NSND Thanh Hoài “Ngâm Kiều toàn truyện” theo lối ngâm độc đáo

"Ngâm Kiều toàn truyện" là dự án âm nhạc tôn vinh một lối ngâm độc đáo được sinh ra và gắn liền với kiệt tác văn học Việt Nam đó là "Truyện Kiều". Lối ngâm này còn được gọi là lẩy Kiều.

Theo nhà nghiên cứu âm nhạc, nhạc sĩ Nguyễn Quang Long, người khởi xướng ý tưởng dự án "Ngâm Kiều toàn truyện" thì xưa kia, ngâm Kiều rất phổ biến trong đời sống, dù là lúc vui hay buồn, lúc ru con ngủ, hay dạy dỗ trẻ con, chiêm nghiệm cuộc đời, hoặc đơn thuần là để có phút giây thư thái sau một ngày làm việc mệt nhọc.

Ngày nay, ngâm Kiều vẫn còn tồn tại ở trong các thể loại kịch hát truyền thống và ca hát dân gian như chèo, hát văn, ca trù, hát xẩm... Tuy nhiên, nó chỉ tồn tại với tư cách một phần nhỏ nằm trong một tác phẩm.

Trong khi ngâm Kiều với tư cách một thể loại, một lối hát riêng được sinh ra từ "Truyện Kiều" và góp phần đưa "Truyện Kiều" phổ biến hơn trong lòng người Việt đã gần như không còn được nhắc tới trong đời sống tinh thần.

Nhạc sỹ Nguyễn Quang Long đã ấp ủ dự án này từ rất lâu. Anh xác định đây là một công trình rất lớn, muốn thực hiện cần có sự tham gia của nhiều nghệ sỹ tài năng và cần có một khoản kinh phí tương đối để vận hành. Cho tới thời điểm đại dịch Covid-19 bắt đầu làm ngưng trệ mọi hoạt động, nhạc sỹ Nguyễn Quang Long chia sẻ ý tưởng này với các nghệ sỹ dòng nhạc truyền thống và nhận được sự ủng hộ. Đó là điểm khởi đầu đầy động lực để nhạc sỹ Nguyễn Quang Long cùng các cộng sự có thêm quyết tâm.

Cho tới thời điểm này, đây là dự án đầu tiên và duy nhất giới thiệu "Truyện Kiều" hoàn toàn theo đúng lối ngâm Kiều cổ truyền. Sau khi thu âm cùng dàn nhạc dân tộc, toàn bộ 3.254 câu thơ trong tác phẩm "Truyện Kiều" có tổng thời lượng là 561 phút, tương đương khoảng gần 10 tiếng âm thanh.

Để khán giả dễ dàng tiếp cận, tác phẩm được chia thành 12 chương theo nội dung của truyện, mỗi chương có độ dài từ khoảng trên 30 phút cho tới 100 phút. Các chương này sẽ được lần lượt giới thiệu vào 20h các ngày thứ Ba, Năm, Bảy từ nay đến ngày 24/4 trên kênh Youtube Dân ca và Nhạc cổ truyền do nhà lý luận âm nhạc Nguyễn Quang Long sáng lập, nhằm giới thiệu và tôn vinh nhạc truyền thống dân tộc Việt Nam.

Các nghệ sỹ đảm nhiệm phần ngâm Kiều có nghệ sỹ nhân dân Thanh Hoài, nghệ sỹ nhân dân Thúy Ngần, nghệ sỹ ưu tú Quốc Khanh, Văn Phương, Thúy Nga. Dàn nhạc gồm có các nghệ sỹ: Trần Quế Hương (đàn tranh), Phạm Đức Bình (đàn nguyệt), Lê Tiến Trung (sáo, bầu), nghệ sỹ ưu tú Xuân Hải (nhị).

Nhà phê bình văn học Phạm Xuân Nguyên chia sẻ, nói đến "Truyện Kiều" là nói đến tiếng Việt, nói đến thơ lục bát mà Nguyễn Du dùng để biểu đạt tiếng Việt ấy.

"Nhiều người trẻ như Nguyễn Quang Long đang tìm về với vốn cổ, với kho báu của tiền nhân. Từ khi Nguyễn Du viết Kiều, như Chế Lan Viên nói là "đất nước hóa thành thơ". Từ khi có Kiều, có một loạt hoạt động văn hóa dân gian gắn với "Truyện Kiều". Người ta bảo câu này giống Kiều, tức giống thơ Nguyễn Du.

Rồi rất nhiều trò Kiều, bói Kiều, đố Kiều, lẩy Kiều, ví Kiều, dặm Kiều… Chữ "Kiều" này không phải tên nhân vật nữa mà là một giá trị văn hóa, một kiểu thơ lục bát. Và để "Truyện Kiều" được vang nữa, tôi nghĩ hai câu kết của Nguyễn Du thì Nguyễn Quang Long bắt được: "Lời quê chắp nhặt dong dài/Mua vui cũng được một vài trống canh". Và Nguyễn Du dưới suối cũng phải ngậm cười, đó là cái hay của các bạn trẻ".