Phân tích chiến sự Nga-Ukraine: Cách duy nhất để kết thúc chiến tranh

Theo giáo sư Jeffrey Sachs, chiến lược hai mũi nhọn của Mỹ nhằm giúp Ukraine trong cuộc chiến với Nga gồm vừa áp đặt các biện pháp trừng phạt cứng rắn lên Nga, vừa cung cấp cho quân đội Ukraine những vũ khí trang bị tinh vi, có thể sẽ không thành công. Chỉ có một câu trả lời cho cuộc chiến ở Ukraine, đó là một thỏa thuận hòa bình có thể trong tầm tay. Tuy nhiên, để đạt được một thỏa thuận, Mỹ sẽ phải thỏa hiệp với NATO, điều mà cho đến nay Washington vẫn bác bỏ.

 Nhưng trước khi cuộc chiến bắt đầu, ông Putin gửi tới phương Tây một danh sách các yêu cầu, trong đó đáng chú ý nhất là việc ngừng mở rộng NATO về phía đông.

Hiện tại là thời điểm tốt để xem lại danh sách đó và Putin cũng sẽ phải thể hiện sự sẵn sàng nhượng bộ để các cuộc đàm phán thành công.

Cách tiếp cận vũ khí và trừng phạt của Mỹ nghe có vẻ thuyết phục trước dư luận Mỹ, nhưng nó không thực sự hiệu quả trên thực tế. Phương thức này của Mỹ nhận được ít sự ủng hộ bên ngoài nước Mỹ và Châu Âu và cuối cùng có thể phải đối mặt với phản ứng chính trị bên trong nước Mỹ và cả Châu Âu.

 Đặc biệt, các nước đang phát triển đã từ chối tham gia vào chiến dịch cô lập Nga của phương Tây, như được thấy gần đây nhất trong cuộc bỏ phiếu do Mỹ dẫn đầu nhằm loại Nga khỏi Hội đồng Nhân quyền LHQ. Đúng là 93 quốc gia ủng hộ động thái này, nhưng 100 quốc gia khác thì không (24 phản đối, 58 bỏ phiếu trắng và 18 quốc gia không bỏ phiếu). Đáng chú ý hơn nữa, 100 quốc gia đó là nơi sinh sống của 76% dân số thế giới.

Các quốc gia có thể không có lý do nào để phản đối sáng kiến của Mỹ, bao gồm cả quan hệ thương mại với Nga. Nhưng thực tế vẫn là phần lớn thế giới đã bác bỏ việc cô lập Moscow, đặc biệt là ở mức độ mà Washington đang muốn.

Các biện pháp trừng phạt là một phần quan trọng trong chiến lược của Mỹ. Họ không có khả năng đánh bại Nga, nhưng họ có khả năng áp đặt chi phí cao trên toàn thế giới. Tốt nhất, họ có thể thúc đẩy Nga tiến tới một thỏa thuận hòa bình và do đó nên được triển khai cùng với việc thúc đẩy một cách sâu rộng hòa bình đã đàm phán.

Thực tế đang cho thấy, các biện pháp trừng phạt kinh tế cũng gặp rất nhiều vấn đề.

Thứ nhất, ngay cả khi các lệnh trừng phạt gây ra khó khăn về kinh tế ở Nga, chúng cũng không có khả năng thay đổi chính sách chung hoặc chính sách của Nga theo bất kỳ cách quyết định nào. Hãy nghĩ đến các biện pháp trừng phạt khắc nghiệt mà Mỹ đã áp dụng đối với Venezuela, Iran và Triều Tiên. Đúng, họ đã làm suy yếu các nền kinh tế này, nhưng họ không thay đổi chính trị hoặc chính sách của các quốc gia này theo cách mà chính phủ Mỹ đã tìm kiếm.

Vấn đề thứ hai là ít nhất một phần các biện pháp trừng phạt rất dễ bị né tránh và nhiều khả năng ngày càng có nhiều hành vi để tránh lệnh trừng phạt hơn. Các biện pháp trừng phạt của Mỹ áp dụng hiệu quả nhất đối với các giao dịch dựa trên đồng đô la liên quan đến hệ thống ngân hàng Mỹ. Các quốc gia tìm cách trốn tránh lệnh trừng phạt thực hiện các giao dịch thông qua các phương tiện phi ngân hàng hoặc phi đô la. Chúng ta có thể mong đợi một số lượng giao dịch với Nga bằng đồng rúp, rupee, đồng nhân dân tệ và các loại tiền tệ không phải đô la khác ngày càng tăng.

Vấn đề thứ ba là hầu hết thế giới không tin vào các lệnh trừng phạt - và cũng không đứng về phía nào trong cuộc chiến Nga-Ukraine. Cộng tất cả các quốc gia và khu vực áp đặt lệnh trừng phạt đối với Nga - Mỹ, Anh, Liên minh Châu Âu, Nhật Bản, Singapore, Úc, New Zealand và một số quốc gia khác - và tổng dân số của họ chỉ chiếm 14% dân số thế giới .

Vấn đề thứ tư là hiệu ứng boomerang. Các lệnh trừng phạt đối với Nga gây tổn hại không chỉ cho Nga mà toàn bộ nền kinh tế thế giới, gây ra sự gián đoạn chuỗi cung ứng, lạm phát và tình trạng thiếu lương thực. Đây là lý do tại sao nhiều nước châu Âu có khả năng tiếp tục nhập khẩu khí đốt và dầu từ Nga, và tại sao Hungary và có lẽ một số nước châu Âu khác sẽ đồng ý trả cho Nga bằng đồng rúp. Hiệu ứng boomerang cũng có thể sẽ gây tổn hại cho các đảng viên Dân chủ trong cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ vào tháng 11 này khi lạm phát ăn mòn thu nhập thực tế của cử tri.

Thứ năm là nhu cầu không co giãn (không loạn giá) đối với năng lượng và xuất khẩu ngũ cốc của Nga. Khi số lượng hàng xuất khẩu của Nga giảm, giá thế giới của những mặt hàng đó tăng lên. Nga có thể kết thúc với khối lượng xuất khẩu thấp hơn nhưng thu nhập xuất khẩu gần bằng hoặc thậm chí cao hơn.

Vấn đề thứ sáu là địa chính trị. Các quốc gia khác - và quan trọng nhất là Trung Quốc - coi cuộc chiến Nga-Ukraine ít nhất một phần là cuộc chiến mà Nga đang chống lại sự bành trướng của NATO sang Ukraine. Đó là lý do tại sao Trung Quốc liên tục lập luận rằng lợi ích an ninh hợp pháp của Nga đang bị đe dọa trong cuộc chiến.

Mỹ thích nói rằng NATO là một liên minh phòng thủ thuần túy, nhưng Nga, Trung Quốc và những nước khác lại nghĩ khác. Họ nhìn vào nghi ngờ về vụ NATO ném bom Serbia vào năm 1999, các lực lượng NATO ở Afghanistan trong 20 năm sau vụ 11/9 và vụ đánh bom của NATO vào Libya năm 2011, lật đổ Moammar Gadhafi. Các nhà lãnh đạo Nga đã phản đối sự mở rộng về phía đông của NATO kể từ khi NATO bắt đầu vào giữa những năm 1990 với Cộng hòa Séc, Hungary và Ba Lan. Đáng chú ý là khi Putin kêu gọi NATO ngừng bành trướng sang Ukraine, Biden đã thẳng thừng từ chối đàm phán với Nga về vấn đề này.

Tóm lại, nhiều quốc gia, chắc chắn bao gồm cả Trung Quốc, sẽ không ủng hộ các áp lực toàn cầu đối với Nga có thể dẫn đến sự mở rộng của NATO. Phần còn lại của thế giới muốn hòa bình, không phải là một chiến thắng của Mỹ hoặc NATO trong cuộc chiến ủy nhiệm với Nga.

Mỹ rất thích chứng kiến Putin bị đánh bại về mặt quân sự, và vũ khí trang bị của NATO đã giáng một đòn mạnh và nặng nề vào lực lượng Nga. Nhưng cũng đúng là Ukraine đang bị phá hủy trong quá trình này. Rất khó để Nga tuyên bố thất bại và rút lui. Nga có nhiều khả năng leo thang, thậm chí có khả năng sử dụng vũ khí hạt nhân. Do đó, vũ khí của NATO có thể gây ra chi phí lớn cho Nga nhưng không thể cứu Ukraine.

Tất cả những điều này muốn nói rằng chiến lược của Mỹ ở Ukraine có thể làm Nga chảy máu nhưng không thể cứu Ukraine. Chỉ có một thỏa thuận hòa bình mới có thể làm được điều đó. Trên thực tế, cách tiếp cận hiện tại sẽ làm suy yếu sự ổn định kinh tế và chính trị trên toàn thế giới và có thể chia thế giới thành phe ủng hộ NATO và chống NATO, gây tổn hại sâu sắc về lâu dài cho Mỹ.

Do đó, chính sách ngoại giao của Mỹ đang trừng phạt Nga, nhưng không có nhiều cơ hội thành công thực sự cho Ukraine hoặc cho lợi ích của Mỹ. Thành công thực sự là quân đội Nga trở về nhà và sự an toàn và an ninh của Ukraine đã đạt được. Những kết quả đó chỉ có thể đạt được trên bàn đàm phán.

Bước quan trọng là Mỹ, các đồng minh NATO và Ukraine phải làm rõ rằng NATO sẽ không bành trướng vào Ukraine chừng nào Nga ngừng chiến và rời khỏi Ukraine. Các quốc gia liên kết với Putin, và những quốc gia không chọn bên nào, sau đó sẽ nói với Putin rằng kể từ khi NATO đã ngừng mở rộng, giờ là lúc Nga rời chiến trường và trở về nhà. Tất nhiên, các cuộc đàm phán có thể thất bại nếu yêu cầu của Nga vẫn không thể chấp nhận được. Nhưng ít nhất vẫn còn hi vọng để xem liệu hòa bình có thể đạt được thông qua sự trung lập của Ukraine được hỗ trợ bởi các bảo đảm quốc tế hay không.

Tất cả những lời nói cứng rắn của Biden - về việc Putin rời bỏ quyền lực, tội ác diệt chủng và chiến tranh - sẽ không cứu được Ukraine. Cơ hội tốt nhất để cứu Ukraine là thông qua các cuộc đàm phán mang lại lợi ích cho thế giới. Bằng cách ưu tiên hòa bình thay vì mở rộng NATO, Mỹ sẽ thu hút sự ủng hộ của nhiều người, nhiều nước trên thế giới và qua đó giúp mang lại hòa bình cho Ukraine cũng như an ninh và ổn định cho toàn thế giới.