệm giải trình: Đổi mới trong hoạt động chất vấn đã giúp Quốc hội tăng cường tính trực tiếp và công khai trong việc giám sát, yêu cầu các cơ quan hành pháp, tư pháp phải giải trình rõ ràng, cụ thể hơn. Điều này làm cho quá trình giám sát trở nên minh bạch, hiệu quả và phản ánh sát thực hơn các vấn đề mà người dân quan tâm.

Thứ hai, cải tiến trong xây dựng pháp luật: Quốc hội đã chủ động trong việc tham gia xây dựng luật pháp thông qua quy trình thẩm định, phản biện chặt chẽ, đảm bảo các quy định có tính thực tiễn và hợp lý hơn. Những đổi mới này giúp hạn chế các chồng chéo và bất cập, làm cho luật pháp phù hợp hơn với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế.

Thứ ba, tăng cường tính hiệu quả trong tổ chức kỳ họp: Các kỳ họp Quốc hội được tổ chức ngày càng khoa học và hợp lý hơn, thời gian họp tập trung vào các vấn đề chính yếu, giảm bớt thời gian cho những nội dung ít quan trọng. Điều này không chỉ nâng cao hiệu quả công việc mà còn giúp các đại biểu có thêm thời gian để nghiên cứu, chuẩn bị kỹ lưỡng cho từng nội dung thảo luận.

Thứ thư, tăng cường sự tham gia của người dân và doanh nghiệp: Việc cải tiến phương thức làm việc giúp Quốc hội ngày càng gần gũi và minh bạch hơn. Các phiên chất vấn được truyền hình trực tiếp, thông tin về các dự thảo luật và thảo luận được công khai rộng rãi, giúp người dân và doanh nghiệp dễ dàng theo dõi, góp ý và tham gia vào quá trình lập pháp.

Nhìn chung, những đổi mới trong hoạt động của Quốc hội đã nâng cao tính hiệu quả, tính đại diện và tính minh bạch của cơ quan này, góp phần tháo gỡ các điểm nghẽn thể chế và tạo điều kiện thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Trong đối mới tổ chức hoạt động của Quốc hội cần phải tăng số đại biểu chuyên trách, không hành chính hóa hoạt động Quốc hội, phân định rõ chức năng, nhiệm vụ và quan hệ giữa các cơ quan, nhất là các cơ quan của Quốc hội và Chính phủ, ông nghĩ sao?

- TS Nguyễn Sĩ Dũng:  Trong đổi mới tổ chức và hoạt động của Quốc hội, các yếu tố như tăng số đại biểu chuyên trách, không hành chính hóa hoạt động, và phân định rõ chức năng, nhiệm vụ giữa các cơ quan là rất quan trọng vì:

Đại biểu chuyên trách giúp nâng cao tính chuyên môn và chuyên sâu trong hoạt động lập pháp và giám sát của Quốc hội. Họ có thời gian và năng lực tập trung cho công việc Quốc hội, giúp đảm bảo chất lượng thảo luận, phân tích, và giám sát, từ đó nâng cao tính hiệu quả và tính khoa học trong các quyết định của Quốc hội.

Tránh hành chính hóa giúp Quốc hội giữ vai trò lập pháp và giám sát độc lập, không bị ảnh hưởng bởi các thủ tục hành chính rườm rà. Điều này giúp tăng cường tính chủ động, sáng tạo trong hoạt động và làm cho Quốc hội linh hoạt, phản ứng nhanh chóng với các vấn đề cấp thiết của đất nước.

Khi chức năng và nhiệm vụ của Quốc hội và Chính phủ được phân định rõ ràng, sẽ hạn chế tình trạng chồng chéo hoặc xung đột trong công việc. Điều này giúp mỗi cơ quan tập trung vào nhiệm vụ của mình, đảm bảo tính minh bạch và trách nhiệm giải trình, đồng thời tối ưu hóa hiệu quả quản lý nhà nước.

Phân định rõ và hợp lý hóa mối quan hệ giữa các cơ quan giúp Quốc hội và Chính phủ phối hợp tốt hơn trong việc xây dựng và thực thi chính sách. Điều này không chỉ thúc đẩy sự thông suốt trong hệ thống hành chính mà còn đảm bảo các chính sách được thực hiện hiệu quả, sát với thực tiễn.

Những đổi mới này sẽ giúp Quốc hội trở thành một cơ quan lập pháp chuyên nghiệp, hiệu quả hơn, tăng tính minh bạch và trách nhiệm giải trình, đồng thời tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững của đất nước.

Theo ông, mỗi ĐBQH cần có sự đổi mới thế nào để nâng cao chất lượng hoạt động, hiệu quả trong thực hiện nhiệm vụ?

- TS Nguyễn Sĩ Dũng:  Để nâng cao chất lượng hoạt động và hiệu quả thực hiện nhiệm vụ, mỗi đại biểu Quốc hội (ĐBQH), theo tôi có lẽ, cần đổi mới theo các hướng sau:

Thứ nhất là nâng cao chuyên môn và kiến thức thực tiễn. ĐBQH cần chủ động cập nhật kiến thức pháp lý, kinh tế, xã hội và kỹ năng lập pháp để phân tích, phản biện sâu sắc hơn. Điều này giúp họ đóng góp ý kiến xác đáng, có cơ sở và giải quyết vấn đề thực tiễn hiệu quả hơn.

Thứ hai, tăng cường kỹ năng lắng nghe và tiếp thu ý kiến cử tri. Đại biểu cần thường xuyên gặp gỡ, trao đổi với cử tri để hiểu rõ các vấn đề và nguyện vọng của người dân, từ đó phản ánh chính xác trong quá trình thảo luận và xây dựng chính sách, làm cho quyết định của Quốc hội sát thực và phù hợp hơn.

Thứ ba, phát triển kỹ năng thảo luận, tranh luận chuyên nghiệp. ĐBQH cần rèn luyện khả năng trình bày, tranh luận và phản biện, giúp các phiên họp trở nên chất lượng và phong phú hơn. Điều này góp phần nâng cao hiệu quả và tính khoa học của các phiên thảo luận, chất vấn.

Thứ tư, tăng tính chủ động và trách nhiệm trong giám sát. ĐBQH nên tích cực tham gia các hoạt động giám sát, nắm bắt thông tin thực tế và báo cáo kết quả giám sát kịp thời, đảm bảo cơ quan thực thi chịu trách nhiệm và tuân thủ đúng quy định.

Thứ năm, sử dụng hiệu quả công nghệ và dữ liệu số. ĐBQH cần biết tận dụng công nghệ thông tin để truy cập, thu thập thông tin, tương tác với cử tri, và chuẩn bị tài liệu, giúp tiết kiệm thời gian và nâng cao hiệu quả công việc.

Thứ sáu, thúc đẩy tính minh bạch và trách nhiệm giải trình. ĐBQH cần công khai hoạt động của mình và chịu trách nhiệm giải trình về các quyết định trước cử tri, góp phần xây dựng niềm tin và sự đồng thuận trong xã hội.

Những đổi mới này giúp mỗi ĐBQH đóng góp thiết thực hơn vào công tác lập pháp và giám sát, nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động của Quốc hội.

Là người từng có hoạt động thực tiễn và nghiên cứu, theo ông những vấn đề đặt ra trong đổi mới tổ chức và hoạt động của Quốc hội hiện nay là gì để bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình?

- TS Nguyễn Sĩ Dũng:  Trong bối cảnh Việt Nam bước vào kỷ nguyên mới – kỷ nguyên vươn mình – việc đổi mới tổ chức và hoạt động của Quốc hội cần giải quyết một số vấn đề cơ bản sau:

Vấn đề nâng cao tính chuyên nghiệp và chuyên môn hóa: Quốc hội cần tăng số đại biểu chuyên trách và nâng cao chất lượng chuyên môn của đội ngũ đại biểu để đáp ứng yêu cầu lập pháp và giám sát trong môi trường quốc tế cạnh tranh và phức tạp. 

  Vấn đề đảm bảo tính minh bạch và trách nhiệm giải trình: Đổi mới để Quốc hội hoạt động minh bạch hơn, công khai thông tin về các quyết định và quá trình làm việc. Điều này sẽ tăng niềm tin của người dân và doanh nghiệp, khuyến khích họ tích cực tham gia và đóng góp vào các chính sách. 

  Vấn đề thúc đẩy ứng dụng công nghệ số và cải tiến phương thức làm việc: Quốc hội cần ứng dụng công nghệ để cải thiện hiệu quả và tăng cường khả năng phản ứng nhanh chóng với các vấn đề thời đại. Sử dụng công nghệ sẽ giúp Quốc hội tiết kiệm thời gian, tăng cường tương tác với cử tri và đưa ra các quyết định dựa trên dữ liệu thực tế. 

  Vấn đề tăng cường giám sát và vai trò kiểm soát quyền lực: Quốc hội cần tiếp tục đổi mới trong hoạt động giám sát, nhất là giám sát việc thực hiện pháp luật và ngân sách, để đảm bảo tính công bằng và trách nhiệm giải trình từ các cơ quan hành pháp và tư pháp. 

  Vấn đề phân định rõ ràng chức năng và nhiệm vụ với Chính phủ: Để tránh chồng chéo và xung đột trong thực thi nhiệm vụ, cần xác định rõ chức năng, nhiệm vụ giữa Quốc hội và Chính phủ, giúp mỗi cơ quan tập trung vào vai trò riêng và tăng cường tính hiệu quả trong hệ thống. 

  Vấn đề gần gũi hơn với người dân và phản ánh đúng nguyện vọng của cử tri: Quốc hội cần phát triển các kênh lắng nghe và tiếp thu ý kiến cử tri, đồng thời đảm bảo các quyết định lập pháp thực sự đại diện cho nguyện vọng và lợi ích của nhân dân. 

  Vấn đề tạo không gian cho đổi mới và sáng tạo trong chính sách: Quốc hội cần tạo điều kiện cho các chính sách sáng tạo và đột phá, đặc biệt là những chính sách hỗ trợ chuyển đổi số, kinh tế xanh và phát triển bền vững – các động lực then chốt của kỷ nguyên mới.

Giải quyết các vấn đề này sẽ giúp Quốc hội nâng cao vai trò và hiệu quả, đáp ứng yêu cầu phát triển mạnh mẽ, bền vững của đất nước trong kỷ nguyên vươn mình.

Xin cảm ơn ông (!)