Ông Donald Trump sắp chính thức trở lại Nhà Trắng: Nhận diện rủi ro từ chính sách thuế quan với Việt Nam

Vào ngày 20 tháng 1, ông Donald Trump sẽ chính thức nhậm chức Tổng thống thứ 47 của Hoa Kỳ. Theo kế hoạch, lễ tuyên thệ nhậm chức nhiệm kỳ thứ hai của ông sẽ diễn ra tại Đồi Capitol, Washington, D.C. Ngay trong ngày đầu tiên trở lại Nhà Trắng, ông dự kiến ký khoảng 100 sắc lệnh hành pháp, đánh dấu những thay đổi chính sách quan trọng trong giai đoạn mới.

Theo các nhà phân tích trong nước, việc Tổng thống Trump tái đắc cử có thể mang đến cả thuận lợi và rủi ro cho các doanh nghiệp xuất nhập khẩu Việt Nam. Mức độ thuận lợi và rủi ro của chính sách thuế quan của Tổng thống Trump sẽ phụ thuộc nhiều vào độ linh hoạt trong các chính sách kinh tế đối ngoại, xúc tiến thương mại, đầu tư giữa Việt Nam và Mỹ.

3 rủi ro lớn từ chính sách thuế quan của Mỹ

Liên quan đến chính sách thuế quan, ThS. Lê Vũ Thanh Tâm, chuyên gia tại Viện Kinh tế - Tài chính, Học viện Tài chính dự báo rằng, chính sách thuế quan của Tổng thống Trump mang lại cả thuận lợi lẫn rủi ro cho thị trường xuất khẩu của Việt Nam.

Trước hết, các doanh nghiệp FDI đến từ Hàn Quốc, Đài Loan và Nhật Bản có thể sẽ dịch chuyển thêm các công đoạn sản xuất sang Việt Nam. Đây đều là những đồng minh thân thiết của Mỹ trong khu vực Châu Á Thái Bình Dương và đang chiếm khoảng hơn 50% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ.

Tuy nhiên, đa số các doanh nghiệp FDI lớn từ các quốc gia này vẫn đang nhập khẩu phần nhiều linh kiện (>50%) từ các cơ sở sản xuất bên Trung Quốc sang Việt Nam. Trong kịch bản Trump muốn làm chặt hơn vấn đề truy soát xuất xứ, các doanh nghiệp này có thể sẽ phải tiếp tục chuyển bớt các công đoạn sản xuất sang Việt Nam.

Tiếp theo, các tập đoàn đa quốc gia khác cũng có thể tiếp tục chuyển dịch sản xuất sang Việt Nam. Căng thẳng từ cuộc chiến thương mại tạo thêm động lực cho các công ty lớn chuyển dịch sản xuất ra khỏi Trung Quốc để giảm rủi ro. Trào lưu này có thể không mạnh như giai đoạn 2018-2022 với các ví dụ điển hình như Apple, Intel, Foxconn, Lego, Sumitomo Wiring Systems... nhưng vẫn là một xu hướng còn tiếp diễn.

Ngoài ra, các mặt hàng xuất khẩu chủ lực của nhóm doanh nghiệp FDI này được kỳ vọng vẫn có cơ hội tăng trưởng. Các mặt hàng tiêu dùng điện tử, công nghệ cao, thiết bị dụng cụ vốn nằm ngoài phạm vi áp thuế trong chiến tranh thương mại 2018. Theo nghiên cứu của PIIE - Viện Kinh tế Quốc tế Hoa Kỳ, các mặt hàng này đã được ưu đãi về thuế trong cả nhiệm kỳ Trump (2018 - 2021) và Biden (2021 – 2024).

Cuối cùng, các ngành xuất khẩu truyền thống của Việt Nam, đặc biệt là dệt may, có thể gia tăng sức cạnh tranh so với hàng Trung Quốc khi xuất khẩu sang Mỹ. Mặc dù hàng dệt may Việt Nam có thể chịu mức thuế suất từ 10% đến 20%, nhưng mức này vẫn thấp hơn nhiều so với mức 60% mà hàng hóa tương tự từ Trung Quốc phải gánh chịu. Tuy nhiên, lợi thế cạnh tranh này không chỉ dành riêng cho Việt Nam mà sẽ được chia sẻ với một số quốc gia mạnh về gia công khác.

Bên cạnh các thuận lợi, chính sách thuế quan cũng mang đến nhiều rủi ro tiềm tàng. Đầu tiên, hoạt động của các doanh nghiệp FDI đến từ Trung Quốc (chiếm tỷ trọng khoảng 20-30%) có thể sẽ chững lại. Điều này xảy ra khi căng thẳng thương mại gia tăng sẽ khiến các doanh nghiệp này gặp khó khăn trong việc duy trì hoạt động xuất khẩu sang Mỹ. Một hệ quả khác là dòng vốn FDI giải ngân mới từ Trung Quốc cũng có thể bị hạn chế.

Thứ hai, Mỹ có thể sẽ áp thuế chống bán phá giá nhiều hơn đối với hàng hóa nhập khẩu từ Việt Nam. Trong bối cảnh thâm hụt thương mại của Mỹ với Việt Nam ngày càng lớn, đây là một rủi ro khá rõ nét. Hoạt động xuất khẩu của một số doanh nghiệp trong nước đối với các mặt hàng có dấu hiệu bị hàng Trung Quốc lách xuất xứ có thể bị ảnh hưởng. Tuy nhiên, đây không phải là một yếu tố rủi ro mới và trên thực tế đã dần được phản ánh trong những năm gần đây.

Cuối cùng, rủi ro về tỷ giá gia tăng với xu hướng mạnh lên của USD. Những biện pháp thuế quan đối với hàng nhập khẩu và chính sách hỗ trợ tài khóa sẽ củng cố đà tăng của USD. Trong ngắn hạn, USD mạnh hơn sẽ làm tăng rủi ro giảm giá cho VND.

Bên cạnh đó, Chứng khoán Rồng Việt (VDSC) ước tính dự trữ ngoại hối cuối năm 2024 khoảng 80 tỷ USD, tương đương 2,5 tháng nhập khẩu, thấp hơn mức dự trữ cuối năm 2023 (3,3 tháng nhập khẩu). Điều này sẽ gây nhiều khó khăn trong việc điều hành tỷ giá của Ngân hàng Nhà nước.

Theo bà Tâm, dù có thể có được một số cơ hội, nhưng rủi ro, thách thức từ chính sách thuế quan Trump 2.0 không nhỏ và khó lường. Vì thế, các nhà hoạch định chính sách và các doanh nghiệp Việt Nam cần tỉnh táo để tận dụng được các thời cơ cuộc chiến thương mại đưa lại, đồng thời bám sát, theo dõi, phân tích và dự báo, để kịp thời đưa ra các kịch bản ứng phó khác nhau cho phù hợp.

Bà cho rằng, dù Mỹ là thị trường quan trọng, doanh nghiệp Việt Nam cần mở rộng thị trường sang các khu vực khác như EU, Nhật Bản và ASEAN để giảm phụ thuộc vào một thị trường duy nhất và tránh rủi ro từ thay đổi chính sách thương mại của Mỹ.

Bên cạnh đó, việc tuân thủ các tiêu chuẩn chất lượng quốc tế, đặc biệt là tiêu chuẩn bền vững và an toàn vệ sinh thực phẩm, sẽ giúp hàng hóa Việt Nam vượt qua các rào cản phi thuế quan và tăng cường sức cạnh tranh trên thị trường Mỹ.

"Mặt khác, chiến tranh thương mại cũng có hai mặt. Nhiệm vụ của chúng ta là phải tìm ra những lợi thế, ít nhất cũng là lợi thế so sánh để khai thác, tranh thủ cơ hội để vươn lên, vượt qua khó khăn. chuẩn bị tốt các thông tin liên quan đến phòng vệ thương mại trong trường hợp chiến tranh thương mại Mỹ - Trung lan ra toàn cầu, để không bị bất ngờ và tránh hệ lụy lâu dài", vị này nhấn mạnh.

Tốc độ tăng trưởng xuất nhập khẩu trong năm 2025 sẽ thấp hơn so với năm 2024?

Liên quan đến vấn đề này, ông Nguyễn Đức Độ, Phó viện trưởng Viện Kinh tế - Tài chính, Học viện Tài chính dự báo rằng tốc độ tăng trưởng xuất nhập khẩu trong năm 2025 sẽ thấp hơn so với năm 2024. Một trong những nguyên nhân chính mà ông nhấn mạnh là chính sách thuế quan của chính quyền Mỹ dưới thời Tổng thống Trump, được xem như một rủi ro đáng kể, có thể làm tăng trưởng thương mại toàn cầu chậm lại.

"Nếu các nước như Trung Quốc, EU, Nhật Bản… bị hạn chế xuất khẩu sang Mỹ, họ có thể sẽ tăng tiêu dùng hàng hóa sản xuất trong nước thay vì nhập khẩu từ các nước khác như Việt Nam," ông Độ phân tích.

Bên cạnh đó, tốc độ tăng trưởng xuất nhập khẩu hiện nay đang cao hơn đáng kể so với mức trung bình của 3 năm, 5 năm, và 10 năm gần đây. Vì vậy, ông dự báo rằng tốc độ này sẽ có xu hướng quay về mức trung bình trong trung và dài hạn, khoảng 10% mỗi năm.

Ông Độ cũng cho rằng, mặc dù các tổ chức quốc tế dự báo kinh tế thế giới sẽ tăng trưởng khả quan trong năm 2025, ở mức khoảng 3,2% tương đương năm 2024, nhưng nguy cơ suy thoái kinh tế Mỹ và toàn cầu vẫn chưa thể loại trừ. Nguyên nhân là do các ngân hàng trung ương lớn có thể tiếp tục duy trì lãi suất ở mức cao trong thời gian dài nếu lạm phát giảm chậm.