Phía sau hành xử lạ lùng của Donald Trump với bà Merkel

Ông Trump đón tiếp bà Merkel vẻ lạnh nhạt.

Trong hai tháng cầm quyền đến nay, tân tổng thống Mỹ Donald Trump chưa tiến hành chuyến công du nước ngoài nào mà chỉ ngồi nhà đón và tiếp khách. Dường như người này muốn tận hưởng cảm giác được người khác cầu vời và trọng vọng. Vì ông Trump không phải chính trị gia chuyên nghiệp, từng trải chính trường và dày dạn ngoại giao nên biểu cảm ấy thể hiện rất rõ, hay nói đúng hơn là che dấu rất khó. Qua chuyến thăm Mỹ vừa rồi của thủ tướng Đức Angela Merkel, thiên hạ có thể thấy rất rõ điều ấy.

Chuyến thăm Mỹ này của bà Merkel không thể được coi là thành công cho dù cũng chưa đến nỗi bị thất bại và không thể được như chuyến thăm Mỹ của thủ tướng Anh Theresa May. Cũng là nữ thủ tướng như bà Merkel, bà May được ông Trump đón tiếp nhiệt tình và chân thành hơn nhiều so với bà Merkel. Điều này không có gì là khó hiểu vì ông Trump và bà May thật sự cùng hội cùng thuyền trong khi ông Trump nhìn nhận bà Merkel còn là đại diện của EU và ngay từ thời còn vận động tranh cử tổng thống ở Mỹ, ông Trump đã không hề dấu diếm thái độ coi thường EU, cáo buộc Đức gây thiệt hại cho Mỹ về kinh tế và thương mại và phê phán kịch liệt nhiều quan điểm chính sách của bà Merkel.

Lạnh nhạt, giữ khoảng cách, thái độ kể cả và về cơ bản không thay đổi quan điểm là những nét nổi bật nhất trong cách thức ông Trump đón tiếp bà Merkel. Ông Trump trao đổi với bà Merkel nhưng lại chỉ thỉnh thoảng mới nhìn thẳng vào bà Merkel. Nhà Trắng về sau có nguỵ biện cho việc ông Trump từ chối đề nghị của bà Merkel bắt tay lần nữa trước phóng viên, nhà báo nhưng chỉ để vớt vát cho xong chứ chuyện cũng đã xảy ra rồi.

Động tác ngoại giao này rất có ý nghĩa. Qua cái bắt tay ấy có thể nhận diện được mức độ quan hệ giữa hai nước. Bà Merkel cần hình ảnh là quan hệ giữa Đức và Mỹ nói chung cũng như giữa cá nhân mình và ông Trump không có vấn đề gì, vẫn thân thiết và tin cậy. Ông Trump lại thật sự không muốn thế bởi có thể không nghĩ như thế và vẫn chưa thay đổi quan điểm lâu nay về EU, Đức và cá nhân bà Merkel hoặc nếu đã thay đổi thì chưa sẵn sàng biểu lộ nó ra. Mời khách đến thăm nhà mà cự tuyệt đề nghị bắt tay như thế chưa từng có xưa nay trong thế giới ngoại giao chính thức.

Chuyện tiếp theo là việc cô con gái rượu 35 tuổi Ivanka của ông Trump không chỉ tham dự cuộc gặp chung với những doanh nghiệp Đức tháp tùng bà Merkel như Siemens, BMW... , lại còn ngồi ở phía đoàn Đức và bên phải bà Merkel. Cô này có làm kinh doanh thật nhưng đâu đã có được hạng gì ở Mỹ. Bà Merkel dẫu có hiểu vì sao cô này được tham dự nhưng chắc chắn không hiểu nổi - nếu cứ tư duy theo tiêu chí và thông lệ ngoại giao trên thế giới - vì sao cô gái ấy lại ngồi ở phía đoàn Đức và ngay cạnh mình ở bên phải. Thông điệp của ông Trump qua đó chỉ có thể là cố tình công khai đề cao vai trò của cô con gái mình và không đếm xỉa đến những phê phán về việc ông Trump công tư lẫn lộn cũng như bên ngoài thấy bà Merkel đến Mỹ trong thế yếu nên phải chấp nhận sự thu xếp lễ tân trái ngược thông lệ ngoại giao như thế. Bất chấp thông lệ ngoại giao cũng là ngoại giao.

Cả về nội dung cũng thấy tương tự. Trong khi bà Merkel chủ ý đề cao sự đồng thuận và hài hoà giữa Đức và Mỹ thì ông Trump thẳng thừng giới hạn nó. Ông Trump hài lòng về cam kết của bà Merkel là Đức sẽ tăng chi phí quốc phòng lên 2% GDP và bà Merkel nhấn mạnh sự hài lòng này để che đậy sự bất đồng quan điểm giữa hai bên về kinh tế và thương mại, còn ông Trump làm như giữa hai người mới chỉ trao đổi chứ chưa có được sự nhất trí trên những lĩnh vực này. Bà Merkel còn đang trên đường về thì ông Trump đã tung lên Twitter là nước Đức còn "nợ Mỹ rất nhiều". Ông nói gà, bà nói vịt hoặc ông nói gà, bà hiểu vịt cũng là ngoại giao.

Từ đó có thể thấy ông Trump là tổng thống Mỹ khó khăn nhất trong số 3 tổng thống ở Mỹ cho đến nay mà bà Merkel phải gây dựng quan hệ trên cương vị đứng đầu chính phủ Đức. Đối với EU cũng vậy.