Thiếu Nga, ngành khoa học toàn cầu sẽ bị ảnh hưởng như thế nào?

Trong các lĩnh vực khoa học có ý nghĩa sâu sắc đối với tương lai và tri thức của nhân loại, hoạt động quân sự đặc biệt của Tổng thống Nga Vladimir Putin ở Ukraine đang gây ra sự suy thoái nhanh chóng và sâu rộng đến các mối quan hệ và dự án gắn bó giữa Moscow với phương Tây. Việc xây dựng cầu nối thông qua khoa học thời hậu Chiến tranh Lạnh đang trở nên khó hơn khi các quốc gia phương Tây tìm cách trừng phạt và cô lập Điện Kremlin bằng cách từ chối các chương trình khoa học liên quan đến Nga.

Các nhà khoa học cho biết chi phí của việc cắt đứt quan hệ có thể sẽ tăng cao đối với cả hai phía. Giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu cũng như các vấn đề khác sẽ khó khăn hơn nếu không có sự hợp tác. Các nhà khoa học Nga và phương Tây đã trở nên phụ thuộc vào chuyên môn của nhau từ khi cùng làm việc cách đây rất lâu. 

Chuyến thám hiểm sao Hỏa theo kế hoạch của Cơ quan Vũ trụ Châu Âu (ESA) với Nga là một ví dụ. Các thiết bị cảm biến của Nga có khả năng đánh hơi, dò tìm và nghiên cứu môi trường của hành tinh có thể sẽ phải thay thế. Ngoài ra, các nhà khoa học sẽ phải sử dụng một tên lửa phóng không phải của Nga nếu việc đình chỉ hợp tác giữa họ trở nên lâu dài. Trong trường hợp đó, kế hoạch phóng dự kiến sẽ lùi đến năm 2026.

Giám đốc ESA, Josef Aschbacher, cho biết trong một cuộc phỏng vấn với Associated Press: "Chúng tôi cần gỡ rối các vấn đề trước mắt, đây quả thực là một quá trình rất phức tạp. Mất rất nhiều thời gian để chúng tôi có thể tin tưởng lẫn nhau, nhưng giờ đây mọi thứ đã trở nên vô vọng sau xung đột Nga -  Ukraine".

Sự phẫn nộ của quốc tế và các biện pháp trừng phạt đối với Nga đang khiến các hoạt động hợp tác chính thức trở nên khó khăn hoặc không thể thực hiện được. Các nhà khoa học phương Tây và Nga vốn là bạn bè vẫn giữ liên lạc, tuy nhiên các dự án lớn nhỏ của họ đều bị đình chỉ. Liên minh châu Âu đang đóng băng các tổ chức của Nga ra khỏi quỹ nghiên cứu trị giá 105 tỷ USD, đồng thời tạm ngưng các khoản thanh toán và nói rằng họ sẽ không nhận được hợp đồng mới nào. Tại Đức, Anh và các nước khác, nguồn tài trợ và hỗ trợ cũng bị rút khỏi các dự án liên quan đến Nga.

Tại Mỹ, Viện Công nghệ Massachusetts đã cắt đứt quan hệ với một trường đại học nghiên cứu mà viện đã giúp thành lập ở Moscow. Trường đại học lâu đời nhất và lớn nhất ở Estonia sẽ không nhận sinh viên mới từ Nga và đồng minh Belarus. Chủ tịch Học viện Khoa học Estonia, Tarmo Soomere, nói rằng việc này sẽ gây tổn hại không nhỏ.

Ông nói với AP: "Chúng ta có nguy cơ mất đi động lực thúc đẩy thế giới trở nên tốt đẹp hơn. Từ đó, chúng ta sẽ đánh mất điểm cốt lõi của khoa học - đó là thu thập thông tin mới và thiết yếu, cũng như truyền đạt thông tin đó cho người khác".

Các nhà khoa học Nga cũng phản ứng rất gay gắt. Một bản kiến nghị trực tuyến của các nhà khoa học Nga phản đối chiến sự cho biết hiện có hơn 8.000 người ký. Họ cảnh báo rằng bằng cách triển khai chiến dịch tại Ukraine, Nga đã tự biến mình thành một quốc gia "bị bỏ rơi". Các nhà khoa học cho biết "việc tiến hành nghiên cứu là không thể nếu không có sự hợp tác chính thức với các đồng nghiệp nước ngoài".

 Đáp lại, một thông báo từ Bộ Khoa học Nga đề nghị các nhà khoa học Nga không cần bận tâm đến việc nghiên cứu được đăng trên các tạp chí khoa học phương Tây nữa, đồng thời nói rằng chúng sẽ không còn được sử dụng làm tiêu chuẩn đánh giá chất lượng cho công việc của họ.

Lev Zelenyi, một nhà vật lý hàng đầu tại Viện Nghiên cứu Không gian ở Moscow, mô tả tình huống này là "bi kịch" và nói qua email với AP rằng ông cùng các nhà khoa học Nga khác bây giờ phải "học cách sống và làm việc trong môi trường mới với điều kiện không thuận lợi này".