Điều chưa bao giờ kể về “Nối vòng tay lớn” của Trịnh Công Sơn

Nhạc sĩ Trịnh Công Sơn (1939 – 2001) đã rời cõi tạm tròn 20 năm nhưng âm nhạc của ông chưa ngày nào vắng mặt trong đời sống thường nhật. Nhiều nơi ông đã sống, đã lưu dấu, đã gắn bó hoặc đã để lại tiếng hát đều có những tên đường, tượng đài, không gian lưu niệm để người đời tưởng nhớ về ông.

Mới đây, Hội Nghiên cứu và Phát triển Di sản văn hoá Huế đã quyết định dựng tượng đài nhạc sĩ Trịnh Công Sơn để đặt ở vườn hoa phía Bắc sông Hương của thành phố Huế. Theo nhà nghiên cứu văn hoá Nguyễn Đắc Xuân thì sau khi nghiên cứu và thăm dò ý kiến của gia đình lẫn người hâm mộ, Hội đã quyết định chọn hình ảnh nhạc sĩ Trịnh Công Sơn đứng hát "Nối vòng tay lớn" để đúc tượng.

Chia sẻ với Dân Việt, nhà nghiên cứu Nguyễn Đắc Xuân cho biết, ông chơi với nhạc sĩ Trịnh Công Sơn từ năm 18 tuổi. Đến năm 2001, ông cũng là người đã đưa tiễn cố nhạc sĩ rời cõi tạm hoà vào lòng đất mẹ. 

Sau khi người bạn của mình mất, ông Nguyễn Đắc Xuân có nghe một người bạn nói về trường ca "Tiếng hát dã tràng ca" của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn và ông đã mất hai năm để tìm ra bản nhạc này.

"Sau khi anh Sơn mất, những người cũ chơi thân với anh mà có thể viết lách được là tôi. Cho nên, anh em đã khuyến khích tôi viết cuốn sách "Trịnh Công Sơn – có một thời như thế" và cuốn sách này đã tái bản 4 lần rồi.

Toàn bộ tiền nhuận bút tôi có được từ cuốn sách này cũng dành để tặng các nhạc sĩ có hoàn cảnh khó khăn và chị Trịnh Vĩnh Trinh – em gái nhạc sĩ Trịnh Công Sơn cũng tiếp sức cho tôi", nhà nghiên cứu Nguyễn Đắc Xuân nhấn mạnh.

Theo đó, ca khúc "Nối vòng tay lớn" được nhạc sĩ Trịnh Công Sơn sáng tác năm 1968, trong phong trào đô thị và được thu âm lần đầu bởi ca sĩ Khánh Ly trong cuốn băng "Hát cho quê hương Việt Nam" vào năm 1969. 

Đến năm 1970, ca khúc này mới được hát vang tại trại "Nối vòng tay lớn" dành cho thanh niên, sinh viên, học sinh miền Nam được tổ chức trong ngày 24 và 25/4/1970. Chính nhạc sĩ Trịnh Công Sơn vừa đệm đàn, vừa thể hiện bài hát này.

"Trong suốt 5 năm, từ 1970 đến 1975, bài hát "Nối vòng tay lớn" này đi khắp từ cả nước trong phong trào thanh niên. Và ngày 30/4/1975, Đài phát thanh Sài Gòn phát lời giới thiệu "Tôi, nhạc sĩ Trịnh Công Sơn rất vui mừng và cảm động gặp, nói chuyện với tất cả các anh em nghệ sĩ ở miền Nam Việt Nam này", rồi anh Sơn lần đầu cất tiếng hát ca khúc do chính mình sáng tác. 

Một bài hát xuất hiện trong các phong trào thanh niên và tồn tại nhiều năm trong dân chúng nay lại được phát công khai trên Đài đúng vào ngày thống nhất đất nước. Sau đó, hội họp, gặp gỡ, đoàn thể... ở đây là kết lại đều bằng giai điệu và lời ca của ca khúc "Nối vòng tay lớn".

Lời bài hát là một hành trình dài đi từ Bắc vô Nam, đi từ rừng núi đến biển khơi, từ thành phố cho đến thôn xa hẻo lánh, rồi lại từ quê nghèo lên tới phố lớn… Đi để từng bàn tay nắm lại nối thành một vòng tay, để nhiều vòng tay nối lại thành một khối thống nhất mang tên Việt Nam. Và để những nụ cười cứ tiếp nối mãi trên môi của tất cả con dân đất Việt.

Theo nhiều nhà nghiên cứu, có một vài nơi hát câu "nụ cười nối trên môi" thành "nụ cười nở trên môi", như vậy là không đúng với ý nghĩa của bài hát. Bởi từ "nối" trong bài hát mang ý nghĩa nụ cười tiếp nối nụ cười, niềm vui tiếp nối niềm vui chứ không chỉ là nở một nụ cười cho vui.

Bài hát "Nối vòng tay lớn" đã được Richard Fuller, một người Mỹ, dịch ra tiếng Anh với tên gọi "Great Circle Of Vietnam". Ông cũng là người đầu tiên chuyển ngữ những ca khúc của Trịnh Công Sơn như: Diễm xưa, Người con gái Việt Nam da vàng, Ca dao mẹ… 

Trong bài phát biểu trước giới trẻ Việt Nam trong chuyến thăm vào tháng 5/2016, cựu Tổng thống Barack Obama đã nói: "Chúng tôi vô cùng lạc quan vào tương lai quan hệ hai nước. Niềm tin của tôi chính là tin vào tình hữu nghị của chúng ta. Như Trịnh Công Sơn đã viết trong bài "Nối vòng tay lớn".

Theo tìm hiểu, ca khúc từng được biểu diễn bởi khoảng 60 ca sĩ và nhóm nhạc. Có thể kể tới Khánh Ly, Cẩm Vân, Thanh Lam, Mỹ Linh, Việt Hoàn, Đan Trường, Mỹ Tâm, Trần Lập, hay các nghệ sĩ trẻ như Phương Vy, Thảo Trang, Anh Khoa, Hồ Quang Hiếu... 

"Nối vòng tay lớn" từng không nằm trong danh mục những ca khúc trước năm 1975 được cấp phép phổ biến. Tuy nhiên, đến tháng 4/2017, ca khúc đã được Cục Nghệ thuật biểu diễn cấp phép phổ biến và lưu hành.